«Κόκκινος Άτλας»: Το σοβιετικό απόρρητο πρόγραμμα που χαρτογράφησε με λεπτομέρεια όλο τον κόσμο

18:59 17/10/2017 - Πηγή: Huffington Post Greece

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι σοβιετικές ένοπλες δυνάμεις είχαν ένα μυστικό πρόγραμμα χαρτογράφησης το οποίο μόλις πρόσφατα έγινε γνωστό στη Δύση: Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του National Geographic, στρατιωτικοί χαρτογράφοι δημιούργησαν εκατοντάδες χιλιάδες χάρτες, οι οποίοι περιελάμβαναν λεπτομερείς σημειώσεις σχετικά με τη μορφολογία του εδάφους και τις υποδομές σχεδόν σε κάθε γωνιά του κόσμο, στο πλαίσιο ενός εκ των μεγαλύτερων εγχειρημάτων χαρτογράφησης που έχει δει ο κόσμος.

Λεπτομέρειες για το εν λόγω σοβιετικό μυστικό πρόγραμμα παρουσιάζονται στο βιβλίο «The Red Atlas» (Κόκκινος Άτλας), των Τζον Ντέιβις (Βρετανός ειδικός χαρτών που έχει περάσει πάνω από μια δεκαετία μελετώντας αυτούς τους χάρτες) και Αλεξάντερ Κεντ (γεωγράφος του Canterbury Christ Church University). Αρχίζοντας τη δεκαετία του 1940, οι Σοβιετικοί χαρτογράφησαν τον κόσμο σε επτά κλίμακες, αρχίζοντας από μια σειρά χαρτών που παρουσίαζαν την επιφάνεια του πλανήτη σε 1.100 τμήματα μέχρι ένα σετ από χάρτες πόλεων τόσο λεπτομερείς που ήταν ορατές στάσεις μέσων μαζικής μεταφοράς και περιγράμματα διάσημων κτιρίων όπως το Πεντάγωνο. Δεν είναι γνωστό πόσοι άνθρωποι συμμετείχαν στο εγχείρημα αυτό, αλλά πιθανότατα επρόκειτο για χιλιάδες, περιλαμβανομένων τοπογράφων, χαρτογράφων και πιθανότατα κατασκόπων.

New Releases in Earth Sciences
#7: The Red Atlas: How the Soviet Union Secr... https://t.co/aePzeKLTKG #Kindle #EarthSci pic.twitter.com/0JeL3HM2nf

— KdlAzUS.bot (@KdlAzUS) October 5, 2017

Ενδεικτικά, οι σοβιετικοί χάρτες του Αφγανιστάν υποδεικνύουν πότε μέσα στον χρόνο κάποια περάσματα είναι χωρίς χιόνια, και άρα μπορεί να τα περάσει κανείς. Οι χάρτες για την Κίνα περιλαμβάνουν σημειώσεις για την τοπική βλάστηση και το αν το νερό από τις πηγές συγκεκριμένων περιοχών είναι ασφαλές για να το πιει κανείς. Επίσης, οι Σοβιετικοί είχαν χαρτογραφήσει τις αμερικανικές πόλεις με τρομακτική λεπτομέρεια- περιλαμβανομένων κάποιων στρατιωτικών εγκαταστάσεων οι οποίες δεν εμφανίζονταν σε αμερικανικούς χάρτες της ίδιας περιόδου. Κάποιες λεπτομέρειες υποδεικνύουν χρήση δορυφόρων, ωστόσο οι χάρτες αυτοί περιλαμβάνουν σημειώσεις σχετικά με το πλάτος των οδών, αλλά και με τα δομικά υλικά και τα βάρη που μπορούσαν να αντέξουν οι γέφυρες- στοιχεία που θα ήταν αδύνατον να είναι γνωστά χωρίς πράκτορες επί του πεδίου.

