«Ιστορία Μηδέν»: Ανθρώπινες σχέσεις & κρίση

10:37 4/6/2013 - Πηγή: Athina984

Καλλιτέχνες, φιλότεχνοι και συλλέκτες έχουν συγκεντρωθεί στη Βενετία με αφορμή την 55η Μπιενάλε που άνοιξε τις πύλες της με έργα 150 καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο. Ο Στέφανος Τσιβόπουλος, ο οποίος εκπροσωπεί τη χώρα μας με το έργο του «Ιστορία Μηδέν», μίλησε στον Αθήνα 9.84 και στη Νάνσυ Αγγελοπούλου.

Η πρώτη παρουσίαση του έργου του Στέφανου Τσιβόπουλου στο ελληνικό περίπτερο έγινε στις 29 Μαΐου 2013. Επιμελήτρια της ελληνικής συμμετοχής είναι η Συραγώ

Τσιάρα, Διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη. Η ανάθεση της εκπροσώπησης πραγματοποιήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Τουρισμού.

Το έργο «Ιστορία Μηδέν» αποτελεί μια εικαστική πρόταση, ένα φιλμ, δομημένο σε τρία επεισόδια, καθώς και ένα αρχείο εικόνων και κειμένων. Πραγματεύεται τον ρόλο και τη λειτουργία του χρήματος στη διαμόρφωση των ανθρώπινων σχέσεων και των οικονομικών συστημάτων. Το έργο του Στέφανου Τσιβόπουλου, στο σύνολό του, αναφέρεται στο παρελθόν, τη συλλογική και ατομική μνήμη, στο πνεύμα του τόπου και στο λόγο που εκφέρεται στο δημόσιο πεδίο.

Ερ.: Είναι αλήθεια πως η δημιουργία του έργου σας έγινε ειδικά για την συμμετοχή στη Μπιενάλε της Βενετίας;
Σ.Τ.: «Η σύλληψή του έγινε ένα χρόνο πριν το καλοκαίρι του 2012, όταν ήμουν στην Αθήνα και εργαζόμουν σε μία άλλη παραγωγή και ναι, το έργο αποκλειστικά συντέθηκε για το ελληνικό περίπτερο».

Ερ: Το θέμα του προσεγγίζει τη σχέση του ανθρώπου με τα χρήματα και τα υλικά αγαθά, θα θέλατε να μου αναλύσετε το σκεπτικό σας;
Σ.Τ.: «Η σύλληψη του έργου έγινε στην Αθήνα σε μια εποχή που στην Ελλάδα γενικότερα, η κρίση είχε πάρει μεγάλη έκταση και πολιτικά και κοινωνικά. Και οι τρεις χαρακτήρες του έργου για μένα, με το δικό τους τρόπο αντιπροσωπεύουν μία διαχείριση αυτού που ονομάζουμε ανθρώπινες σχέσεις και κρίση και θέλησα κατά κάποιο τρόπο να σταθώ κριτικά και με ένα σχόλιο απέναντι σε όλο αυτό που αφορά όχι μόνο εμάς τους Έλληνες αλλά γενικότερα τους Ευρωπαίους».

Ερ: Εννοείτε την προέκταση της οικονομικής κρίσης σε κρίση αξιών;
Σ.Τ.: «Ναι βεβαίως, η οικονομική κρίση αποκάλυψε πάρα πολλά κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας τα οποία για πολλούς λόγους νομίζω, ήταν και παραμένουν άλυτα. Ζητήματα τα οποία έχουν να κάνουν γενικότερα με την πολιτιστική και πολιτισμική μας ταυτότητα για παράδειγμα. Το πως αντιμετωπίζουμε τους εαυτούς μας γενικότερα ως μέρος ενός συνόλου κατ' αρχήν σε επίπεδο εθνικό και κατά δεύτερον σε επίπεδο ευρωπαϊκό. Υπάρχουν πάρα πολλά κενά στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την προσωπική μας σχέση με τον περίγυρο. Πιστεύω ότι βρισκόμαστε σε μία κρίσιμη κατάσταση όσον αφορά τον καθορισμό αυτής της νέας ταυτότητας η οποία απαιτείται από εμάς. Η οικονομική κρίση αποκάλυψε όλες αυτές τις αδυναμίες, όλα αυτά τα προβλήματα και ως εκ τούτου οδήγησε ακόμη και σε ακραίες συνθήκες όπως αυτές που βλέπουμε τώρα στο ελληνικό κοινοβούλιο, όπου βρίσκεται μια ακροδεξιά οργάνωση. Αυτά είναι όλα ζητήματα τα οποία προϋπήρχαν. Αντίστοιχα όταν ο οργανισμός μας και το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι πολύ αδύναμα μια απλή γρίπη μπορεί να μας ρίξει στο κρεβάτι, νομίζω αυτό είναι».

