Η κατοχύρωση του φιλελευθερισμού στη Δημοκρατία

06:26 16/10/2019 - Πηγή: In.gr

Το μεγαλύτερο πρόβλημα των ημερών μας βρίσκεται στη φιλελεύθερη δημοκρατία. Οσοι την υπονομεύουν ή την αντιστρατεύονται κακώς αποκαλούνται αντιδημοκράτες. Δεν βρίσκονται απέναντι στις δημοκρατικές διαδικασίες. Αλλά δεν υποστηρίζουν και τη «φιλελεύθερη» δημοκρατία. Απλά στηρίζουν τη Δημοκρατία. Εκδηλώνοντας μέσα απ’ αυτήν τα στοιχεία αυταρχισμού που τους χαρακτηρίζουν.

Ο φιλελευθερισμός λογίζεται σαν συνδεδεμένος με την ευημερία. Οι φιλελεύθερες κοινωνίες είναι συνήθως πλούσιες. Και οι πλούσιες κοινωνίες είναι συνήθως φιλελεύθερες.

Τα τελευταία όμως χρόνια οι φιλελεύθερες κοινωνίες βρέθηκαν στη δίνη σοβαρών δυσκολιών. Κυρίως σε σχέση με την ικανότητά τους να ενσωματώσουν τις ανεπανάληπτα μεγάλες ροές μεταναστών αλλά και να χειριστούν την κοινωνική ανισότητα που προήλθε από τις γενικότερες οικονομικές εξελίξεις.

Για να επιβιώσουν οι φιλελεύθερες κοινωνίες χρειάζεται να μοιράζονται κοινές αξίες και μια κοινή ταυτότητα. Αυτά δεν είναι ασύμβατα με κάποια λογικά επίπεδα μετανάστευσης και με διαφορές στην κουλτούρα και τον πολιτισμό. Φθάνει να μην απειλούν την γενικότερη κοινωνική συνοχή και την κοινή πορεία στο μέλλον. Να μην τα βλέπουν δηλαδή οι πολίτες σαν κινδύνους για το μέλλον.

Το έλλειμμα ευημερίας επίσης διογκώνει τις ανισότητες προκαλώντας εντάσεις και πιθανές αντιπαραθέσεις. Χρειάζεται λοιπόν ουσιαστική αντιμετώπιση και του μεταναστευτικού προβλήματος και της οικονομικής καχεξίας. Με αυτά ανεξέλεγκτα η συνοχή κινδυνεύει. Και επικίνδυνες αμφισβητήσεις αρχίζουν να διογκώνονται. Στην αντίθετη περίπτωση, η λαϊκή δυσαρέσκεια θα ενταθεί διευκολύνοντας την αναρρίχηση σε υψηλά αξιώματα ηγετών που περιφρονούν τις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Η εύθραυστη ισορροπία τότε κινδυνεύει να συντριβεί.

Το αποτέλεσμα τότε μπορεί να είναι μια δημοκρατία, στα εξωτερικά της χαρακτηριστικά, που δεν θα είναι όμως φιλελεύθερη (ατομικά δικαιώματα, σεβασμός αρχών του νόμου με προστασία βασικών ελευθεριών – λόγου, γνώμης, περιουσίας, διαφορετικότητας). Και βαθμιαία θα πάψει να είναι και πολύ δημοκρατική.

Γι’ αυτό είναι λαθεμένη εκτίμηση να κατηγορούνται οι λογής λαϊκιστές σαν αντιδημοκράτες. Υποστηρίζουν με πάθος ορισμένα στοιχεία της δημοκρατίας – όπως οι ελεύθερες εκλογές, η αρχή της πλειοψηφίας, η αποφυγή εξωτερικών εθνικών περιπετειών. Αλλά δεν στηρίζουν τη «φιλελεύθερη» δημοκρατία – με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για το μέλλον και για την κοινωνία.

Γι’ αυτό ο κόσμος, και ιδιαίτερα οι ελίτ, πρέπει να διατηρούν ζωντανή στο μυαλό τους, όπως σημείωσε με επιτυχία ο Martin Wolf στους «Financial Times», την απαραίτητη «ισορροπία ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία, το παγκόσμιο και το εθνικό, την ελευθερία και την ευθύνη».

Χρειάζεται λοιπόν ιδιαίτερη προσοχή η μεθοδευμένη αντιμετώπιση των δύο μεγάλων κινδύνων για τη φιλελεύθερη δημοκρατία – του Μεταναστευτικού και της οικονομικής ευημερίας.