Πάσχα στην Κέρκυρα: Το τελετουργικό της Μ. Εβδομάδας και ο «σεισμός» της πρώτης Ανάστασης

08:12 21/4/2019 - Πηγή: In.gr

Το Πάσχα στην Κέρκυρα η πληρότητα των τουριστικών καταλυμάτων στην πόλη αλλά και τα προάστια, αγγίζει περίπου το 90% με 95%. Η Κέρκυρα βρίσκεται, εδώ και χρόνια στην κορυφή των προτιμήσεων όλων εκείνων που θέλουν να ζήσουν ένα διαφορετικό Πάσχα,

που συνδυάζει λατρευτικά έθιμα του βυζαντινού τυπικού, με επιρροές από τα ενετικά πρότυπα και τα τοπικά νησιώτικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά.

Η μοναδικότητα δεν εστιάζεται μόνο στους «μπότηδες» που ρίχνουν από τα παράθυρα, αλλά και στην Ανάσταση που γιορτάζεται από κοινού με την Ορθόδοξη και την Καθολική Εκκλησία.

Λιτανείες πολύωρες, υπό τους ήχους των φιλαρμονικών του νησιού, γεμίζουν χρώμα και μελωδία σε κάθε καντούνι της πόλης συνθέτοντας ένα μοναδικό θρησκευτικό σκηνικό .

Σάββατο του Λαζάρου

Οι εορταστικές εκδηλώσεις για το Πάσχα στο νησί ξεκινούν επισήμως, την παραμονή του Λαζάρου, στο χωριό Επίσκεψη, στη βόρεια Κέρκυρα, με τα «Κάλαντα του Λαζάρου». Η μοναδικότητα του εθίμου έγκειται στο γεγονός πως το έθιμο αναβιώνει με τη δύση του ηλίου και διαρκεί μέχρι τις πρώτες ακτίνες του ήλιου. Στις γειτονιές του χωριού, από σπίτι σε σπίτι, η τοπική χορωδία, αλλά και πλήθος μικρών και μεγάλων, τραγουδάνε τα κάλαντα του Λαζάρου, που εξιστορούν όλη την ιστορία της νεκρανάστασης του Λαζάρου και κλείνουν με θερμές ευχές. Στο άκουσμα των καλάντων οι νοικοκυρές κερνάνε ντόπιους, σαρακοστιανούς μεζέδες και τοπικό κόκκινο κρασί.

Την ίδια μέρα, στην πόλη της Κέρκυρας, από τον Ι. Ναό του Αγίου Νικολάου των Γερόντων και Αγίου Λαζάρου, που πανηγυρίζει, ξεκινούν χορωδιακά σύνολα, και φιλαρμονικές τα οποία ερμηνεύουν τα «Κάλαντα του Λαζάρου». Αφού οι χορωδίες ψάλουν σε διάφορα σημεία του ιστορικού κέντρου της πόλης, συναντώνται όλες μαζί στο Παλαιό Δημαρχείο και ψάλλουν τα κάλαντα. Η εκδήλωση διοργανώνεται κάθε χρόνο από τον «Φορέα Κορφιάτικης Έκφρασης».

Κυριακή των Βαΐων

Την Κυριακή των Βαΐων, «των Βαγιώνε», όπως τη λένε στην Κέρκυρα, μετά τη θεία λειτουργία, πραγματοποιείται η λιτάνευση του Ιερού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος. Πρόκειται για τη λιτανεία, με τη μεγαλύτερη διαδρομή, που τελείται από το 1630 σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου Σπυρίδωνα για την απαλλαγή του νησιού από τη θανατηφόρο επιδημία της πανώλης. Στη λιτανεία συμμετέχουν και οι 18 φιλαρμονικές του νησιού για να τιμήσουν τον πολιούχο άγιο της Κέρκυρας.

Μεγάλη Εβδομάδα

Από το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων μέχρι και τη Μεγάλη Τετάρτη, διοργανώνονται συναυλίες από τις φιλαρμονικές εταιρείες στου νησιού, με τον ιερό ναό του αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Φρούριο και το θέατρο της Κέρκυρας να έχουν την τιμητικής τους.

