Κέρος: Στο φως εντυπωσιακός Πρωτοκυκλαδικός οικισμός

16:18 25/4/2019 - Πηγή: In.gr

Σημαντικό περιφερειακό κέντρο για όλες τις Κυκλάδες αποτελούσε το ιερό στον Κάβο της Κέρου, σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, που με λεπτομέρεια αναφέρεται στο τετραετές ερευνητικό πρόγραμμα, το οποίο ολοκληρώθηκε πρόσφατα «με την αποκάλυψη εντυπωσιακών αρχιτεκτονικών λειψάνων ενός σημαντικού Πρωτοκυκλαδικού οικισμού».

Το ΥΠΠΟΑ αναφέρει, μεταξύ άλλων, στην ανακοίνωσή του:

«Στο πλαίσιο του πρόσφατου προγράμματος, που ολοκληρώθηκε το περασμένο φθινόπωρο, πραγματοποιήθηκαν ανασκαφικές έρευνες στο μικρό νησί του Δασκαλιού, που αρχικά συνδεόταν με μια

στενή λωρίδα γης με την παρακείμενη θέση του Κάβου, και εντοπίστηκε ένας εξαιρετικά σημαντικός οικισμός, που, σύμφωνα και με τη ραδιοχρονολόγηση, άκμασε κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Οι έως τώρα ανασκαφές έφεραν στο φως μια σειρά εντυπωσιακών κλιμάκων, αποστραγγιστικών αγωγών και λιθόκτιστων κατασκευών που αποκαλύπτουν μια εξελιγμένη αστική αρχιτεκτονική άνευ προηγουμένου για τη συγκεκριμένη περίοδο.

Τα φετινά ευρήματα εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας για τον οικισμό του Δασκαλιού. Απότομα μονοπάτια οδηγούσαν στην κορυφή του οικισμού, διασχίζοντας εκτενείς επίπεδες αναβαθμίδες, οι οποίες είχαν δημιουργηθεί για να παρέχουν χώρους κατάλληλους για δόμηση. Η περίπλοκη, διασυνδεδεμένη και πολυεπίπεδη αρχιτεκτονική μαρτυρά την ύπαρξη ενός καλά οργανωμένου και καλοκτισμένου οικισμού, πάνω σ’ ένα απότομο ακρωτήριο. Τα κτίρια στο Δασκαλιό ήταν κατά το πλείστον κτισμένα με καλής ποιότητας μάρμαρο, το οποίο ερχόταν από τη γειτονική Νάξο (περίπου 10 χλμ βορειότερα), καθώς η ίδια η Κέρος δεν διέθετε καλής ποιότητας μάρμαρο. Σύμφωνα με τον καθηγητή Colin Renfrew, συν-διευθυντή της ανασκαφής, στο Δασκαλιό παρατηρείται μια σειρά εξελιγμένων αρχιτεκτονικών τεχνικών που χρησιμοποιούνταν με έναν καλά προγραμματισμένο τρόπο, όπως αυτό μαρτυρείται από την ύπαρξη τεράστιων εισόδων, λίθινων κλιμάκων και ενός πολύπλοκου συστήματος αποστραγγιστικών αγωγών που καλύπτουν όλο το νησί.

Σύμφωνα με αυτή την ανάγνωση, τα παραπάνω φαίνεται να υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός εξειδικευμένου αρχιτέκτονα καθώς και ενός κεντρικού μηχανισμού σχεδιασμού και εκτέλεσης ενός οικοδομικού προγράμματος, το οποίο θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με εκείνο της Κνωσού στην Κρήτη κατά την ίδια περίοδο».

