Η εικόνα της Αριστεράς

10:38 19/5/2019 - Πηγή: In.gr

Οι διακοπές του Πρωθυπουργού στο κότερο ενός εφοπλιστή δεν θα έπρεπε να είχαν απασχολήσει τη δημοσιότητα, ιδίως όταν η συγκεκριμένη εφοπλιστική οικογένεια δεν έχει συναλλαγές με το Δημόσιο και άρα δεν τίθεται ζήτημα διαπλοκής.

Και όμως το περιστατικό είχε πολιτικό κόστος. Οχι γιατί απέδειξε κάποια συναλλαγή, αλλά γιατί διαψεύστηκε η εικόνα ενός Πρωθυπουργού που επίμονα υποστήριζε ότι «δεν ανεβαίνει σε κότερα».

Η λέξη κλειδί είναι ακριβώς η εικόνα. Ο Πρωθυπουργός έπρεπε να δείχνει διαφορετικός από τους προηγούμενος, ιδίως όταν εξαρχής ο Αλέξης Τσίπρας

εμφανίστηκε στην κεντρική πολιτική περισσότερο ως η εικόνα ενός νέου ριζοσπάστη πολιτικού, παρά ως ιστορία αγώνων.

Προφανώς και η εικόνα είναι ένα οργανικό στοιχείο της άσκησης πολιτικής. Η εξουσία πρέπει να επιτελείται και ως εικόνα του ηγεμόνα: από τα αγάλματα της αρχαιότητας μέχρι τις τηλεοπτικές οθόνες. Η εικόνα αποτυπώνει συμβολικά την κυρίαρχη θέση αλλά επιτρέπει και τη φαντασιακή ταύτιση με τους φορείς εξουσίας.

Στοιχείο αυτής της διαδικασίας είναι και μια ορισμένη απόσταση ανάμεσα στην εικόνα και την πραγματικότητα. Γνωρίζουμε ότι οι πολιτικοί είναι λιγότερο έντιμοι ή καλοκάγαθοι από όσο υποστηρίζουν, αλλά και ταυτόχρονα δεν πρέπει να το δείχνουν, ως εάν η ταύτιση με την εικόνα κάπου να τους δεσμεύει να μην ξεφύγουν πολύ από αυτή.

Και βέβαια σε εποχές όπου πολιτική χαράσσουν κυρίως οι διεθνοποιημένες αγορές και οι υπερεθνικοί οργανισμοί, τα κόμματα προσπαθούν πίσω από συγκρουόμενες εικόνες να συγκαλύψουν συγκλίνουσες πολιτικές.

Ομως, στην περίπτωση του κυβερνώντος κόμματος έχουμε να κάνουμε με μια ιδιαίτερη προσήλωση στην εικόνα. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πλέον ένα κεντροαριστερό κόμμα, με πολιτικές που δεν διαφέρουν από αυτές της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, καθώς αποδέχεται την ευρωπαϊκή προοπτική, τις ιδιωτικοποιήσεις, την πρωτοκαθεδρία της αγοράς, την ανάπτυξη μέσω ιδιωτικών επενδύσεων, την ελαστική εργασία και τη δημοσιονομική πειθαρχία, προσφέροντας σε αντίβαρο μια πολύ ήπια μορφή αναδιανομής με παραλλαγές «κοινωνικών μερισμάτων» που απλώς πλέον τις επιτρέπουν οι δανειστές, ενώ δεν το έκαναν στις προηγούμενες μνημονιακές κυβερνήσεις.

Ομως, την ώρα που αυτό δηλώνεται σχεδόν ρητά, κλιμακώνεται η εμμονή με τη εικόνα. Οχι ως συγκάλυψη, αλλά ως έμπρακτη απόδειξη ότι εκπροσωπεί μια διαφορετική πολιτική. Δεν διατυπώνεται δηλαδή ως προσπάθεια να φανεί ως αριστερή μια πολιτική που δεν είναι, αλλά ως εάν η προσθήκη της εικόνας να συνιστά ένδειξη αριστερής πολιτικής. «Ναι θα ιδιωτικοποιήσουμε τη ΔΕΗ, αλλά ο Πρωθυπουργός δεν ανεβαίνει σε κότερα». «Ναι, επεκτείνουμε την ελαστική εργασία, αλλά αποφεύγουμε να φοράμε γραβάτα». «Ναι, υπονομεύσαμε με τη λιτότητα τη δυνατότητα της Αυτοδιοίκησης να προσφέρει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, αλλά οι υποψήφιοί μας μοιάζουν να εκπροσωπούν τα κινήματα». «Ναι, επί των ημερών μας η αστυνομία απομακρύνει βίαια ειρηνικούς διαδηλωτές, αλλά είμαστε η εικόνα της σηκωμένης γροθιάς». «Ναι, εξυπηρετούμε τα συμφέροντα των επιχειρηματιών, αλλά δεν φωτογραφιζόμαστε μαζί τους».

Και έτσι ζούμε το παράδοξο η Αριστερά που κάποτε κατήγγειλε την εισβολή της «εικόνας» στην πολιτική, να είναι ο κατεξοχήν χώρος που κυρίως επενδύει στην εικόνα και εξεγείρεται περισσότερο όταν πλήττεται η εικόνα της, παρά όταν αμφισβητείται η πολιτική της.

Ισως γιατί γνωρίζουν καλά ότι η πιο επικίνδυνη στιγμή είναι ακριβώς όταν η παιδική φωνή φωνάξει «ο βασιλιάς είναι γυμνός».

O Παναγιώτης Σωτήρης είναι διδάκτορας Φιλοσοφίας