«Φογάτσες» και «κολομπίνες», τα παραδοσιακά τσουρέκια της Κέρκυρας

Από τη Μεγάλη Δευτέρα οι Κερκυραίες νοικοκυρές αρχίζουν τις προετοιμασίες και την παρασκευή των παραδοσιακών κερκυραϊκών τσουρεκιών, τις «φογάτσες» και τις «κολομπίνες».

Η «φογάτσα» είναι είδος τσουρεκιού βενετσιάνικης προέλευσης που η παρασκευή τους ξεκινά τη μεγάλη Δευτέρα. Είναι το πασχαλινό ψωμί της Κέρκυρας και η βενετσιάνικη συνταγή του είναι ένα επτασφράγιστο μυστικό των Κερκυραίων νοικοκυρών. Το σχήμα της «φογάτσας» είναι σαν μία πλεξούδα στρογγυλή, που εκτός από άλλα υλικά, αισθητό στη γεύση του το παραδοσιακό κερκυραϊκό λικέρ, κουμ κουάτ με κομματάκια από γλυκό του κουταλιού κουμ κουάτ.

Δίπλα στις «φογάτσες» που φιγουράρουν σε όλα τα αρτοζαχαροπλαστεία της πόλης, «καμαρώνουν» και οι «κολομπίνες» που παράγονται από τα ίδια σχεδόν υλικά, αλλά έχουν σχήμα μακριάς πλεξούδας ή περιστεριού. Στολίζονται με ένα κόκκινο αβγό αλλά και ένα φτερό. Η συνταγή είναι καθαρά επηρεασμένη από τους Βενετούς που συνήθιζαν το Πάσχα να φτιάχνουν κέικ σε σχήμα περιστεριού.

Μεγάλη Τρίτη

Τη Μεγάλη Τρίτη στις εκκλησίες ακούγεται το τροπάριο της Κασσιανής και το βράδυ στις 9 στο περιστύλιο των Παλαιών Ανακτόρων ο Οργανισμός Κερκυραϊκών Εκδηλώσεων (ΟΚΕ) διοργανώνει την καθιερωμένη πλέον Μουσική Ποιητική Βραδιά με θέμα «Από τον Γολγοθά στην Ανάσταση».

Μεγάλη Τετάρτη

Τη Μεγάλη Τετάρτη, στον ναό Αγ. Πάντων στην πόλη, ψάλλεται η Ακολουθία του Νιπτήρα από τη Χορωδία Εκκλησιαστικής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως, ενώ ακολουθεί η συναυλία θρησκευτικής μουσικής «Requiem» του Michael Haydn στο δημοτικό θέατρο από τη δημοτική χορωδία Κέρκυρας «San Giacomo», τη μικτή χορωδία Νίκος Αστρινίδης και τη Συμφωνική Ορχήστρα Νέων του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης.

Μεγάλη Πέμπτη

Τη Μεγάλη Πέμπτη στην Κέρκυρα κατά την Ακολουθία των Αγίων Παθών, αναβιώνει, σε μερικά χωριά, το έθιμο «το πλέξιμο του γαϊτάνιου». Πρόκειται για ένα έθιμο που γίνεται μέσα στην εκκλησία, όταν οι γυναίκες πλέκουν με το κροσσοβέλονο το γαϊτάνι, ένα έντεχνα πλεγμένο κορδόνι με μεταξωτές κλωστές, βαμβακερό, που στόλιζε κάποτε τα ρούχα στο κάτω μέρος των μανικιών και στον ποδόγυρο. Το πλέξιμο κάθε φορά που απαγγέλλεται Ευαγγέλιο, σταματά. Σήμερα το «γαϊτάνι» τείνει να εξαφανιστεί, ενώ όσες ηλικιωμένες το συνεχίζουν, το κρατούν ως φυλακτό στα σπίτια τους για ευλογία.

Η τελετή του Νιπτήρα

Τη Μεγάλη Πέμπτη στον Duomo, στον Καθεδρικό Ναό των Καθολικών των Αγίων Ιακώβου και Χριστοφόρου, την Καθολική Μητρόπολη της πλατείας Δημαρχείου, αναβιώνει η τελετή του Νιπτήρα. Ο αρχιεπίσκοπος των Καθολικών, Ιωάννης Σπιτέρης, πλένει συμβολικά τα πόδια δώδεκα παιδιών, αναβιώνοντας το θρησκευτικό έθιμο που ο Ιησούς έπλυνε τα πόδια των μαθητών του μετά πριν το Μυστικό Δείπνο.

