Μόνο αισιόδοξη είναι η τέχνη

11:55 2/4/2019 - Πηγή: In.gr

Διάβαζα μια κριτική για κάποια καινούργια ταινία γνωστού σκηνοθέτη. Στο τέλος η κριτική κατέληγε πως η ταινία πάσχει γιατί εκείνο που σου αφήνει στο τέλος είναι ένα βαρύ πλάκωμα, μια σκοτεινιά δίχως καμία ανάσα.

Αυτή βέβαια είναι μια προσωπική αίσθηση του γράφοντος και είναι πιθανό σε κάποιον άλλον να μην αφήνει αυτά τα χρώματα.

Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. Πριν από καμιά δεκαριά χρόνια θα διαφωνούσα με πάθος απέναντι σε όσους θεωρούν πως η τέχνη έχει υποχρέωση να είναι αισιόδοξη. Ο καλλιτέχνης δεν υπογράφει κανένα συμβόλαιο με κανέναν για το πώς θα μιλήσει και ο ρόλος του δεν είναι

ενός δημόσιου παρηγορητή.

Εχω αλλάξει. Τώρα πια θεωρώ πως δεν έχει κανέναν λόγο η τέχνη αν δεν είναι αισιόδοξη. Και εξηγούμαι αμέσως για να προλάβω παρερμηνείες.

Σε καμία περίπτωση δεν εννοώ πως πρέπει να καταπιάνεται με χαρούμενα θέματα ή να παρουσιάζει με έναν εμμονικό και κάπως μαρκετινίστικο τρόπο τη θετική πλευρά – κάτι τέτοιο είναι σχεδόν κόντρα στον πυρήνα της.

Μια ταινία, ένα βιβλίο, ένα τραγούδι, ένας πίνακας, ένα θεατρικό μπορεί να καταπιάνεται με ό,τι πιο σκοτεινό και δυστοπικό μπορεί να γεννήσει η φαντασία του δημιουργού ή ακόμα και η ίδια η ζωή. Αν το έργο είναι σπουδαίο, που σημαίνει πως είμαστε ακόμη ικανοί να παράγουμε ομορφιά με τα πιο δύσμορφα υλικά, αυτό και μόνο είναι αισιόδοξο. Η παραγωγή ομορφιάς είναι η μόνη αισιοδοξία. Ενα κακοφτιαγμένο έργο, ακόμα κι αν φωνάζει πως όλα θα πάνε καλά, είναι ο ορισμός της απαισιοδοξίας.

Αρα η σπουδαία τέχνη δεν μπορεί με τίποτα να σου αφήνει στο τέλος ένα βαρύ πλάκωμα μόνο, να σου κρατάει για ώρα το κεφάλι μέσα σε μια τρύπα χωρίς φως και οξυγόνο και ξαφνικά να πέφτουν τίτλοι τέλους. Ακόμα κι όταν η πρόθεση του δημιουργού είναι να προκαλέσει αντίδραση μέσα από τη συνειδητή επιλογή του πιο εφιαλτικού σεναρίου – και δεν έχει κάνει στυλ και επάγγελμα την πρόκληση για την πρόκληση – το κέρδος είναι η συγκίνηση, με την έννοια της κινητοποίησης προς τα κάπου. (Εχουμε παρερμηνεύσει τη λέξη και την έχουμε ταυτίσει με το κλάμα ενώ το βασικό συνθετικό της είναι η κίνηση.)

Ας μη γελιόμαστε, ένας άνθρωπος που πραγματικά θεωρεί πως δεν υπάρχει καμία ελπίδα ούτε χρόνος για αντιστροφή δεν κάθεται να φτιάξει ένα έργο, κρύβεται στη γωνιά του περιμένοντας το τέλος. Οποιοσδήποτε δημοσιοποιεί κάτι σημαίνει πως ψάχνει συνομιλητές, θεατές, αναγνώστες, κοινό, βλέπει προοπτική, χρόνο, μέλλον, δεν ψάχνει παρέα για να περάσουν μαζί την τελευταία νύχτα της ανθρωπότητας – αυτή την παρέα την έχουμε βρει…

Από το πόσο σημαντικός, ταλαντούχος, ικανός είναι θα κριθεί το τελικό πρόσημο της αισιοδοξίας ή της απαισιοδοξίας.

Από μια πολύ καλή κωμωδία του παλιού ελληνικού κινηματογράφου, μέχρι μια ταινία του Χάνεκε, η βεντάλια που ανοίγεται από το αβίαστο και ξέγνοιαστο γέλιο μέχρι τον στοχασμό για το αδιανόητο της ύπαρξης δεν έχει χώρο για σταματημένο αίμα, οριστικό τέλος.

Γιατί αν αρχίσουμε να πλειοδοτούμε στο ποιος είναι πιο απαισιόδοξος και πιο «καταραμένος» καλλιτέχνης, τότε ένας που λέει πως όλα θα τελειώσουν αύριο είναι σαφώς πιο απαισιόδοξος από κάποιον που υποστηρίζει πως θα τελειώσουν μεθαύριο.

Ο κ. Οδυσσέας Ιωάννου είναι συγγραφέας – στιχουργός.