Aσύμβατοι τρόποι σκέψης

10:51 19/9/2020 - Πηγή: In.gr

Οδυτικός κόσμος διακατέχεται από αμηχανία έναντι της τουρκικής επιθετικότητας. Οι ευρωπαίοι και οι αμερικανοί αναλυτές και πολιτικοί αδυνατούν να κατανοήσουν και να αναλύσουν την τουρκική εξωτερική πολιτική. Οι λόγοι και οι πράξεις των Τούρκων βρίσκονται εκτός του πεδίου σημασιών και εννοιών της Δύσης. Οι ωμές απειλές, η κονιορτοποίηση του διεθνούς δικαίου και των κανόνων καλής γειτονίας, η άσκηση λεκτικής βίας εναντίον ηγετών και θεσμών της Δύσης, οι συνεχείς αναφορές στο μεσαιωνικό παρελθόν, η κιτς αισθητική, η επιχείρηση αναστήλωσης

του παρελθόντος είναι αδιανόητα για οποιονδήποτε μετέχει της ευρωπαϊκής παιδείας.

Η κοινωνιολογική ερμηνεία του τουρκικού τρόπου σκέψης είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για την αντιμετώπιση ενός κράτους που απειλεί διαρκώς να ανατινάξει τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία συγκροτήθηκε από νομάδες Τουρκομάνους μογγολικής προελεύσεως, χωρίς καμία εμπειρία συγκροτημένου κράτους και παραγωγικής υποδομής. Η διαρκής επέκταση, κατάκτηση και λεηλασία ξένων χωρών ήταν ο μονόδρομος ενός νομαδικού λαού χωρίς εμπειρία γεωργικής ή βιοτεχνικής δραστηριότητας. Η κυρίαρχη αντίληψη ήταν ότι έργο τους ήταν ο πόλεμος, ενώ η παραγωγή και το εμπόριο είναι έργο των υποδούλων. Οταν οι κατακτήσεις σταμάτησαν στη Βιέννη το 1683, η λεηλασία στράφηκε στο εσωτερικό του κράτους και η οθωμανική διοίκηση λειτούργησε ως ένα είδος θεσμοποιημένης εσωτερικής ληστείας εις βάρος της κοινωνίας. Σε πολιτικό επίπεδο, επρόκειτο για μια κοινωνία δούλων, όπου ο μόνος ελεύθερος ήταν ο σουλτάνος, ο οποίος είχε δικαίωμα ζωής και θανάτου σε όλους τους υποτελείς του, ακόμα και στον πρωθυπουργό του. Ο Max Weber αποκάλεσε αυτόν τον τρόπο διοίκησης «πολιτικό σουλτανισμό».

Επιστέγασμα αυτής της δομής υπήρξε η απουσία της καθοριστικής εμπειρίας της Βιομηχανικής Επανάστασης από την οθωμανική πραγματικότητα. Στη Δύση ο βιομηχανικός μετασχηματισμός οδήγησε τις ευρωπαϊκές κοινωνίες στη νεωτερικότητα, στον εξορθολογισμό, στον εκσυγχρονισμό και στην αστική κοινωνία. Στην οθωμανική κοινωνία παρέμειναν κυρίαρχες οι προνεωτερικές δομές και η ιδιάζουσα, προερχόμενη από την τουρκομογγολική παράδοση, εκδοχή τους.

Η στάση του ελληνικού πολιτικού συστήματος αλλά και της ηγεσίας του δυτικού κόσμου συνολικά εκπορεύεται από την παραγνώριση του γεγονότος ότι η σημερινή Τουρκία δεν συμμερίζεται τις αξίες και τον τρόπο σκέψης του δυτικού πολιτισμού. Ο κεμαλισμός αποδύθηκε σε επιχείρηση μεταμόρφωσης της μεταοθωμανικής Τουρκίας σε κράτος δυτικού τύπου, οι δε διάδοχοί του ενέταξαν την Τουρκία στους δυτικούς θεσμούς για να αξιοποιήσουν ιδιοτελώς τη συγκυρία του Ψυχρού Πολέμου. Η επιλογή αυτή δεν πέρασε κάτω από το επίπεδο της επιφάνειας ούτε άλλαξε τις συνειδήσεις. Ισως δεν υπήρχε καν αυτή η πρόθεση. Οι δύο επιχειρήσεις «Αττίλας» στην Κύπρο θα έπρεπε να έχουν διδάξει τους Δυτικούς. Τελικώς, το όλο κεμαλικό εγχείρημα ναυάγησε και η αυθεντική φύση της Τουρκίας είναι πάλι παρούσα με απροκάλυπτο τρόπο, χωρίς καν τα κεμαλικά ψιμύθια. Ο τρόπος σκέψης που θέτει την ωμή βία στο κέντρο των διεθνών σχέσεων και την κατάκτηση ξένων εδαφών και θαλασσών ως βασικό στόχο είναι παρών όσο ήταν τον 11ο ή τον 16ο αιώνα.

Το πρόβλημα είναι ότι οι κυβερνήσεις και οι θεσμοί της Δύσης αντιμετωπίζουν την Τουρκία ως εάν επρόκειτο για ένα κράτος δυτικού τύπου. Μόνον ο Ευγένιος Ρωσσίδης, διακεκριμένος αμερικανός νομικός και πολιτικός, είχε διατυπώσει τη γυμνή αλήθεια. «Η Τουρκία», είχε πει σε συνέντευξή του στη «ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ» (τ. 12, 2014), «είναι ένα rogue state (σ.σ.: κράτος – παρίας), που βάσισε τη δημιουργία του σε τρεις γενοκτονίες». Αρχή (γεωπολιτικής) σοφίας ονομάτων επίσκεψις.

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης. Από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις κυκλοφορεί το βιβλίο του «Κοινοτισμός»