Στα μωβ η Κέρκυρα

Από το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης η Κέρκυρα αλλάζει χρώμα και όψη. Τα εκατοντάδες βενετσιάνικα φανάρια της πόλης ντύνονται πένθιμα με το μωβ να είναι το κυρίαρχο χρώμα. Στο Παλαιό Φρούριο και ο Σταυρός που είναι ευδιάκριτος ακόμη και από τα παράλια της Αλβανίας, φωτίζεται με μωβ πένθιμο χρώμα που συμβολίζει την εβδομάδα των Παθών του Κυρίου. Η παράδοση αυτή στην Κέρκυρα χάνεται στα βάθη των αιώνων, με την Κέρκυρα να την ακολουθεί πιστά κάθε χρόνο.

Μεγάλη Παρασκευή – Οι αμέτρητες περιφορές των Επιταφίων

Τη Μεγάλη Παρασκευή το κερκυραϊκό Πάσχα πλησιάζει στο ζενίθ του. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στην Κέρκυρα είναι ότι μετά την ολοκλήρωση της τελετής της Αποκαθήλωσης, δηλαδή της καθόδου του σώματος του Χριστού από τον Σταυρό και της περιφοράς του μέσα στον ναό ξεκινούν οι περιφορές των επιταφίων.

Κάθε ιερός ναός περιφέρει τον επιτάφιο του σε όλα τα γραφικά καντούνια της Κέρκυρας, περνώντας από την πλατεία του Λιστόν.

Οι Κερκυραίοι, αλλά και οι επισκέπτες που έχουν πλημμυρίσει το νησί για τις μέρες του Πάσχα, θα φροντίσουν να βρουν τραπέζι, από πολύ νωρίς στην πλατεία Σπιανάδα, για να απολαύσουν αυτό το μοναδικό έθιμο, ενώ δεν είναι λίγοι εκείνοι που το «κρατούν» σε βάρδιες.

Κάθε επιτάφιος συνοδεύεται από το «κόρο», τη χορωδία, μια Φιλαρμονική, τις «τόρτσες», μεγάλα κεριά, τα «μανουάλια», βενετσιάνικα φανάρια, τις πανύψηλες «σκόλες» δηλαδή τα λάβαρα και τα φλάμπουρα. Τους εκάστοτε επιταφίους συνοδεύουν σχολεία, τμήματα προσκόπων, τμήματα οδηγών και τα ασπροντυμένα κοριτσάκια κρατώντας καλαθάκια, γεμάτα με πολύχρωμα λουλούδια που ραίνουν τον δρόμο.

Οι επιτάφιοι όλοι της πόλης θα συναντηθούν στις 10 το βράδυ στην πλατεία του Λιστόν, όταν θα ξεκινήσει και η περιφορά του επιταφίου της Μητρόπολης.

Η Κέρκυρα βυθίζεται σε απόλυτη κατάνυξη. Το «Αντάτζιο του Τομάζο Αλμπινόνι και άλλα πένθιμα εμβατήρια θα παιανίζουν οι φιλαρμονικές του νησιού, ενώ χορωδίες και χιλιάδες κόσμου θα συνοδεύουν τους επιτάφιους.

Μεγάλο Σάββατο ο «σεισμός» – Η πρώτη ανάσταση και οι μπότηδες

Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου η Κέρκυρα ξυπνά πάντα με έναν «μεγάλο σεισμό». Στις 6 το πρωί στον ναό της Παναγίας των Ξένων, αναβιώνει το έθιμο του τεχνητού σεισμού που προκαλείται με θόρυβο, κούνημα όλων των εικόνων και των καντηλιών. Το έθιμο αποτελεί αναπαράσταση του σεισμού που περιγράφεται στο Ιερό Ευαγγέλιο, σαν επακόλουθο της Αναστάσεως του Κυρίου.

