Ανατολική Μεσόγειος: συνέργειες και στρατηγικά διλήμματα

07:25 31/3/2019 - Πηγή: In.gr

Οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο είναι καταιγιστικές. Με άξονα την ενέργεια αλλά και ζητήματα ασφάλειας, Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ (και Αίγυπτος) συμπράττουν, με αμερικανική υποστήριξη. Ασφαλώς, η επιδείνωση των σχέσεων των δύο τελευταίων με την Τουρκία, όπως και η στροφή της Αγκυρας στην Ανατολή – που έχει θορυβήσει τον δυτικό παράγοντα – έχουν αναπόδραστα επιδράσει στη διαμόρφωση ενός νέου περιφερειακού τοπίου.
Επιπρόσθετα, η Ουάσιγκτον αναβαθμίζει

την εμπλοκή της στην περιοχή. Και αυτό για τους ακόλουθους λόγους: την επανάκαμψη της Ρωσίας στην περιοχή μέσω Συρίας, τη δραστηριοποίηση και οικονομική διείσδυση της Κίνας, την ενεργοποίηση της Γαλλίας που πέραν των ιστορικών της συμφερόντων έχει εσχάτως και ενεργειακά, τον κίνδυνο απώλειας της Τουρκίας και την ενδεχόμενη αναθεώρηση της πολιτικής έναντί της, την ύπαρξη εύθραυστων καθεστώτων γεωπολιτικού ενδιαφέροντος (π.χ. Λιβύη, Συρία, Λίβανος) αλλά και ζητήματα τρομοκρατίας.

Από την αμερικανική σκοπιά, η εδραίωση ενός περιφερειακού μπλοκ σταθερών, αξιόπιστων και προβλέψιμων συμμάχων αποτελεί προϋπόθεση διατήρησης της πρωτοκαθεδρίας της και ενώ ο ανταγωνισμός από τρίτες δυνάμεις εντείνεται. Για την Ουάσιγκτον, η συμπερίληψη της Αγκυρας θα ήταν ιδανική εξέλιξη, ωστόσο, υπό τις παρούσες συνθήκες είναι ανέφικτη.

Για Ισραήλ και Αίγυπτο οι κίνδυνοι από την περιδίνηση των σχέσεών τους με την Τουρκία είναι σαφώς μικρότεροι απ’ ό,τι για Ελλάδα και Κύπρο. Λόγω δε του μεγάλου βαθμού εχθρότητας, της επιρροής του Τελ Αβίβ στις ΗΠΑ και του διαμετρήματος του Καΐρου, οι ηγεσίες τους δεν πιέζονται για να αποκαταστήσουν τους κλονισμένους δεσμούς με την Αγκυρα. Αντιθέτως, η προσέγγιση με την Ελλάδα, ακόμη και η προώθηση λύσης του Κυπριακού (παρότι προσώρας «παγωμένη») κρίνονται ως οι πιο ενδεδειγμένες – ίσως και υποχρεωτικές – ενέργειες για την επαναρυμούλκηση της Αγκυρας στη Δύση. Από την άλλη, για την Τουρκία, η προβολή ισχύος (με κινήσεις εντυπωσιασμού και ουσίας στο τρίγωνο Κρήτης – Καστελλόριζου – Κύπρου), σε περίπτωση που διατηρηθεί ο (αυτο)αποκλεισμός της από τις περιφερειακές διεργασίες, θεωρείται ο πιο εύκολος και σχετικά ασφαλής δρόμος. Μάλιστα, η Αγκυρα βασίζεται στην αίσθηση δυτικών (κυρίως) κύκλων πως χωρίς κάποιου είδους συνεννόηση μαζί της, το ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου θα αντιμετωπίσει ανυπέρβλητες δυσκολίες.

Ενώ στην περίπτωση αντίστοιχων projects Ισραήλ και Αιγύπτου, η Τουρκία δεν είναι ικανή – αλλά και διατεθειμένη – να επηρεάσει αρνητικά την υλοποίησή τους. Σημειωτέον πως η αντίδρασή της απέναντι σε κοινά σχέδια θα είναι εκ των πραγμάτων μετριασμένη, όμως τα ενεργειακά συμφέροντα των υπολοίπων δεν είναι πάντα συγκλίνοντα.

Από εκεί και πέρα, η σύμπλευση με Ισραήλ, Αίγυπτο, ΗΠΑ και ΕΕ θωρακίζει σε σημαντικό βαθμό την Ελλάδα, εντούτοις, δεν τροποποιεί καθοριστικά τους όρους μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας.

Πρέπει εγκαίρως να αντιστρέψουμε το στρατηγικό δίλημμα που θέτει στην πράξη η Τουρκία, όπου συν τω χρόνω αδρανοποιούνται μερικώς τα κυριαρχικά μας δικαιώματα (εφόσον δεν ασκούνται καθολικά) και παράλληλα η διμερής ατζέντα διανθίζεται με διευρυνόμενες τουρκικές διεκδικήσεις. Αρα, πέραν του κατευνασμού, πρέπει να επικεντρωθούμε στην αποτελεσματική ανάσχεση του τουρκικού αναθεωρητισμού.

Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών του ΙΔΙΣ και συγγραφέας του βιβλίου «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν» (εκδ. Παπαδόπουλος)