Χωρικά ύδατα

06:20 28/8/2020 - Πηγή: In.gr

Οπως εξήγγειλε χθες ο Πρωθυπουργός, η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα (αιγιαλίτιδα ζώνη) στο Ιόνιο στα δώδεκα ναυτικά μίλια. Είναι η πρώτη φορά μετά το 1936, όταν η Ελλάδα επέκτεινε τα χωρικά της ύδατα στα έξι μίλια από τρία, που η χώρα διευρύνει, διπλασιάζει τα χωρικά της ύδατα στο όριο (12 ν.μ.) που προβλέπει (άρθρο 3) η Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας (UNCLOS – 1982).

Tα χωρικά

ύδατα αποτελούν μέρος της επικράτειας της χώρας, ασκείται δηλαδή κυριαρχία. Αντίθετα με την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), στην οποία η χώρα ασκεί ορισμένα κυριαρχικά δικαιώματα (εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων, αλιείας κ.λπ.) αλλά όχι κυριαρχία. Και αντίθετα με την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, για τις οποίες απαιτείται συμφωνία έπειτα από διαπραγματεύσεις για την οριοθέτησή τους (μεταξύ παρακείμενων ή αντικείμενων κρατών), η επέκταση των χωρικών υδάτων συνιστά κυριαρχικό δικαίωμα για κάθε χώρα που το ασκεί όποτε αυτή το κρίνει σκόπιμο ή αναγκαίο. Επομένως, με την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο «η Ελλάδα πράγματι μεγαλώνει». Η επικράτειά της διευρύνεται με μερικές χιλιάδες τετραγωνικά μίλια θαλάσσιας έκτασης. Είναι η πρώτη φορά μετά το 1947 (προσθήκη Δωδεκανήσων, Συνθήκη των Παρισίων) που η ελληνική επικράτεια διευρύνεται. Η επέκταση των χωρικών υδάτων διευκολύνθηκε από τη συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας για την ΑΟΖ (που κυρώνεται από την ελληνική Βουλή) και τις σχετικές ρυθμίσεις για τους ιταλούς ψαράδες. Ως γνωστόν, οι τελευταίοι ψαρεύουν (κυρίως γαρίδες) μέσα στη θαλάσσια έκταση των δώδεκα μιλίων και επομένως ήταν αναγκαία κάποια ρύθμιση για να αποφευχθούν προστριβές.

Η βασική ένσταση που εγείρεται για τη μερική επέκταση των χωρικών υδάτων μόνο στο Ιόνιο συνδέεται με την περίπτωση του Αιγαίου. Υποστηρίζεται ειδικότερα ότι θα έπρεπε να επεκταθούμε σε όλο τον ελληνικό θαλάσσιο χώρο, περιλαμβανομένου και του Αιγαίου, καθώς με τη μερική επέκταση είναι σαν να αναγνωρίζουμε το Αιγαίο ως «ειδική περίπτωση», όπως διατείνεται η Τουρκία. Η ένσταση δεν ευσταθεί. Είτε μας αρέσει είτε όχι (και δεν μας αρέσει), υπάρχουν για το Αιγαίο ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που δεν μπορούν να αγνοηθούν για μια καθολική επέκταση στα δώδεκα μίλια. Και δεν μπορούμε να τα αγνοήσουμε, όπως άλλωστε επιτάσσει η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας σε σχετικό άρθρο της (15), ένα άρθρο που κατά κανόνα η ελληνική πλευρά επιλέγει να μη διαβάζει. Γιατί, εκτός από την Τουρκία – που από το 1995 θεωρεί το ενδεχόμενο της επέκτασης στα δώδεκα μίλια ως «αιτία πολέμου» (casus belli) -, το σύνολο σχεδόν της διεθνούς κοινότητας αντιτίθεται στην επέκταση αυτή (Ρωσία, ΗΠΑ κ.ά.). Και τούτο γιατί με τα δώδεκα μίλια η έκταση του Αιγαίου που «θα περάσει» στην ελληνική επικράτεια αυξάνεται από το 43% στο 72%, στην Τουρκία από το 7,1% στο 8% και τα διεθνή ύδατα μειώνονται από το 49% περίπου στο 19% και σε ορισμένες περιπτώσεις εξαφανίζονται πλήρως. Ετσι το Αιγαίο γίνεται όντως «ελληνική λίμνη». Η Τουρκία για να βγει στην ανοιχτή θάλασσα θα πρέπει να περάσει («αβλαβώς») από ελληνικά χωρικά ύδατα! Ενα τέτοιο καθεστώς δεν μπορεί βέβαια να γίνει αποδεκτό. Ως εκ τούτου, η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο δεν μπορεί παρά να είναι αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης που θα καταλήγει σε «διαφοροποιημένη επέκταση». Διαφορετικά ο κίνδυνος είναι ότι η Ελλάδα ουδέποτε θα ασκήσει το δικαίωμα αυτό για το Αιγαίο, όπως δεν το άσκησε άλλωστε εδώ και 25 χρόνια – από τη θέση σε ισχύ της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Εν κατακλείδι, καλώς επεκτείνουμε μερικώς για το Ιόνιο. Και για το Αιγαίο ας διαβάσουμε πιο προσεκτικά και πλήρως τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και την πραγματικότητα κι ας ενεργήσουμε ανάλογα…

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