Berlin, 1983. Another fascinatingly detailed Soviet military map from The Red Atlas. https://t.co/WNWM7iCcm1 pic.twitter.com/0LAiylt3Fd

— Map Dragons (@mapdragons) October 16, 2017

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα διήρκεσε από το 1950 ως το 1990 και οι περισσότεροι από τους χάρτες αυτούς ήταν απόρρητοι και προορίζονταν για χρήση μόνο από αξιωματικούς του στρατού, τη στιγμή που οι χάρτες που ήταν διαθέσιμοι στο ευρύ κοινό (στο Ανατολικό Μπλοκ) είχαν σκόπιμες ανακρίβειες και δεν περιείχαν λεπτομέρειες οι οποίες θα είχαν αξία εάν έπεφταν σε εχθρικά χέρια.

Ο Ντέιβις και ο Κεντ υποστηρίζουν ότι οι εν λόγω χάρτες πρακτικά αποτελούν μια «Wikipedia» πριν την ψηφιακή εποχή- ένα αρχείο όλων όσων οι Σοβιετικοί γνώριζαν για κάθε μέρος. Οι χάρτες των δυτικών υπηρεσιών πληροφοριών κατά τον Ψυχρό Πόλεμο επικεντρώνονταν σε συγκεκριμένες περιοχές στρατηγικού ενδιαφέροντος. Οι σοβιετικοί χάρτες περιλαμβάνουν πληροφορίες στρατηγικής αξίας, αλλά επίσης έχουν και λεπτομέρειες οι οποίες είναι ασυνήθιστες για χάρτες που προορίζονται για χάρτες στρατιωτικής χρήσης, όπως τα είδη σπιτιών και επιχειρήσεων που βρίσκει κανείς σε μια περιοχή και το αν οι δρόμοι έχουν βλάστηση στις άκρες τους. Ακόμη, διαφαίνεται μια ιδιαίτερη έμφαση στα δίκτυα μεταφορών και ηλεκτροδότησης και στα εργοστάσια- στις υποδομές γενικότερα. Οι Ντέιβις και Κεντ δεν βλέπουν τους χάρτες τόσο ως «οδηγούς» για μια επικείμενη εισβολή, αλλά ως ένα χρήσιμο εργαλείο στην πορεία για την κατάκτηση του κόσμου: «Υπήρχε η εντύπωση πως ο κομμουνισμός θα επικρατούσε, και φυσικά η ΕΣΣΔ θα ήταν επικεφαλής» λέει ο Ντέιβις.

The Red Atlas: secret Soviet military program that mapped entire world. (Note Pentagon in #DC, bottom left.) https://t.co/GZndxDSWde pic.twitter.com/Xbzzi1f0qh

— Taras Grescoe (@grescoe) October 16, 2017

Όσον αφορά στο πώς έγινε γνωστή στη Δύση η ύπαρξη των χαρτών αυτών, πρόκειται για περίπλοκη υπόθεση: Δεν προορίζονταν ποτέ να βγουν εκτός ΕΣΣΔ, και ουδέποτε αποχαρακτηρίστηκαν. Το 2012, ένας Ρώσος απόστρατος συνταγματάρχης καταδικάστηκε για κατασκοπεία, στερήθηκε τους βαθμούς του και καταδικάστηκε σε 12 χρόνια φυλάκιση επειδή έβγαλε λαθραία χάρτες από τη Ρωσία. Στην έρευνά τους, οι Κεντ και Ντέιβις προσπάθησαν να μιλήσουν με στρατιωτικούς χαρτογράφους που είχαν δουλέψει πάνω στους χάρτες αυτούς, αλλά δεν τα κατάφεραν.

Soviet spy map of Los Angeles, created 1975. From The Red Atlas. (Angelenos: is that Dodger Stadium up top?) pic.twitter.com/aa8wTLVlvB

— UChicagoPress (@UChicagoPress) October 12, 2017

Όταν κατέρρευσε η ΕΣΣΔ, οι χάρτες άρχισαν να εμφανίζονται σε καταλόγους διεθνών εμπόρων χαρτών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αγορά τους εξέφραζαν εταιρείες των χώρων των τηλεπικοινωνιών και του πετρελαίου, που αγόραζαν σοβιετικούς χάρτες της κεντρικής Ασίας, της Αφρικής και άλλων περιοχών του κόσμου για τις οποίες δεν υπήρχαν αξιόπιστες εναλλακτικές. Επίσης, τους χρησιμοποιούσαν ανθρωπιστικές οργανώσεις και επιστήμονες που εργάζονταν σε απομακρυσμένες περιοχές.