Νεότερος ή νεώτερος; Τα παραθετικά των επιθέτων (Μέρος Β’)

11:07 3/12/2018 - Πηγή: In.gr

Το συγκριτικό και το υπερθετικό ενός επιθέτου μαζί λέγονται με ένα όνομα παραθετικά του επιθέτου.
Σε ό,τι αφορά το σχηματισμό των παραθετικών, οι κυριότερες επισημάνσεις μας είναι οι εξής:

1. Ο συγκριτικός βαθμός των επιθέτων σχηματίζεται περιφραστικά από το θετικό βαθμό και το ποσοτικό επίρρημα πιο (σε ορισμένες περιπτώσεις, σε ύφος τυπικό, χρησιμοποιείται στη θέση τού πιο το πλέον): πιο όμορφος, πιο βαθύς, πιο σαφής κ.λπ.
2. Πολλά επίθετα σχηματίζουν και μονολεκτικό συγκριτικό βαθμό, με την προσθήκη του επιθήματος -ό(ύ)τερος, -η, -ο και σπανιότερα του επιθήματος -έστερος, -η,

-ο στο θέμα της λέξης: ομορφότερος, βαθύτερος, σαφέστερος κ.λπ.
3. Ορισμένα επίθετα σχηματίζουν και μονολεκτικό και περιφραστικό τύπο (π.χ., ωραιότερος και πιο ωραίος), άλλα μόνο μονολεκτικό (π.χ., κατώτερος) και άλλα μόνο περιφραστικό (π.χ., πιο πεισματάρης).
4. Ο απόλυτος υπερθετικός βαθμός σχηματίζεται μονολεκτικά είτε με την προσθήκη του επιθήματος -ό(ύ)τατος, -η, -ο είτε με την προσθήκη του επιθήματος -έστατος, -η, -ο στο θέμα της λέξης: ωραιότατος, στερεότατος, βαθύτατος, γλυκύτατος, επιεικέστατος, επιμελέστατος.
5. Τα μονολεκτικά παραθετικά ορισμένων επιθέτων σχηματίζονται από διαφορετική ρίζα ή με διαφορετικό τρόπο από εκείνα των άλλων επιθέτων. Τα εν λόγω παραθετικά λέγονται ανώμαλα. Τα σημαντικότερα είναι τα εξής:

απλός απλούστερος απλούστατος
κακός χειρότερος κάκιστος/χείριστος
καλός καλύτερος άριστος/κάλλιστος
λίγος λιγότερος ολίγιστος/ελάχιστος
μεγάλος μεγαλύτερος μέγιστος
μικρός μικρότερος μικρότατος/ελάχιστος
πολύς περισσότερος/πιότερος πλείστος

6. Σε μερικά επίθετα λείπει ο θετικός βαθμός ή και ένας από τους δύο άλλους βαθμούς. Τα παραθετικά των επιθέτων αυτών λέγονται ελλειπτικά παραθετικά. Τα περισσότερα ελλειπτικά παραθετικά παράγονται από επιρρήματα, προθέσεις ή μετοχές:

(άνω) ανώτερος ανώτατος
(άπω) απώτερος απώτατος
(ένδον) ενδότερος ενδότατος
(έξω) εξώτερος εξώτατος
(έσω) εσώτερος εσώτατος
(κάτω) κατώτερος κατώτατος
(πλησίον) πλησιέστερος πλησιέστατος
(προ) πρότερος πρώτος
(υπέρ) υπέρτερος υπέρτατος
(επικρατών) επικρατέστερος —
(προτιμώμενος) προτιμότερος —
— προγενέστερος —
— μεταγενέστερος —
— πρωτύτερος —
— ύστερος ύστατος
— — ύπατος
— — έσχατος
— — εκλαμπρότατος
— — αιδεσιμότατος

Νεότερος ή νεώτερος; Τα παραθετικά των επιθέτων (Μέρος Α’)