Ερ: Μέσα από το έργο σας προτείνεται ένας επαναπροσδιορισμός;
Σ.Τ.: «Κοιτάξτε, η Ελλάδα είναι ένας τόπος με μεγάλη ιστορία. Για μένα ήδη η θέση μου ξεκινά από τον τίτλο του "Ιστορία μηδέν", χωρίς αυτό να σημαίνει ένα μηδενισμό της ιστορίας αλλά μία παύση. Χρειάζεται μία νέα διαπραγμάτευση με την ιστορία μας, μια κατανόηση της ιστορίας μας, αλλά και επιπλέον το ότι υπάρχουν νέες προκλήσεις κι αυτή η ιστορία θα πρέπει να μην είναι απλώς ένα άβατο το οποίο παραμένει στο απυρόβλητο αλλά να είναι ένας μηχανισμός που θα μας προωθήσει στο μέλλον. Αυτή λοιπόν η σχέση με την ιστορία μας πρέπει να διευκρινιστεί, να τη διαπραγματευτούμε ξανά μέσα από τις νέες προκλήσεις. Το έργο ουσιαστικά δεν δίνει κάποιες απαντήσεις, προτείνει κάποιες σκέψεις και θέσεις, είναι ένα έργο τέχνης».

Ερ: Μας δίνει τροφή για προβληματισμό;
Σ.Τ.: «Ναι, αλλά και για έμπνευση. Νομίζω ότι ο προβληματισμός μας είναι ήδη αρκετός, στην Ελλάδα γενικότερα είμαστε προβληματισμένοι. Δε νομίζω ότι υπάρχει Έλληνας που να μην είναι πολιτικά ας το πούμε ενεργοποιημένος και να μην έχει κάποια θέση. Ίσως πιο πολύ από όποιον άλλο λαό στην Ευρώπη. Αυτό που χρειάζεται είναι η έμπνευση και νομίζω ότι ή τέχνη μπορεί να παίξει έναν τέτοιο ρόλο».

Ερ: Μέχρι στιγμής μαθαίνουμε πως το έργο σας έχει αποσπάσει πολύ θετικές κριτικές από τον ξένο Τύπο; Εσείς τι μηνύματα παίρνετε από τον κόσμο;
Σ.Τ.: «Έχω εκθέσει πολλές φορές σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις και δέχομαι γενικότερα θετικά σχόλια για τη δουλειά μου. Αυτή τη φορά ήταν κάτι το οποίο όχι απλώς ξεπέρασε τις δικές μου προσδοκίες αλλά και των συνεργατών μου. Το ελληνικό περίπτερο νομίζω ότι αυτό που κατάφερε να κάνει είναι να δημιουργήσει ένα στίγμα όπου συνδυάζει μία πολύ άρτια εικαστική γλώσσα από τη μία μεριά και από την άλλη, θέτει κάποια ζητήματα τα οποία πηγάζουν μέσα από αυτή την πολιτική συνθήκη. Ο στόχος για μένα ήταν να μπορέσω να μιλήσω για αυτό το πράγμα αλλά χωρίς να "πέσω" σε μία κατάσταση φολκλόρ, ούτε να κάνω κάτι υπερβολικό, ούτε να προσπαθήσω να τραβήξω την προσοχή ή να δώσω απαντήσεις σε καυτά ερωτήματα με εύκολο τρόπο, ακριβώς το αντίθετο. Εμένα αυτό που με ενδιέφερε είναι ουσιαστικά να παρουσιάσω τη λεπτή αίσθηση των πραγμάτων τα οποία αφορούν όχι μόνο τη σχέση που έχουμε ως Έλληνες με την ευρωπαϊκή κρίση τώρα, αλλά με ένα τρόπο που να κάνει και τους ίδιους του Ευρωπαίους αλλά και το διεθνές κοινό της Μπιενάλε της Βενετίας, να προβληματιστούν κι αυτοί οι ίδιοι. Αυτή τη στιγμή νομίζω ότι το περίπτερό μας και το έργο το ίδιο το έχει πετύχει αυτό. Κάθε μέρα βγαίνουν πάρα πολλά δημοσιεύματα στις πιο σημαντικές εφημερίδες του εξωτερικού (Guardian, Telegraph, Corriere della Sera, Independent). Όλο αυτό μου δίνει μεγάλη χαρά κυρίως γιατί το μήνυμα του έργου έχει περάσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο λόγος για τον οποίο αρθρώθηκε ήταν και σωστά αρθρωμένος και προς τη σωστή κατεύθυνση».

