Βιβλίο: Η εποχή του διαρκούς μελλοντικού παρόντος

06:10 21/7/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Δημήτρης Ν. Γιαννάτος

Η «κανονικοποίηση» των κρίσεων: Σκέψεις κοινωνιολογίας και δομικής ψυχολογίας στη σύγχρονη εποχή.

Εκδόσεις: Αστική εταιρία Ιπποκράτης, Κως 2024

Σελ.: 112

Συμβαίνουν κι αυτά. Έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο, του οποίου εκδότης είναι η Αστική Εταιρία Ιπποκράτης, στη νήσο Κω. Το άνοιξα, έριξα μια ματιά, έριξα και μια δεύτερη, και προς μεγάλη μου έκπληξη (λόγω άγνοιας παρόμοιας θεματογραφίας), το συνέχισα μέχρι τέλους, γιατί ανακάλυψα ότι με αφορούσε και κυρίως μπορούσα να το καταλάβω,

παρά την εντελώς προσωπική αποστροφή που μου δημιουργούν οι σχοινοτενείς επιστημονικοί τίτλοι…

Το βιβλίο αυτό μας οδηγεί στην έξοδο του παρελθόντος και μας εισάγει στο μέλλον. Ο σύγχρονος κόσμος, έτσι όπως διαμορφώθηκε τους δύο τελευταίους αιώνες, έχει καθώς φαίνεται ολοκληρωθεί. Το ίδιο και ο τρόπος που τον αντιλαμβανόμασταν ως άτομα και ως κοινωνίες. Ζούμε πλέον σε ένα μεταίχμιο που όλα μας φαίνονται αλλιώς, έτσι που η νέα γενιά να έχει μια δυσανάλογη απόσταση από την παλαιότερη. Μπορεί να ακούγεται παράλογο, αλλά μοιάζει σαν να ζουν οι νεότερες γενιές σε έναν άλλον χρόνο, σε μια άλλη εποχή από αυτή που ζουν οι μεγαλύτερες. Ο κόσμος, με λίγα λόγια, βρίσκεται σε μια διαδικασία μετάβασης από το παρελθόν στο παρόν – μέλλον.

Ο συγγραφέας θέτει ως χρονική αφετηρία αυτής της μετάβασης – σχηματικά πάντα – σε μια νέα αχαρτογράφητη εποχή, τις αρχές του 21ου αιώνα που μπήκε στραβά, καθώς, αν το καλοσκεφτούμε (διανύοντας ήδη την τρίτη δεκαετία του), είναι ένας αιώνας δημιουργίας συνεχών κρίσεων, που σχηματικά επίσης θέτουμε την αρχή τους στην επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου στους Δίδυμους Πύργους. Ακολούθησαν μια σειρά από οικονομικές και τραπεζικές κρίσεις, κοινωνικές εξεγέρσεις, γεωπολιτικές αλλαγές, εμφάνιση νέων αναθεωρητικών δυνάμεων ταυτόχρονα με την έντονη διάθεση για αλλαγή των συσχετισμών ισχύος στην παγκόσμια σκηνή.

Την ίδια στιγμή, παρατηρούμε την κορύφωση των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής με τις μεγάλης κλίμακας καταστροφικές επιπτώσεις της, την επιτακτική ανάγκη για αλλαγή στο μοντέλο παραγωγής ενέργειας, την πανδημία με τις δραματικές πολύπλευρες συνέπειες, τις επισιτιστικές κρίσεις, τις ανεξέλεγκτες μεταναστεύσεις και τις ιδιαίτερα επικίνδυνες πολεμικές συγκρούσεις που δοκιμάζουν τις αντοχές των παγκόσμιων ισορροπιών.

Με δυο λόγια, δημιουργείται ένα αίσθημα ανησυχητικής και διαρκούς ρευστότητας, που στην ουσία διαμορφώνει ένα κλίμα «κανονικοποίησης» των κρίσεων. Η ανθρωπότητα αναζητεί την ασφάλεια ως συνθήκη κανονικότητας απέναντι στη ρευστότητα ενός ανασφαλούς κόσμου, όπου η καθημερινότητα των ανθρώπων βρίσκεται σε διαρκή αμφισβήτηση.

