Μια μεταηθική Ευρώπη

10:00 16/10/2013 - Πηγή: Athina984

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Οι, σχεδόν, καθημερινές πλέον τραγωδίες στα ανοιχτά της νήσου Λαμπεντούζα αλλά και στα ξερονήσια του Αιγαίου, με τις χιλιάδες ανθρώπων από τα φλεγόμενα σημεία του πλανήτη αλλά και τις περιοχές της ακραίας εξαθλίωσης, έφεραν την Ευρώπη, με την ακολουθούμενη μεταναστευτική της πολιτική ενώπιον ενός διλήμματος, το οποίο θέτει εν αμφιβόλω τα κληροδοτήματα του Διαφωτισμού.

Η Ευρώπη εδώ και 3, περίπου, αιώνες, ήταν το καταφύγιο των ταπεινών και καταφρονεμένων του κόσμου τούτου. Υπήρξαν και υπάρχουν χώρες στην Γηραιά ήπειρο

που ήταν πάντα φιλόξενες στους καταδιωκόμενους, προσφέροντας άσυλο και κρατώντας ζωντανή μια παράδοση ανθρωπισμού και αλληλεγγύης.

Η Ευρώπη, η ήπειρος που έγινε το θέατρο δύο παγκοσμίων πολέμων και ο κοινός τάφος εκατομμυρίων ανθρώπων, γαλουχημένη στις ιδέες του Διαφωτισμού, έγινε ο τόπος όπου οι πρόσφυγες όλων των κατηγοριών είχαν μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή.

Σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς αλλά και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, οι μεταναστευτικές ροές τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα ενδέχεται να αγγίξουν τον αριθμό των 100.000.000 ανθρώπων, οι οποίοι θα ξεριζώνονται από τις πατρίδες τους λόγω πολέμων, φυσικών καταστροφών και λιμών.

Η ιστορία της ανθρωπότητας δεν είναι τίποτα άλλο παρά η συνεχής καταγραφή των μετακινήσεων των ανθρώπων.

Πρόκειται για ένα οικουμενικό φαινόμενο που είναι συνυφασμένο με τον ίδιο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.

Ποτέ δε σταμάτησε και ποτέ δεν πρόκειται να σταματήσει. Στο παλιρροϊκό αυτό κύμα ανθρώπων, φράγματα όπως το «Δουβλίνο ΙΙ» και η συνθήκη του Σέγκεν, είναι αμφίβολο αν θα μπορέσουν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και αποτρεπτικά. Όταν ο άλλος δεν έχει να χάσει απολύτως τίποτα, όταν το μόνο που τον περιμένει είναι ο θάνατος, βίαιος ή αργός από την πείνα, δεν έχει χρόνο να σκεφτεί τα τυχόν εμπόδια που θα συναντήσει στο δρόμο του ή την αναστάτωση (;!) που θα προκαλέσει.

Η Ευρώπη, και συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με την ουσιαστικά και κυριολεκτική κατάρρευση της ακολουθούμενης μεταναστευτικής της πολιτική. Καθιστώντας τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου ως «υγειονομικούς χώρους» απομόνωσης των εκατομμυρίων μεταναστών και προσφύγων, οι χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά επιμένουν στην καλβινιστικής εμπνεύσεως διαίρεση της ηπείρου. Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες συσσωρεύονται στις χώρες του Νότου, αδυνατώντας να βρουν διέξοδο προς άλλες περιοχές της ηπείρου. Αυτό δημιουργεί τεράστια οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και πολιτισμικά προβλήματα με άγνωστες, προς το παρόν, συνέπειες. Η άνοδος της ακροδεξιάς ρητορικής και πρακτικής είναι μία από τις επιπτώσεις αυτές, την οποία ενισχύει και επιδεινώνει η παρατεταμένη οικονομική κρίση στις χώρες του Νότου.

Πέραν όμως όλων αυτών των πραγματικών προβλημάτων, αναδύεται ένα ακόμη, το οποίο έχει να κάνει με την ηθική διάσταση του προβλήματος. Η μετα-ηθική προσπάθεια διαχείρισης του με πολιτικές αμφιλεγόμενες και αμφισβητήσιμες συμφωνίες, δημιουργούν ένα πολιτισμικό ρήγμα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, ανάμεσα στην ανθρωπιστική παράδοση και τη τεχνοκρατική διαχείριση του προβλήματος.

Η μετα-ηθική Ευρώπη, στη μεταναστευτική της πολιτική, προτάσσει τη διαχείριση του προβλήματος θαρρείς και πρόκειται για πυρηνικά απόβλητα, τα οποία χρήζουν μια ειδικής συσκευασίας, μεταφοράς και αποθήκευσης. Έτσι όμως, προκαλούν τη κοινή γνώμη των κοινωνιών, την οδηγούν μοιραία σε ηθικά διλήμματα που έχουν να κάνουν με την επιβίωση και την ευημερία τους, την στριμώχνουν στη γωνία ζητώντας την υιοθέτηση συμπεριφορών που καταλήγουν σε πολιτικές ανοίκειες και ξένες προς τις ευρωπαϊκές παραδόσεις.

Το μεταναστευτικό πρόβλημα είναι περίπλοκο, σύνθετο και η στιγμιαία λύση του δεν είναι ρεαλιστική. Απαιτείται ένα πλέγμα πολιτικών και οικονομικών πρωτοβουλιών, όχι μόνο στις χώρες προορισμού αλλά και στις χώρες καταγωγής των μεταναστευτικών ροών, ώστε να ανακοπεί ή να περιοριστεί η μετακίνηση των ανθρώπων. Στην μακροχρόνια αυτή πρόταση, πέραν όλων των άλλων διαστάσεων, θα πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά και η ηθική διάσταση του προβλήματος. Η Ευρώπη δεν είναι δυνατό να αποκηρύξει, έστω και σιωπηλά, την ηθική της παράδοση, μια παράδοση πάνω στην οποία στηρίζεται το πανευρωπαϊκό οικοδόμημα.