Η εκμετάλλευση της θρησκευτικής πίστης

11:18 17/9/2014 - Πηγή: Athina984

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Μπορεί η θρησκευτική πίστη των ανθρώπων να μετατραπεί σε αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης; Η απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι μονοσήμαντη και καταφατική. Εδώ και αιώνες, η θρησκευτική πίστη των απλών ανθρώπων αποτέλεσε τη βάση για τη δημιουργία κρατών και ιδεολογιών, την εύσχημο αφορμή για τη διεξαγωγή πολέμων, εκστρατειών, αποικίσεων, αλλά και το νομιμοποιητικό πλαίσιο για βαρβαρότητες όπως βασανιστήρια, εξανδραποδισμοί λαών και τερατουργήματα. Κανένα πολιτικό σύστημα, ηγεμόνας ή κυβερνήτης δεν απέφυγε τον πειρασμό της εκμετάλλευσης της θρησκευτικής πίστης.

Σήμερα, παρά το γεγονός ότι η Δύση μετράει ήδη δύο αιώνες θριάμβου των Φώτων του Διαφωτισμού, ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με μια νέα έξαρση του θρησκευτικού φανατισμού σε διάφορα μέρη του πλανήτη. Μέσα από τις τηλεοπτικές οθόνες πλέον, οι οποίες λειτουργούν δίκην μεσαιωνικού χρονικογράφου, παρακολουθούμε τις φρικώδεις πράξεις σε απευθείας μετάδοση, σε σημείο μάλιστα εξοικείωσης με αυτές.

Και αν στην επονομαζόμενη Δύση (η οποία ούτε ενιαία είναι, ούτε ομονοούσα, ούτε αποτελεί την «πανΔυτική» συμμαχία που ονειρεύονται διάφοροι, αλλά αυτό το θέμα είναι μια άλλη μεγάλη κουβέντα), οι αναγνωρισμένες, τουλάχιστον, θρησκείες (Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός, Βουδισμός, Μωαμεθανισμός) υποχρεώθηκαν να απεμπολήσουν ένα μέρος της πνευματικότητάς τους, να εκοσμικευτούν δηλαδή, προκειμένου να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες που διαμόρφωσε η Νεωτερικότητα, αυτό δεν ισχύει για άλλες περιοχές της Οικουμένης.
Αναμφίβολα, η κατάσταση αυτή δημιουργεί προβλήματα στην επικοινωνία και την αλληλοκατανόηση μεταξύ τόσο των ατόμων, όσο και ολόκληρων πολιτισμών. Η πικρή διαπίστωση ότι η επιστημονική γνώση και η αλματώδης πρόοδος των Νέων Τεχνολογιών, δεν στάθηκαν ικανές να νικήσουν τις προκαταλήψεις, τα στερεότυπα και τη μισαλλοδοξία, μας υποχρεώνει να σκεφτούμε και να αναθεωρήσουμε παγιωμένες αντιλήψεις και απόψεις σχετικά με τη συνύπαρξη των πολιτισμών.

Το τελευταίο διάστημα αισθήματα φρίκης προκαλούν οι θηριωδίες που διαπράττουν οι φανατικοί πολεμιστές του «Ισλαμικού Κράτους της Συρίας και της Ανατολής». Τα αισθήματα αυτά είναι δικαιολογημένα και εκφράζονται με τον αποτροπιασμό και την ηθική καταδίκη. Εμφιλοχωρεί όμως σε αυτή την κατάσταση και ένας κίνδυνος: να ταυτιστεί το 1,5 δισεκατομμύριο μουσουλμάνων κατοίκων αυτού του πλανήτη, με τα κακουργήματα των φανατικών. Κάτι τέτοιο όχι απλά θα ήταν λάθος, μα ολέθριο για την ανθρωπότητα, αφού θα δημιουργούσε συνθήκες ικανές να προκαλέσουν εκείνο που ο Χάντιγκτον αποκάλεσε «πόλεμο πολιτισμών» με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Ο κίνδυνος μιας γενικευμένης σύρραξης είναι υπαρκτός και μόνο η νουνεχής σκέψης και η σωφροσύνη θα βοηθήσουν εκείνους που λαμβάνουν τις κρίσιμες αποφάσεις να δουν το μακροπρόθεσμο συμφέρον της ανθρωπότητας. Η απάντηση στις θηριωδίες θα πρέπει να είναι στοχευμένη έτσι ώστε να μην δημιουργήσει χάσματα στις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών πολιτισμών, γιατί σε διαφορετική περίπτωση, η ιδεολογική και συμβολική νίκη των ηττημένων θα λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής του μίσους και της δυσανεξίας με αποτέλεσμα τη διάδοση της καταστροφής με ασύμβατα μέσα και στην άλλη πλευρά.