Η σημασία της μεταλλουργίας για τον οικισμό

Στη συνέχεια, το ΥΠΠΟΑ συμπληρώνει: «Η εισαγωγή μαρμάρου από τη Νάξο είναι μόνο μια ένδειξη των ναυτικών ικανοτήτων των κατοίκων του Δασκαλιού. Επιπλέον, τα πολλά εργαλεία από οψιανό, ηφαιστειακό γυαλί εισηγμένο από τη Μήλο, επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι οι νησιώτες ήταν δεινοί ναυτικοί. Επίσης, όλα τα όστρακα κεραμικής τα οποία βρέθηκαν (101.313 στο σύνολο) ήταν εισηγμένα, υποδεικνύοντας την ύπαρξη ενός τεράστιου θαλάσσιου δικτύου που εκτεινόταν όχι μόνο σ’ ολόκληρο το κυκλαδικό αρχιπέλαγος αλλά και πέραν αυτού. Αλλά ίσως το πιο αξιοσημείωτο απ’ όλα τα εισηγμένα υλικά ήταν η πρώτη ύλη για κατεργασία μετάλλων. Μεταξύ των πιο σημαντικών ευρημάτων που βρέθηκαν φέτος είναι οι εγκαταστάσεις για τη χύτευση χάλκινων τεχνουργημάτων, όπως πελέκεις, σμίλες και περόνες, καθώς και αιχμές δοράτων και εγχειρίδια (σ.σ. είδος ξίφους). Ίχνη σκωρίας, τα οποία βρέθηκαν σε όστρακα κεραμικής σε πολλές περιοχές της θέσης, επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι μεταλλουργικές εργασίες λάμβαναν χώρα σε πολλά σημεία του οικισμού».

Όπως σημειώνει ο Δρ. Michael Boyd, συν-διευθυντής της ανασκαφής, ένα από τα μοναδικά χαρακτηριστικά της θέσης αυτής ήταν το γεγονός ότι η μεταλλουργία φαίνεται να έπαιζε σημαντικό ρόλο καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής του οικισμού.

«Είναι μία από τις πιο αναγνωρίσιμες δραστηριότητες στη θέση, η οποία παρατηρείται σ’ όλες τις περιοχές που ανασκάφτηκαν. Μεταλλουργία σε τέτοια κλίμακα προϋποθέτει μια συνεχή προμήθεια πρώτων υλών από τις δυτικές Κυκλάδες ή από την Αττική, καθώς και κοινωνικές δομές που επιτρέπουν την εκμάθηση και διατήρηση των τεχνικών δεξιοτήτων. Αλλά το πιο σημαντικό ερώτημα, σύμφωνα με τον Δρ. Boyd, είναι το πού κατέληγε το τελικό προϊόν και υπό αυτή την έννοια θεωρεί πιθανόν ότι ο λόγος ύπαρξης των θαλάσσιων δικτύων όπου το Δασκαλιό αποτελούσε κεντρικό σημείο ήταν η ανταλλαγή μετάλλινων αντικειμένων, όπως λ.χ. τα εγχειρίδια», προσθέτει στην ανακοίνωσή του το ΥΠΠΟΑ.

«Σύμφωνα με τους ανασκαφείς, οι έρευνες στο Δασκαλιό φαίνεται να δίνουν απάντηση στο αίνιγμα που προκάλεσαν οι εκτενείς λαθρανασκαφές στον Κάβο της Κέρου πριν από το 1963, καθώς με τις πρώτες οργανωμένες αρχαιολογικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή, το θραυσμένο υλικό που ανακτήθηκε θεωρήθηκε έργο των λαθρανασκαφέων. Σήμερα, με την ολοκλήρωση της εμπεριστατωμένης εξέτασης του παραπλήσιου οικισμού του Δασκαλιού, η φύση του ιερού στον Κάβο της Κέρου γίνεται σαφέστερη. Μπορεί πλέον να θεωρηθεί ότι η συγκεκριμένη θέση αποτέλεσε σημαντικό περιφερειακό κέντρο για όλες τις Κυκλάδες», συνεχίζει η ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ.

Κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου του 2018 πραγματοποιήθηκε η τέταρτη και τελευταία περίοδος έρευνας πεδίου στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Θαλάσσιοι δρόμοι Κέρου-Νάξου», το οποίο υλοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Cambridge, υπό την αιγίδα της Βρετανικής Σχολής Αθηνών και την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Το πρόγραμμα διευθύνουν ο καθηγητής Colin Renfrew, o Δρ. Michael Boyd και η Ειρήνη Λεγάκη, από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, ως αναπληρώτρια διευθύντρια.

Το τετραετές πρόγραμμα (2015-2018) αποτελεί συνέχεια των ανασκαφών που διεξήχθησαν από το 2006 έως το 2008 στη θέση Κάβος Δασκαλιού, στο δυτικό άκρο της Κέρου, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή C. Renfrew του Πανεπιστημίου του Cambridge και της Δρ. Ο. Φιλανιώτου, της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, και των ερευνών της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του 1963 και 1967, υπό την διεύθυνση των καθ. Χρ. Ντούμα και της Δρ. Φωτεινής Ζαφειροπούλου αντίστοιχα.