Ζωή Γαβριηλίδου: Τα γλωσσικά τεκμήρια της πανδημίας

11:25 7/1/2021 - Πηγή: ΕΡΤ

Για τα γλωσσικά τεκμήρια της Πανδημίας μίλησε σήμερα στην ΕΡΤ Κομοτηνής και στην εκπομπή «Καθημερινές Ιστορίες» η κα Ζωή Γαβριηλίδου, καθηγήτρια Γλωσσολογίας και Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Φοιτητικής Μέριμνας του ΔΠΘ με αφορμή την έκδοση του λεξικού Covid 19 από την αναπληρώτρια καθηγήτρια Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Κύπρου

Μαριάννα Κατσογιάννου. Ποιος είναι ο δημόσιος λόγος στην εποχή της Πανδημίας; Ρωτήσαμε την κα Αντιπρύτανη γνωρίζοντας ότι η λέξη της χρονιάς για το 2020 σε πάρα πολλούς φορείς ήταν η λέξη Πανδημία. Άλλωστε, οι λεξικογράφοι -και στο αντίστοιχο Τμήμα του ΔΠΘ, που έχουν μια ισχυρή παράδοση λεξικογραφίας- δεν θα μπορούσαν να αφήσουν έξω από τα ενδιαφέροντα τους την καταγραφή της πραγματικότητας. Έτσι, τον Απρίλιο του 2020 κυκλοφόρησε σε ηλεκτρονική μορφή και πριν μια εβδομάδα τυπωμένο το λεξικό της Πανδημίας, το λεξικό της Covid.

Η κα Ζωή Γαβριηλίδου, καθηγήτρια Γλωσσολογίας και Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Φοιτητικής Μέριμνας του ΔΠΘ

184 σελίδες, 650 λήμματα με την κα Κατσογιάννου, που συντόνισε την διαδικασία και συνεργάστηκε με την βιολόγο Ζωή Στεφανίδου– να έχει εξασφαλίσει και την λεξιλογική και την επιστημονική πλευρά της βιολογίας τεκμηριωμένη. «Το λεξικό αφιερώνεται σε όλους όσοι έχουν «φύγει» και όλοι όσοι μάχονται, ασθενείς και υγειονομικούς και βέβαια απευθύνεται σε όλους οι οποίοι χωρίς να έχουν εξειδικευμένες γνώσεις χρησιμοποιούν καθημερινά την ορολογία της Πανδημίας.» ανέφερε η κα Γαβριηλίδου.

Όπως εξήγησε η αντιπρύτανης «οι όροι που περιέχει το λεξικό δεν προέρχονται μόνο από την βιολογία και την επιδημιολογία, αλλά και από τη διοίκηση, τις γλωσσικές, νομικές επιστήμες όσους δηλαδή τομείς πρέπει να συνεργαστούν για να σκιαγραφηθεί το τοπίο του 2020 και βέβαια περιλαμβάνει ακόμη και νεολογισμούς όπως η λέξη Κοβ-ηλίθιος, Cov-idiot στα αγγλικά οι οποίοι ξορκίζουν με λίγο χιούμορ το φόβο για την επερχόμενη νέα κανονικότητα στην οποία έχουμε όλοι υποβληθεί και την οποία τηρούμε. Άρα δεν έχει μόνο τους αυστηρώς ιατρικούς όρους, αλλά και μια σειρά από άλλες λέξεις ακριβώς που γεννιούνται από εκεί που δεν το περιμένεις.»

Σύμφωνα με την κα Γαβριηλίδου, το λεξικό Covid «φωτίζει» και κυρίως μας κάνει πιο ικανούς να ερμηνεύουμε λέξεις οι οποίες είναι εξειδικευμένες και τις οποίες δεν μπορούμε να γνωρίζουμε. «Το λεξικό περιλαμβάνει και ετυμολογικά σχόλια, παρατηρήσεις, από πού προέρχονται οι λέξεις. Για παράδειγμα με πόσα “ι” γράφεται η λέξη αντιικός κ.α. Είναι πραγματικά βοηθητικό και ρίχνει φώς στο λεξιλόγιο του κορονοϊου.»
«Το λεξικό είναι τρίγλωσσο, έχει την ερμηνεία των όρων και στα αγγλικά και στα γαλλικά. Αυτή είναι μια ακόμη καινοτομία του και βέβαια εκτός από επιστημονικούς ορισμούς περιέχει και ερμηνείες για μια σειρά από θέματα της καθημερινότητας που έχουν μπει στη ζωή μας ακριβώς εξ αιτίας της Πανδημίας. Δηλαδή, πώς ορίζεται η καραντίνα; Πώς διαφοροποιείται το Lock down; Τι γίνονται τα προσωπικά στοιχεία που παραχωρούμε για την ιχνηλάτιση, τι προβλέπει η Νομοθεσία για τις επιτάξεις αγαθών και εργαζομένων.» εξηγεί επισημαίνοντας πως είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο και κυρίως ένα σημαντικό τεκμήριο που κατέγραψε την πραγματικότητα που ζήσαμε το τελευταίο διάστημα.

Πολύ μεγάλος λόγος γίνεται το τελευταίο διάστημα για το γεγονός ότι μεταφορικά ουσιαστικά σκεφτόμαστε την πανδημία και τον Covid σαν ένα πόλεμο, άρα λοιπόν η μεταφορά αυτή του πολέμου γεννά μια σειρά από συνειρμούς όπως για παράδειγμα ότι ο Covid είναι ο αντίπαλος, τα νοσοκομεία είναι το πεδίο μάχης, οι γιατροί είναι οι ήρωες σημειώσαμε για να ακούσουμε την κα Γαβριηλίδου να προσθέτει ότι: «Ακριβώς λόγω της έκτακτης κατάστασης, λόγω πολέμου πρέπει να παρθούν πάρα πολλά μέτρα, έτσι φυσικοποιούμε τα μέτρα που πρέπει να παρθούν και θεωρούμε ότι είναι λογικά και φυσιολογικά πράγμα που σε άλλη περίπτωση δεν θα συνέβαινε και έχει ασκηθεί πολύ μεγάλη κριτική ακριβώς για την εννοιολόγηση του Covid σαν πόλεμος. Υπάρχει κι ένα κίνημα που λέει ότι υπάρχουν κι άλλοι τρόποι για να μιλήσει κανείς για την πανδημία κι όχι μόνο των όρων πολέμου.»

Τέλος, δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι στα νεοελληνικά έχει εντοπίσει μέσα από έρευνα που έχει κάνει κι άλλες μεταφορές, όπως είναι η μεταφορά της φυσικής καταστροφής, του τσουνάμι, της καταστροφής που έρχεται σε κύματα, όπως η πλημμύρα. «Κυρίως αυτές οι δύο είναι οι μεγάλες μεταφορές, σε άλλες γλώσσες είναι η μεταφορά του Πυροσβέστη. Δηλαδή οι γιατροί είναι οι πυροσβέστες που πολεμούν τη φωτιά που είναι ο Covid. Όλες αυτές οι μεταφορές είναι περιφερειακές σε σχέση με τη μεταφορά του πολέμου, που είναι η επικρατούσα.»
Φώτο: Ζωή Γαβριηλίδου Συνέντευξη- κείμενο-φωτογραφία: Μαρία Νικολάου

www.ert.gr