Λόγος ελληνικός

06:24 19/4/2019 - Πηγή: In.gr

Μνήμη Θανάση Προυτζόπουλου

Εφυγε πριν από λίγες μέρες από τη ζωή ο Θανάσης Προυτζόπουλος, φιλόλογος και ραδιοφωνικός σκηνοθέτης, στέλεχος της παλιάς Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Επιτρέψτε μου τις προσωπικές αναφορές, αλλά με τον Προυτζόπουλο μας συνέδεε πολύχρονη και συστηματική συνεργασία στον χώρο της ραδιοφωνίας, μια εποχή μάλιστα, μετά το ’90, που και η κρατική ΕΡΤ έχοντας ως νέο αδελφάκι την τηλεόραση έριχνε σ’ αυτό το μέσο και χρήματα και προβολή.

Αλλά τα έμπειρα στελέχη, αλλά κυρίως τα διευθυντικά της κρατικής ραδιοφωνίας,

συνέχιζαν μια πολύτιμη πολιτιστική παρέμβαση. Αν σκεφτεί κανείς πως για πολλά χρόνια σε καίρια πόστα της ραδιοφωνίας βρέθηκαν πνευματικοί άνθρωποι κύρους, ο ακαδημαϊκός Αγγελος Βλάχος, ο Γκάτσος, ο Αλέξης Σολομός, ο Βασίλης Βασιλικός, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, ο μέγας βέβαια Χατζιδάκις, ο Λεωτσάκος, ο φιλόσοφος Αποστολόπουλος και ο μέγας κριτικός Καραντώνης.

Για μια περίοδο ανέλαβε τις ευθύνες των πολιτιστικών εκπομπών ο Δημήτρης Μυράτ. Τότε με κάλεσε να αναλάβω μια θεατρολογική εκπομπή λέγοντάς μου πως δεν διέθετε πολλά χρήματα. Εκανα περίπου εκατό δίωρες εκπομπές και αμειβόμουν μόνο εγώ, με ελάχιστα χρήματα, αξιοποιώντας το αρχείο της ΕΡΤ. Ενας διατεθειμένος υπάλληλος ανέλαβε να ερευνήσει το αρχείο και ανακάλυψε πάνω από χίλιες ηχογραφήσεις ελληνικών έργων του θεάτρου από την «Ερωφίλη» ώς τον Παλαμά και από τον Σικελιανό ώς τον Καμπανέλλη και τον Μανιώτη! Προλόγιζα τα έργα και κατηγοριοποιώντας τα (τραγωδία, κωμωδία, φάρσα, σάτιρα, μπουλβάρ, κοινωνικό δράμα, κωμειδύλλιο κ.τ.λ.) έκανα με έργα ιστορία του ελληνικού θεάτρου. Σκηνοθέτης και παραγωγός μου πάντα ο Προυτζόπουλος. Αν η ΕΡΤ δεν έχει διασώσει αυτή τη σειρά, υπάρχει πλήρης στο αρχείο του Προυτζόπουλου.

Μια άλλη εκπομπή που οργάνωνε ο Προυτζόπουλος είχε να κάνει με την παγκόσμια λογοτεχνία. Από τον Θουκυδίδη έως τον Προυστ και από το Σενέκα έως τον Μπέκετ και τον Τερζάκη με προλόγους μου και διαβάζοντας έγκυρες μεταφράσεις μαζί με τη δασκάλα μου μεγάλη τραγωδό Ασπασία Παπαθανασίου (να ‘ναι καλά στα ανθηρά 100 χρόνια της!) τιμήσαμε την παγκόσμια λογοτεχνία για τον ραδιοφωνικό ακροατή.

Οταν ανέλαβε διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος ο φίλος, μακαρίτης πια κι αυτός, έξοχος συνθέτης Γιώργος Τσαγκάρης, είχε την ιδέα, λαμπρή και επαναστατική, να ακουστεί ο ελληνικός λόγος στην ιστορική του διαχρονία.

Ετσι, σε συνεννόηση με τον καθηγητή Μπαμπινιώτη, πρόεδρο του Αρσακείου, παραχωρούνταν για οκτώ χρόνια κάθε Κυριακή πρωί 11-1 η αίθουσα στη Στοά του Αρσακείου όπου συνεργείο της ΕΡΑ, του Τρίτου, μετέδιδε απευθείας πρόγραμμα που επιμελούμην προσωπικά. Σκηνοθέτης και οργανωτής ο Προυτζόπουλος και γραμματέας, υπεύθυνη για τη συγκέντρωση της ύλης, η φιλόλογος και θεατρολόγος Ελσα Ανδριανού.

