Ένα μυθιστόρημα για τα Καλάβρυτα στη Λειψία

08:30 26/3/2019 - Πηγή: In.gr

Αυτό που κάνει εντύπωση στην Έκθεση Βιβλίου στη Λειψία (21-24 Μαρτίου), την εαρινή έκθεση της γερμανικής βιβλιαγοράς με κέντρο βάρους παραδοσιακά την Ανατολική Ευρώπη, είναι ο μεγάλος αριθμός μεταμφιεσμένων νέων. Εκατοντάδες κοπέλες και αγόρια μετατρέπουν κάθε χρόνο την έκθεση σε πάρτυ μασκέ. Πρότυπά τους είναι φανταστικά πλάσματα από βιβλία, όπως ο Χάρι Πότερ, ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών ή ακόμη και μορφές από τα γιαπωνέζικα κόμικς, τα Manga. Μια από τις έξι τεράστιες αίθουσες είναι αφιερωμένη στα κόμικς. Πρόκειται για μια συνειδητή επιλογή των υπευθύνων της έκθεσης, προκειμένου

να αποκτήσει η νεολαία, που συνήθως δεν διαβάζει τη «σοβαρή λογοτεχνία», μια επαφή με τον κόσμο του βιβλίου.

Η έκθεση στη Λειψία που πραγματοποιείται κάθε Μάρτιο είναι η δεύτερη σε μέγεθος στη Γερμανία. Την πρωτοκαθεδρία σε ό,τι αφορά την εμπορική σημασία για τους εκδοτικούς οίκους έχει η Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης, η οποία έχει καθιερωθεί ως η μεγαλύτερη του είδους στον κόσμο. 7500 εκθέτες από 109 χώρες συμμετείχαν στη Φρανκφούρτη τον περασμένο Οκτώβριο, γύρω στους 2600 από 46 χώρες στη Λειψία. Σε ό,τι όμως αφορά τους επισκέπτες, η έκθεση βιβλίου στην ανατολικογερμανική πόλη ξεπέρασε φέτος με 286.000 ελαφρώς τη Φρανκφούρτη. Αναφορικά με τις εκδηλώσεις που πλαισιώνουν κάθε φορά τις δύο εκθέσεις, στη Φρανκφούρτη είχαν πραγματοποιηθεί περί της 3700 και στη Λειψία 3600.

Είναι η Ελλάδα Βαλκάνια;

Οι εκδηλώσεις διεξήχθησαν σε διαφορετικούς χώρους σε όλη την πόλη – σε αίθουσες μουσικής, θέατρα, εστιατόρια, πανεπιστήμια, μουσεία, club. Για παράδειγμα το περασμένο Σάββατο η «Βαλκανική Βραδιά» πραγματοποιήθηκε στον παλαιότερο κινηματογράφο της Λειψίας, το UT Connewitz, που ξεκίνησε να λειτουργεί το 1912. Στην εκδήλωση διάβασαν συγγραφείς από χώρες των Βαλκανίων. Διοργανωτής ήταν το Traduki. Πρόκειται για ένα δίκτυο υπουργείων, θεσμών, οργανισμών και εκδοτικών οίκων από 11 χώρες της ΝΑ Ευρώπης, της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Ελβετίας και του Λιχτενστάιν. Σκοπός του δικτύου είναι η μετάφραση έργων στα γερμανικά αλλά και στις γλώσσες των χωρών των Βαλκανίων. Κάθε εταίρος συμβάλλει ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες που έχει – οι γερμανόφωνες χώρες περισσότερο από τις άλλες. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν περισσότερα δικαιώματα στο Traduki, τονίζει ο συντονιστής του δικτύου Αντρέι Λόβσιν: «Τα γερμανόφωνα κράτη, Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία και Λιχτενστάιν συνεργάζονται πράγματι ισότιμα με τις άλλες χώρες. Με άλλα λόγια δεν αποφασίζουν οι ισχυρές οικονομικά χώρες. Τις αποφάσεις τις παίρνουν συναινετικά όλοι οι εταίροι μαζί.»

Όταν ξεκίνησε το Traduki πριν από 11 χρόνια, η Ελλάδα δεν θέλησε να συμμετέχει. Ερωτηθείς για το λόγο, ο Αντρέι Λόβσιν εκτιμά: «Πιστεύω ότι σχετίζεται με την έννοια ‘Βαλκάνια’. Πιθανώς η Ελλάδα να μην ήθελε να ταυτιστεί με αυτή τη γεωγραφική περιοχή. Όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα το 2008, τα Βαλκάνια είχαν κακή φήμη.» Εδώ και χρόνια η Ελλάδα δεν έχει καμία επίσημη συμμετοχή στη Λειψία, ενώ το δίκτυο Traduki παρουσίασε φέτος 67 λογοτέχνες από τις χώρες των Βαλκανίων. Εκτός αυτού το δίκτυο χρηματοδότησε τον περασμένο χρόνο περίπου 90 μεταφράσεις βιβλίων. Η δε μεταφράστρια του δικτύου Εύα Ρου Βέμε τιμήθηκε φέτος με το πρώτο βραβείο της έκθεσης για την καλύτερη μετάφραση.