Στις 9 το πρωί γίνεται η περιφορά του επιταφίου της εκκλησίας του αγίου Σπυρίδωνος, είναι ο μόνος επιτάφιος που η περιφορά του γίνεται το Σάββατο. Το έθιμο διατηρείται από το 1574 όταν οι Βενετοί, για λόγους ασφαλείας, απαγόρευσαν στους Ορθοδόξους την περιφορά των Επιταφίων τη Μεγάλη Παρασκευή και επέτρεψαν μόνο τη λιτανεία του Αγίου το Μεγάλο Σάββατο. Από τότε οι Κερκυραίοι βγάζουν τον επιτάφιο της εκκλησίας του αγίου Σπυρίδωνος μαζί με το σεπτό σκήνωμα του Αγίου, που στη συγκεκριμένη λιτανεία έχει θέση χοροστατούντος Επισκόπου και πίσω ακολουθεί ο επιτάφιος. Είναι η αρχαιότερη λιτανεία και η πιο επιβλητική από τις λιτανείες του αγίου Σπυρίδωνος, που καθιερώθηκε σε ανάμνηση του θαύματός του, που έσωσε τον κερκυραϊκό λαό από τη σιτοδεία. Η πομπή κινείται ρυθμικά με τους πένθιμους ήχους των τριών φιλαρμονικών της πόλης.

Μπότηδες

Στην Κέρκυρα, νωρίς το μεσημέρι, γιορτάζεται η πρώτη Ανάσταση του Κυρίου, οπότε και αναβιώνει το έθιμο «Μπότηδες». Το έθιμο κρατά από την Ενετοκρατία στο νησί, όταν οι Κερκυραίοι, λόγω της απαγόρευσης των θρησκευτικών εκδηλώσεων αργά το βράδυ από τους Ενετούς, ήταν αναγκασμένοι να γιορτάσουν το Πάσχα την ημέρα.

Μετά το πέρας της λιτανείας, τελείται ο εσπερινός της Αναστάσεως στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό και κανονικά, όταν ο μητροπολίτης ψάλλει τον στίχο «Ἀνάστα, ὁ Θεός, κρῖνον τὴν γῆν…» οι καμπάνες όλων των εκκλησιών της πόλης σημαίνουν χαρμόσυνα και από τα μπαλκόνια των σπιτιών οι κάτοικοι ρίχνουν τα παλιά πήλινα δοχεία, ή τους «μπότηδες», όπως είναι γνωστοί. Η Κέρκυρα αλλάζει όψη και γιορτάζει. Οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα . Εκατοντάδες «μπότηδες», γεμάτοι νερό, με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι για τη μεταφορά τους, δεμένα με κόκκινες κορδέλες, σκάνε στο έδαφος, πέφτοντας από τα ψηλά παράθυρα. Με το σπάσιμο των «μπότηδων» εκδιώκονται τα «μολύσματα», τα κακά και μοχθηρά πνεύματα, ενώ σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση, το σπάσιμο των «μπότηδων» αναπαριστά με τους κρότους, την οργή για την προδοσία του Ιούδα. Το μοναδικό αυτό έθιμο στην Ελλάδα, συνοδεύεται από κανονιοβολισμούς που ακούγονται από το Παλιό Φρούριο της Κέρκυρας, αλλά και οι φιλαρμονικές του τόπου που παίζουν θρησκευτικά εμβατήρια. Οι παρευρισκόμενοι στο έθιμο σπεύδουν να μαζέψουν τα κομμάτια από τα σπασμένα πήλινα κανάτια, να τα πάρουν σπίτι τους και να τα φυλάξουν στο εικονοστάσι τους, καθώς σύμφωνα με τους Κερκυραίους φέρουν τύχη και ευημερία.

Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, οι θρησκευτικές εκδηλώσεις για το Πάσχα, βρίσκονται στην αποκορύφωσή τους.

Λαοθάλασσα πλημμυρίζει το νησί. Οι ορδές του κόσμου, κάνουν δυσπρόσιτη τη βόλτα στα καντούνια. Όλοι οι χριστιανοί, Ορθόδοξοι και Καθολικοί κρατώντας λαμπάδες με το Άγιο Φως, θα συναντηθούν λίγα λεπτά πριν τις 12 τα μεσάνυχτα, στο πάλκο της Πάνω Πλατείας Σπιανάδα, για να γιορτάσουν την Ανάσταση. Η Κέρκυρα θα σειστεί από βεγγαλικά και πυροτεχνήματα που θα είναι ορατά μέχρι την Ηγουμενίτσα, αλλά και τα παράλια της Αλβανίας.