Το δίωρο πρόγραμμα ήταν μια ιστορία της ελληνικής γλώσσας μέσω των κειμένων, γι’ αυτό και ο τίτλος της εκπομπής ήταν «Λόγος ελληνικός, από τον Ομηρο έως τον 20ό αιώνα». Ο Τσαγκάρης, ο Προυτζόπουλος και εγώ είμαστε περήφανοι που διασώσαμε εκατοντάδες διαχρονικά ελληνικά κείμενα ειπωμένα από μεγάλες φωνές ελλήνων ηθοποιών.

Εκτός των άλλων κάθε εκπομπή είχε μια εισαγωγική ομιλία από έναν ειδικό τής περιόδου ή του συγγραφέα που διαβαζόταν. Πέρασαν από το μικρόφωνο ο Κριαράς, ο Χουρμουζιάδης, ο Κακριδής, ο Μερακλής, ο Γιατρομανωλάκης, ο Πούχνερ, καθηγητές ιατρικής, μαθηματικοί, ο Θεοδόσιος Τάσσιος διότι τα κείμενα που διαβάζονταν ήταν τα πολιτισμικά θεμέλια της ανθρωπότητας.

Μετά την εισήγηση, σπουδαίοι ηθοποιοί, με εγνωσμένη γλωσσική ικανότητα, η Συνοδινού, η Παπαθανασίου, η Βαλάκου, ο Τσακίρογλου, ο Κιμούλης, η Ζούνη, ο Λιγνάδης, η Δαμάνη. Π.χ. ο Κιμούλης διάβασε τη Νεκρώσιμη Λειτουργία του Δαμασκηνού, σε ώρα και χώρο που δεν είναι για τον ακροατή συναισθηματικά φορτισμένος και έτσι έλαμψε η μεγάλη ποίηση. Ο Τσαγκάρης στα διαλείμματα των αναγνώσεων καλούσε διεθνείς σολίστ πιάνου, βιολιού, βιολοντσέλου, φλάουτου, χορωδίες (με κλασικό ρεπερτόριο, δημοτικών τραγουδιών, εκκλησιαστικής βυζαντινής μουσικής) ώστε να δίνεται ένα μουσικό παράλληλο σύγχρονου ύφους περιεχόμενο στην εκδήλωση. Ακούστηκαν μελοποιημένα ποιήματα του Σολωμού, του Σικελιανού, του Σεφέρη, του Καβάφη, Ρωμανός Μελωδός, Καλομοίρης, ποντιακά ακριτικά τραγούδια και στην εποχή του Μεσοπολέμου πλάι στα κείμενα Αττίκ, Χαιρόπουλος, Γιαννίδης.

Αναφέρω ενδεικτικά ότι στις εκπομπές για τον Ομηρο μετά την εισήγηση ένας ηθοποιός διάβαζε 50 στίχους από το ομηρικό πρωτότυπο και ακολουθούσαν του ιδίου αποσπάσματα – μεταφράσεις του Πολυλά, του Πάλλη, του Εφταλιώτη, των Κακριδή – Καζαντζάκη, του Μαρωνίτη, για να τιμηθεί και η μεταφραστική εποποιία και η ιστορία της ελληνικής γλώσσας εν εξελίξει.

Οταν διαβαζόταν Σεφέρης, μετά το ποίημα διαβάζονταν και διαφωτιστικά αποσπάσματα από τις ημερολογιακές «Μέρες» του.

Οταν διαβάστηκε ο «Υμνος» του Σολωμού ακούστηκαν από χορωδία όλες οι παραλλαγές της μελοποίησης του Μάντζαρου.

Οταν διαβάστηκαν τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, δημοτικός τραγουδιστής, ο Λάκης Χαλκιάς, τραγούδησε το δημοτικό τραγούδι του οποίου φέρεται συνθέτης ο Μακρυγιάννης!

Ελπίζω αυτές οι εκπομπές να έχουν διασωθεί και να φτάσουν κάποτε στα σχολεία.

Θεώρησα χρέος μου να θυμίσω αυτές τις εποχές τιμώντας τη μνήμη ενός μορφωμένου σκηνοθέτη, του Προυτζόπουλου.