Η ελληνική παρουσία

Η ελληνική παρουσία θα περιοριζόταν σε μια συζήτηση με τον πιανίστα και συνθέτη Ερμή Θεοδωράκη που ζει στη Λειψία για εκδόσεις που αφορούν παρτιτούρες της σύγχρονης κλασικής μουσικής και τη μετάφραση ενός βιβλίου του Δημήτρη Κουφοντίνα, αν δεν υπήρχε ένα ιδιαίτερο μυθιστόρημα, εμπνευσμένο από τα Καλάβρυτα. Η συζήτηση για την έκδοση βιβλίων με νότες νέας κλασικής μουσικής αφορούσε τον γερμανόφωνο χώρο και σε ό,τι αφορά τη μετάφραση του επίμαχου βιβλίου του Δ. Κουφοντίνα «Γεννήθηκα 17 Νοέμβρη» ο Λεό Γκύρτλερ, εκδότης του αριστερού οίκου της Βιέννης Bahoe, υποστηρίζει ότι «το βιβλίο προσφέρει μια συναρπαστική ματιά. Μπορεί να το διαβάσει κανείς και ως μια ιστορία της Ελλάδας μετά το 1945.» Μοναδική περίπτωση μεταφρασμένου ελληνικού λογοτεχνικού βιβλίου που παρουσιάστηκε στη Λειψία ήταν το «Άθος, ο δασονόμος» της Μαρίας Σεφανοπούλου. Η έκδοση του μυθιστορήματος στάθηκε δυνατή χάρη στις προσπάθειες δύο ανθρώπων – της μεταφράστριας Μιχαέλα Πρίντσιγκερ και του εκδότη Ίνγκο Ντζερζέτσνικ του οίκου του Βερολίνου Elfenbein.

Η πραγματοποίηση του εγχειρήματος πέτυχε τελικά μόλις με την εξασφάλιση της χρηματοδότησης της μετάφρασης, επισημαίνει η Μ. Πρίντσινγκερ: «Μας υποστήριξε το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών με το πρόγραμμα του Ελληνογερμανικού Ταμείου Μέλλοντος. Μόνο με αυτή την υποστήριξη ήταν εφικτό να γίνει η μετάφραση.» Από αυτό το ταμείο του γερμανικού ΥΠΕΞ χρηματοδοτούνται μεταφράσεις, έρευνες, εκδηλώσεις που έχουν ως αντικείμενο τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. Στο μυθιστόρημά της η Μαρία Στεφανοπούλου μιλά για το τραύμα του πολέμου και τη μετάδοσή του χρησιμοποιώντας ως ήρωα τον δασονόμο Άθο, ο οποίος επιζεί της σφαγής των Καλαβρύτων (13 Δεκεμβρίου 1943) και καταφεύγει σε μια καλύβα στο δάσος αποφασισμένος να ζήσει μακριά από τους ανθρώπους.

Επιτυχία στο εξωτερικό σημαίνει επιτυχία για την Ελλάδα

Τη σημασία της χρηματοδότησης της μετάφρασης τονίζει και ο εκδότης Ίνγκο Ντζερζέτσνικ. Ειδικά για μικρούς εκδοτικούς οίκους ο παράγοντας αυτός συνιστά αποφασιστικό κριτήριο για την έκδοση ενός ξένου συγγραφέα: «Για μένα είναι πολύ δύσκολο επειδή θα πρέπει να τα φέρω εις πέρας με τις δικές μου δυνάμεις. Στην περίπτωση άλλων γλωσσών υπάρχουν προγράμματα οικονομικής στήριξης. Για παράδειγμα η Πορτογαλία και η Καταλονία έχουν εδώ και πολλά χρόνια προγράμματα, με τα οποία διευκολύνουν οίκους του εξωτερικού να εκδίδουν σημαντικά έργα.»

Οι οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Ελλάδα δεν αφορούν μόνο τη χρηματοδότηση μεταφράσεων αλλά και την ενίσχυση ελληνικών εκδοτικών οίκων να συμμετέχουν σε εκθέσεις του εξωτερικού. Η εκδότρια του μυθιστορήματος «Άθος, ο δασονόμος» Τζούλια Τσιακίρη (Το Ροδακιό) τονίζει τη σημασία που θα είχε αυτή η συμμετοχή και για την αγορά βιβλίου στην Ελλάδα: «Είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα στην Ελλάδα. Η δυσκολία μας καπακώνει. Και έτσι ο ορίζοντας γίνεται πολύ μικρός μπροστά μας, στενεύει. Αλλιώς το πρώτο μέλημά μας θα έπρεπε να είναι να πηγαίνουμε στο εξωτερικό και να παρουσιάζουμε τη δουλειά μας. Είναι πολύ σημαντικό αυτό. Νομίζω ότι από εκεί μπορεί να γυρίσει η επιτυχία στην Ελλάδα.»

Παναγιώτης Κουπαράνης