Food Waste: Πώς θα απαλλαγούμε από την…αμαρτία της σπατάλης τροφίμων

11:08 19/10/2024 - Πηγή: Reporter

Η ανούσια σπατάλη τροφίμων είναι ένα ζήτημα που απασχολεί ολοένα και περισσότερο τις ανεπτυγμένες χώρες. Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (Unep) εκτιμά ότι το 17% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων σπαταλιέται και περίπου η ίδια ποσότητα χάνεται, γεγονός που σημαίνει ότι περίπου το ένα τρίτο των παραγόμενων τροφίμων δεν καταναλώνεται.

Ο παγκόσμιος μέσος όρος για τα οικιακά απορρίμματα είναι 74 κιλά ανά άτομο ετησίως και ο αριθμός αυτός είναι σε γενικές γραμμές παρόμοιος για τις χώρες με

χαμηλό, μεσαίο και υψηλό εισόδημα. Πέρα από την σπατάλη τροφίμων, πρόβλημα αποτελεί και η αυξανόμενη απώλειά τους, με τον ΟΗΕ μάλιστα να στοχεύει πλέον στην καλύτερη κατανομή των τροφίμων στην παγκόσμια κοινότητα.

Επιβεβλημένη η μείωση της σπατάλης-απώλειας τροφίμων

Σύμφωνα με τον Guardian, πολλοί εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι η μείωση των αποβλήτων είναι απαραίτητη για τη σίτιση του παγκόσμιου πληθυσμού, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος να αυξηθούν τα επίπεδα της παγκόσμιας πείνας, λόγω της άνισης κατανομής των τροφίμων. Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός εξακολουθεί να αυξάνεται και η κλιματική κατάρρευση και η γεωπολιτική αστάθεια διαταράσσουν ήδη τη γεωργία παγκοσμίως, θα μπορούσε σύντομα να καταστεί επιτακτική ανάγκη, να ρυθμιστεί αποτελεσματικότερα η παραγωγική διαδικασία, προκειμένου να αποτραπεί μια μελλοντική επισιτιστική κρίση.

Προς το παρόν, ο μεγαλύτερος αντίκτυπος των αποβλήτων τροφίμων είναι η κλιματική κρίση. Η Unep εκτιμά ότι το 8% έως 10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σχετίζονται με τρόφιμα που δεν καταναλώνονται. Στις φτωχότερες χώρες αυξάνει την επισιτιστική ανασφάλεια και παντού συμβάλλει στην απώλεια της βιοποικιλότητας, επειδή πολλές εκτάσεις μετατρέπονται σε καλλιέργειες χωρίς τελικά να τρέφουν κανέναν.

Δύσκολη η θέση των αγροτών

Οι αγρότες αντιμετωπίζουν επίσης μεγάλες προκλήσεις αναφορικά με τη σπατάλη τροφίμων. Πολλές φορές βρίσκονται στο έλεος των ανελαστικών απαιτήσεων των προμηθειών. Είναι σύνηθες για τους αγοραστές - είτε πρόκειται για μεσάζοντες, είτε για χονδρέμπορους είτε για λιανοπωλητές - να απαιτούν από έναν αγρότη να έχει μια ορισμένη ποσότητα ενός εμπορεύματος έτοιμη προς πώληση, χωρίς να δέχονται καμία υποχρέωση να το αγοράσουν όλο, για μία σειρά προϊόντων. Αυτή η πρακτική δημιουργεί προβλήματα, καθώς για παράδειγμα στα φρούτα και στα λαχανικά προκύπτει πολλές φορές αχρείαστο πλεόνασμα στα ράφια των σούπερ μάρκετ.

Η σπατάλη που παράγουν άμεσα οι λιανοπωλητές οφείλεται εν μέρει σε αποτυχίες στην πρόβλεψη και τον προγραμματισμό της προσφοράς και της ζήτησης. Πλέον όμως το πρόβλημα έχει αμβλύνει για τις μεγάλες αλυσίδες, καθώς έχουν την τεχνογνωσία, ώστε να εκτιμήσουν καλύτερα τον αριθμό των παραγγελιών που θα χρειαστούν. Ωστόσο στα σούπερ μάρκετ αρέσει να έχουν γεμάτα ράφια, καθώς γνωρίζουν ότι τα μισοάδεια δεν φαίνονται ελκυστικά. Έτσι, ιστορικά έχουν την τάση να υπερβάλλουν στην προσφορά, προτιμώντας να πετάνε τα απούλητα ψωμιά στο τέλος της ημέρας.

Μόλις τα τρόφιμα φτάσουν στα σπίτια, η σπατάλη είναι συχνά αποτέλεσμα προβλημάτων ανεπαρκών πρακτικών συντήρησης, δεξιοτήτων και γνώσεων. Μεγάλο μέρος της οικιακής σπατάλης τροφίμων είναι επίσης αποτέλεσμα κακού προγραμματισμού των γευμάτων. Σε κάποιες περιπτώσεις λείπει και η απαιτούμενη ευαισθητοποίηση από τους καταναλωτές.

Μία γραφίστρια έδειξε τον δρόμο στη Δανία

Παρόλα αυτά, υπάρχει το θετικό παράδειγμα της Δανίας, η οποία την πενταετία 2010-2015 μείωσε τα απορρίμματα τροφίμων της κατά 25%. Αυτό μάλιστα ήταν το σωρευτικό αποτέλεσμα πολλών μικρών αλλαγών, αλλά ο κύριος λόγος που συνέβη ήταν εξαιτίας μιας γυναίκας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η Σελίνα Γιουλ, η οποία εργαζόταν ως γραφίστρια, τρομαγμένη όταν ανακάλυψε πόσα τρόφιμα πήγαιναν χαμένα στη χώρα της, ξεκίνησε το 2008 στο Facebook την ομάδα Stop Spild Af Mad (Σταματήστε να σπαταλάτε τρόφιμα).