Ερ: Θεωρώ ότι συμβάλλει σε αυτό το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της ζωής σας έχετε ζήσει στο εξωτερικό όποτε έχετε εικόνα και από τις δύο πλευρές.
Σ.Τ.: «Εν μέρει συμβαίνει αυτό, αλλά δεν είμαι ο μόνος. Υπάρχουν πολλοί Έλληνες καλλιτέχνες που ζουν στο εξωτερικό. Τα τελευταία δέκα χρόνια υπάρχει μια νέα γενιά Ελλήνων καλλιτεχνών οι οποίοι εργαζόμαστε και έχουμε αναπτύξει αυτό το διάλογο σε σχετικά με τη σχέση της θέασης και του θεατή. Μπαίνουμε σε αυτή τη διαδικασία γιατί νομίζω βοηθά το δημιουργικό μας έργο, είναι κάτι το οποίο χρειαζόμαστε. Η Ευρώπη πια και η Ηνωμένη Ευρώπη αυτό προτείνει, δηλαδή τη δυνατότητα διαφορετικών θεάσεων αυτού που ονομάζουμε εθνικό πολιτισμό ή εθνική ταυτότητα. Αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα που βάζει η ευρωπαϊκή ένωση, η ένωση των πολιτισμών κυρίως, εγώ σε αυτή αναφέρομαι και όχι τόσο στην οικονομική Ευρωπαϊκή Ένωση γιατί αυτή έχει αποτύχει. Αν υπάρχει κάποια ελπίδα σε σχέση με το ευρωπαϊκό στερέωμα είναι μέσω της ένωσης των πολιτισμών. Σε αυτό πετυχαίνουμε και η συγκεκριμένη επιτυχία του ελληνικού περιπτέρου, είναι μια επιτυχία γενικότερα αυτού του ιδεώδους. Της ιδέας του να μπορούμε να ζούμε με ανοιχτά σύνορα, να μπορούμε να κινούμαστε. Εγώ για παράδειγμα ζω τώρα 12 χρόνια στο εξωτερικό και εκθέτω διαρκώς έξω αλλά το σπίτι μου είναι η Ελλάδα, δε σημαίνει όμως ότι δε βγαίνω από το σπίτι μου, δε κινούμαι, δε πληροφορούμαι. Θα πρέπει λιγάκι αυτές τις σχέσεις και αυτές τις αποστάσεις να τις θεωρήσουμε πιο μικρές, πιο κοντινές μας και να δούμε πως μπορούμε να τις εκμεταλλευτούμε».

Ερ: Θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε το έργο σας και στην Ελλάδα;
Σ.Τ.: «Εγώ θα ήθελα πολύ να το παρουσιάσω αλλά βέβαια δεν εξαρτάται μόνο από μένα. Την ημέρα των εγκαινίων της έκθεσης ο αναπληρωτής υπουργός ο κ. Κώστας Τζαβάρας μου έκανε μία ανεπίσημη πρόταση και σε μένα και στην επιμελήτρια της έκθεσης, τη Συραγώ Τσιάρα, ότι με μεγάλη του χαρά θα ήθελε να δει αυτό το έργο στην Ελλάδα παρουσιασμένο. Είπε συγκεκριμένα, ότι είναι ένα έργο το οποίο πρέπει να δουν όλοι οι Έλληνες για να καταλάβουν με ποιο τρόπο όλη αυτή η παρουσία του ελληνικού περιπτέρου είχε το αποτέλεσμα που είχε στη Βενετία και έτυχε αυτής της διεθνούς αναγνώρισης. Πάντως, να μην ανησυχείτε θα κάνω ότι περνάει απ' το χέρι μου το έργο να παρουσιαστεί το συντομότερο δυνατό και στην Ελλάδα».

Η Ανγκόλα, με την πρώτη εθνική συμμετοχή της κατόρθωσε να κερδίσει το Χρυσό Λιοντάρι της διοργάνωσης.

Η έκθεση θα λειτουργεί μέχρι τις 24 Νοεμβρίου και το εισιτήριο γενικής εισόδου είναι 25 ευρώ.

Ο Στέφανος Τσιβόπουλος (γεν. 1973, Πράγα) ζει και εργάζεται στο Άμστερνταμ και την Αθήνα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και στη συνέχεια στην Gerrit Rietveld Academie και την Rijksakademie van beeldende kunsten στο Άμστερνταμ. Έχει τιμηθεί με το Golden Cube Award στο 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στο Κάσελ της Γερμανίας για το έργο του «Untitled (The Remake)». Στα art residencies στα οποία έχει συμμετάσχει περιλαμβάνονται τα Platform Garanti Istanbul (2009), IASPISStockholm (2010) και ISCPNewYork (2011).