Αυτόν τον φαύλο κύκλο μιας δυσεπίλυτης αλληλουχίας δράσεων του σύγχρονου τεχνολογικού κόσμου και τη μετάβαση σε μια νέα εφαρμοσμένη τεχνολογική διοίκηση ερευνά ο συγγραφέας υπό το πρίσμα της πειραματικής δομικής ψυχολογίας – κοινωνιολογίας.

Διανύουμε μια περίοδο έντονης ανασφάλειας για το αύριο που ήδη διανύουμε (πόλεμοι, επισφαλείς οικονομίες, πολιτική αστάθεια, νέα δεδομένα ζωής), όπου κάθε εκλογική μάχη μάς οδηγεί σε οριακά διλήμματα. Ο κόσμος μοιάζει να συνηθίζει τη ρευστότητα ως κανονικότητα και όχι ως ένα επικίνδυνο φαινόμενο με απρόβλεπτες συνέπειες. Αυτή η εντύπωση της μόνιμης κρίσης δημιουργεί αναπόφευκτα νέα δεδομένα, νέες αντιλήψεις, νέα χαρακτηριολογικά γνωρίσματα που διαμορφώνονται από την έλλειψη ενός σταθερού αφηγήματος, μέσα στο οποίο ο άνθρωπος θα μπορεί να αισθανθεί την προοπτική μιας ασφαλούς προβολής στο μέλλον του.

Ο σημαντικός Πολωνός κοινωνιολόγος Ζίγκμουντ Μπάουμαν θεωρεί ότι ο άνθρωπος των τελευταίων δεκαετιών (της ρευστής νεωτερικότητας) με τους ραγδαίους ρυθμούς αλλαγής δημιουργεί δεσμούς εξαρχής χαλαρούς, ώστε να μπορούν να λύνονται εύκολα, γρήγορα και δίχως πόνο, κάθε φορά που αλλάζουν οι περιστάσεις. Πιθανόν να μην υπάρχει ιστορικό προηγούμενο στις ανθρώπινες σχέσεις που να χαρακτηρίζονται από παρόμοια αστάθεια και ευθραυστότητα. Αυτό είναι φανερό παντού σήμερα, καθώς αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης ζωής ότι ο άνθρωπος έχει απολέσει το αίσθημα της μονιμότητας και της σταθερότητας στην οικογένεια, σε μια σχέση, στην εργασία του, στην κοινωνία, στους θεσμούς, στη χώρα του, στον κόσμο. Δημιουργείται ένα νέο είδος ανθρώπου, δίχως ταυτότητα, ανασφαλές και φοβικό, ένα άτομο χωρίς αναφορές, εγωιστικό, παθογενές, που δεν εμπιστεύεται και είναι ανίκανο να δεσμευτεί. Ένα άτομο κλειστό σαν χαλασμένο στρείδι, εθισμένο στον κομφορμισμό, χαμένο στην ανασφάλεια και βουτηγμένο στον φόβο. Έχουμε να κάνουμε με τον θρίαμβο του ατομικισμού (της μετανεωτερικότητας) έναντι του αυτόνομου ανθρώπου (της νεωτερικότητας).

Η πολλαπλώς ενδιαφέρουσα αυτή εργασία παρακολουθεί την πρωτοφανή πορεία μετάλλαξης των ανθρώπινων αξιών και αντιλήψεων ζωής μέσα από μια διαδικασία εθισμού του ατόμου σε μια διαρκώς εναλλασσόμενη κρίση, που αποτυπώνει την έκπτωση των ανθρώπινων απαιτήσεων μπροστά σε ένα μέλλον αχαρτογράφητο και εν μέρει ανεξέλεγκτο.

Διαβάστε επίσης:

Ελεύθεροι στοχαστές με στόχο

Βιβλίο: Οι προτάσεις της εβδομάδας

Βιβλίο: Δύο ιστορίες, δύο ζευγάρια, μια ζωή