Μέσα σε ένα δεκαπενθήμερο είχε γίνει viral, και μόλις τρεις μήνες αργότερα την προσέγγισε η REMA 1000, η μεγαλύτερη αλυσίδα εκπτώσεων στη Δανία, η οποία της ζήτησε να τους βοηθήσει να μειώσουν τα απορρίμματά τους. Μεταξύ των μέτρων που έλαβαν ήταν να τερματίσουν τις μαζικές εκπτώσεις, όπως το «αγοράζω δύο, παίρνω ένα δωρεάν». Ένας έμπορος λιανικής ανέφερε ότι μετά την αλλαγή αυτή, αντί για 80 έως 100 μπανάνες που σπαταλούνταν κάθε μέρα, σπαταλούνταν μόνο περίπου 10.

Στη Γιουλ αποδίδεται ευρέως ότι υπήρξε καταλυτικός παράγοντας για τη δραματική μείωση των αποβλήτων τροφίμων στη Δανία, κερδίζοντας πολλαπλά βραβεία, συναντήσεις με σημαντικούς πολιτικούς παράγοντες και μεγάλη προβολή από διεθνή μέσα, ενώ εκτιμάται ότι βοηθήθηκε επίσης στην αποφυγή του αντικαπιταλιστικού και αντιεπιχειρηματικού ριζοσπαστισμού πολλών περιβαλλοντικών κινημάτων.

Όπως δήλωσε η ίδια στο CNN: «Πολλές περιβαλλοντικές ΜΚΟ βγαίνουν για να συσπειρωθούν κατά των βιομηχανικών παραγόντων και είναι λάθος προσέγγιση. Αν το κάνεις αυτό, δεν θα συνεργαστούν μαζί σου. Εμείς δεν μαλώνουμε κανέναν. Λέμε: είμαστε όλοι μέρος του προβλήματος, αλλά και της λύσης».

Την ίδια στιγμή, η Γιουλ τονίζει πως είναι αναγκαίο να υπάρξει συστηματική δράση για τον περιορισμό σπατάλης και απώλειας τροφών, μέσω συγκροτημένων σχεδίων. Ωστόσο τα περισσότερα κράτη δεν έχουν υλοποιήσει επαρκώς τέτοιου είδους δράσεις.
Επιπλέον, η Γιουλ ανησυχεί για τα φαινόμενα του greenwashing που παρατηρούνται σε πολλές περιπτώσεις.

Χωρίς συμπράξεις όλων των φορέων δεν θα υπάρξει θετικό αποτέλεσμα

Παράλληλα, η Γιουλ πιστεύει ότι για να κερδηθεί ο αγώνας κατά της σπατάλης τροφίμων, η πίεση πρέπει να συνεχίζει να προέρχεται από τα κάτω προς τα πάνω. Ωστόσο, οι ακτιβιστές, οι επιμελείς αγοραστές και οι προσεκτικοί μάγειρες δεν μπορούν να λύσουν μόνοι τους το πρόβλημα της σπατάλης και της απώλειας τροφίμων. Η πολυπλοκότητα του ζητήματος απαιτεί δράση σε πολλά μέτωπα, με την ανάπτυξη εθνικών στρατηγικών και εθνικών συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Παρομοίως, όπως οι λύσεις δεν μπορούν να αφεθούν στις επιχειρήσεις, δεν μπορούν οι επιχειρήσεις μείνουν έξω από αυτές.

Παρά τις υπάρχους δυσκολίες στον αγώνα κατά της απώλειας και σπατάλης τροφίμων, υπάρχει και μία συγκρατημένη αισιοδοξία, λόγω της αυξανόμενης ευαισθητοποίησης αναφορικά με τη διαχείριση τροφικών απορριμμάτων. Οι κοινωνικές αξίες μπορούν να μεταβληθούν προς το καλύτερο, σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα αρκετά γρήγορα.

Ωστόσο απαιτούνται αποτελεσματικές λύσεις. Για παράδειγμα, ένας σχετικά απλός τρόπος για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων είναι η βελτίωση της συσκευασίας και της αποτελεσματικής ανακύκλωσης. Η νομοθεσία θα μπορούσε, θεωρητικά, να συμβάλει στη βελτίωση της ανακύκλωσης και στη μείωση της χρήσης του πλαστικού, αλλά μέχρι στιγμής είναι πολύ περιορισμένη στα περισσότερα κράτη, ενώ πρωτοβουλίες που βασίστηκαν στη πρόσθετη φορολόγηση των συσκευασιών, δεν επέφεραν τα προσδοκόμενα αποτελέσματα.

Τέλος, εκτιμάται ότι πρέπει να αναγνωριστεί η ρυθμιστική παρέμβαση του κράτος στην προσπάθεια αυτή. Η υπερβολική παραγωγή αποβλήτων έχει κοινωνικό κόστος, με τους πολίτες να φορτώνονται ολοένα και μεγαλύτερο κόστος. Οι συνέπειες δεν θα είναι αναστρέψιμες αν βάλουμε την ελευθερία μας να δημιουργούμε απόβλητα πάνω από την προστασία του πλανήτη.

#ΤΡΟΦΙΜΑ #σπατάλη #Δανία #ΟΗΕ