Όταν οι αρχαιολόγοι κάνουν λάθος…

15:31 28/12/2018 - Πηγή: In.gr

Η επιστήμη της αρχαιολογίας μας βοηθά να κατανοήσουμε την ιστορική αλήθεια, την εξέλιξη της ανθρωπότητας σε όλα τα επίπεδα. Πώς ζούσαν οι πρόγονοί μας; Πώς δούλευαν, πώς ταξίδευαν, πώς πολεμούσαν; Ποια ήταν τα πολιτιστικά και επιστημονικά τους επιτεύγματα; Σήμερα η αρχαιολογία έχει φτάσει δίχως αμφιβολία σε πολύ υψηλό επίπεδο και έχει να επιδείξει σπουδαίες ανακαλύψεις. Όμως σε κάποιες περιπτώσεις έχουν γίνει και λάθη, είτε από εσφαλμένη αξιολόγηση είτε από έλλειψη τεχνικών μέσων, είτε κάποιες φορές από υπερβολική φιλοδοξία ή ματαιοδοξία των αρχαιολόγων, που θέλουν να κάνουν τη μεγάλη ανακάλυψη.

Σε αυτά τα λάθη αλλά και τις πλάνες των αρχαιολόγων εστιάζει μια διαφορετική έκθεση στo Μουσείο Roemer-und-Pelizaeus του Xιλντεσχάιμ.

Βιασύνη, ματαιοδοξία, οικονομικά κίνητρα

Όμως η ιστορία τελικά δεν γράφεται μόνο από τους αρχαιολόγους. Ή μάλλον η δουλειά των αρχαιολόγων ενίοτε επηρεάζεται και από εξωτερικούς παράγοντες, οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν σε λάθη. Για παράδειγμα οι φορείς που βρίσκονται πίσω από μια ανασκαφή, χρηματοδοτώντας ή στηρίζοντάς την, μπορεί να επιζητούν με κάθε τρόπο οι αρχαιολόγοι να φέρουν συγκεκριμένα ευρήματα. Επίσης σε περιπτώσεις αρχαιολογικών λαθών δεν πρέπει να αποκλείεται ποτέ και η περίπτωση της απλής πλάνης ή της βιασύνης για την προσκόμιση άμεσων ερευνητικών πορισμάτων και πολύτιμων αρχαιολογικών ευρημάτων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην έκθεση του Χιλντεσχάιμ είναι ένα εύρημα από σίδηρο και κράμα χαλκού με διακοσμητικά στοιχεία και ειδική λαβή, που οι αρχαιολόγοι εκτίμησαν ότι επρόκειτο για στέμμα. Όπως όμως αργότερα αποδείχθηκε, επρόκειτο απλώς για το προστατευτικό έλασμα ενός κουβά καθημερινής χρήσης από τον έκτο αιώνα μ.Χ. Αλλά το κάλπικο στέμμα δεν είναι το μόνο έκθεμα που τραβά τα βλέμματα στην πρωτότυπη αυτή έκθεση.

Ο πρώτος… και τελευταίος μονόκερος στην ιστορία

Ενδιαφέρουσα είναι και η περίπτωση ενός χρυσού αγαλματιδίου, το οποίο αγόρασε το 1960 η πόλη του Χιλντεσχάιμ έναντι 25.000 γερμανικών μάρκων (περίπου 56.000 ευρώ σήμερα) πιστεύοντας ότι πρόκειται για αιγυπτιακό ανάθημα αφιερωμένο στον Θεό Άμμωνα.

Ήταν πλάνη. Με τη βοήθεια της ραδιοχρονολόγησης με άνθρακα έγινε πρόσφατα γνωστό ότι δεν πρόκειται για αιγυπτιακό εύρημα ηλικίας 3.600 ετών αλλά για πιστό αντίγραφο ηλικίας 100 χρόνων.

Άλλη μια χαρακτηριστική περίπτωση πλάνης είναι ο μονόκερος του Όττο φον Γκέρικε. Ο γερμανός φυσικός επιστήμονας που έζησε τον δέκατο έβδομο αιώνα ισχυριζόταν ότι είχε ανακαλύψει τα οστά ενός μονόκερου, που μέχρι τότε θεωρούνταν ον της φαντασίας.

Μάλιστα παρουσίασε σχέδιο βάσει των οστών που είχε εντοπίσει σε συνέδριο ειδημόνων. Ωστόσο και αυτός πλανήθηκε. Όπως απεδείχθη αργότερα δεν είχε ανακαλύψει τον πρώτο μονόκερο στην ιστορία αλλά μάλλον έναν παραμορφωμένο ρινόκερο ή μαμούθ.

Αυτά και άλλα πολλά αντίστοιχα ευρήματα παρουσιάζονται μέχρι τις 26 Μαΐου στο μουσείο του Χιλντεσχάιμ. Μια διαφορετική αν μη τι άλλο έκθεση για τις παρερμηνείες που ενίοτε συμβαίνουν και στην επιστήμη.

Τόρστεν Λάντσμπεργκ

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη