Digital News Report 2023: Δεν εμπιστεύεται και αποφεύγει τις ειδήσεις το κοινό της Ελλάδας

10:12 28/6/2023 - Πηγή: Marketing Week

H Διανέοσις δημοσιεύει για έκτη συνεχόμενη χρονιά, τα αποτελέσματα που αφορούν στην Ελλάδα από το Digital News Report του Ινστιτούτου Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Η φετινή έκθεση έχει ως θέμα την εμπιστοσύνη των Ελλήνων απέναντι στα Μέσα Ενημέρωσης, την ενεργή αποφυγή ενημέρωσης και τις αλλαγές στο τοπίο της ενημέρωσης από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.

Εμπιστοσύνη

στις ειδήσεις
Ανάμεσα στις 46 χώρες του δείγματος της έκθεσης, η Ελλάδα έχει το χαμηλότερο ποσοστό ερωτηθέντων που απαντούν πως εμπιστεύονται «τις περισσότερες ειδήσεις τις περισσότερες φορές» (19%), σημειώνοντας μείωση 8 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το 2022.

Διαχρονικά τα χαμηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης καταγράφονται στους ερωτηθέντες οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί ή σε αυτούς που δεν θέλουν ή δεν γνωρίζουν πώς να τοποθετηθούν στον πολιτικό άξονα (αριστερά/δεξιά) – κατά κανόνα πολίτες με χαμηλό ενδιαφέρον για την πολιτική. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας παρατηρήθηκε αύξηση της της εμπιστοσύνης στις ειδήσεις στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες χώρες του δείγματος, η οποία δεν διατηρήθηκε μακροπρόθεσμα. Φέτος, η μείωση στην εμπιστοσύνη στις ειδήσεις σημειώθηκε ανάμεσα σε ερωτώμενους από όλο το πολιτικό φάσμα. Η μεγαλύτερη όμως σημειώθηκε ανάμεσα στους ερωτηθέντες που αυτοπροσδιορίζονται ως δεξιοί (από 42% το 2022 σε 28% το 2023). H μείωση στην εμπιστοσύνη μπορεί να οφείλεται εν μέρει στη συζήτηση σχετικά με την ελευθερία του Τύπου με αφορμή την έκθεση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα ή με την κάλυψη της υπόθεσης των υποκλοπών η οποία αφορούσε και δημοσιογράφους.

Αποφυγή ενημέρωσης
Παράλληλα, καταγράφονται στην Ελλάδα αρκετά υψηλά ποσοστά αποφυγής ενημέρωσης. Το 57% του δείγματος στη χώρα απαντά πως αποφεύγει ενεργά μερικές φορές ή συχνά την ενημέρωση, το μεγαλύτερο ποσοστό στο δείγμα 46 χωρών μαζί με τη Βουλγαρία.

Τα θέματα με τα μεγαλύτερα ποσοστά αποφυγής έχουν να κάνουν με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία (38%) και τα αθλητικά (35%). Ακολουθούν οι ειδήσεις που σχετίζονται με το αστυνομικό ρεπορτάζ και εγκλήματα (34%), τη στιγμή που έχει αυξηθεί ο χώρος που αφιερώνεται σε αυτές τις ειδήσεις στα ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης. Τα θέματα με τη λιγότερη ενεργή αποφυγή σχετίζονται με την επιστήμη και την τεχνολογία (7%) και τις τοπικές ειδήσεις (7%). Σύμφωνα με τα ευρήματα τα θέματα αυτά δεν είναι απαραίτητα τα πιο δημοφιλή, αλλά είναι λιγότερο πιθανό να τα αποφύγει ενεργά το κοινό.

Το μέρος του δείγματος που αποφεύγει ενεργά την ενημέρωση ενδιαφέρεται λιγότερο για τις ειδήσεις σχετικά με τις εξελίξεις της ημέρας (47%) και περισσότερο για θετικές ειδήσεις (64%), ειδήσεις για ανθρώπους σαν και εκείνους (59%), και δημοσιογραφία που προτείνει λύσεις σε προβλήματα (58%) (solutions journalism).

Κατακερματισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Η αδιαμεσολάβητη ενημέρωση απευθείας από τις ιστοσελίδες και τις εφαρμογές Μέσων Ενημέρωσης έχει μειωθεί πολύ τα τελευταία χρόνια, ενώ έχει αυξηθεί η ενημέρωση μέσω ψηφιακών πλατφορμών (SoMe, μηχανές αναζήτησης). Το ποσοστό των χρηστών του διαδικτύου άνω των 35 ετών που προτιμούν να ενημερώνονται διαδικτυακά απευθείας από τα Μέσα Ενημέρωσης (με επίσκεψη στην κεντρική τους σελίδα ή στην εφαρμογή τους), ανέρχεται στο 20%, ενώ στους νεότερους χρήστες (18-35 ετών) αυτό το ποσοστό έχει μειωθεί στο 8% από το 24% του 2016.

Σημειώνεται ότι ενώ το φαινόμενο της διαμεσολάβησης στην ενημέρωση είναι παγκόσμιο, σε χώρες με υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης σε Μέσα Ενημέρωσης είναι πολύ μεγαλύτερο το ποσοστό των χρηστών που τα θεωρεί ως κύρια πύλη εισόδου στις ειδήσεις: στο Hνωμένο Βασίλειο 47%, στη Φινλανδία 63% και στη Δανία 50%.

Ταυτόχρονα, το τοπίο της χρήσης ΜΚΔ για ενημερωτικούς σκοπούς (ανάγνωση, παρακολούθηση βίντεο, σχολιασμό ή διαμοιρασμό ειδήσεων) είναι πλέον κατακερματισμένο. Το 2016 στην Ελλάδα, περίπου 2 στους 3 χρήστες του διαδικτύου χρησιμοποιούσαν το Facebook για ενημέρωση (68%), ενώ σήμερα το χρησιμοποιούν λιγότεροι από τους μισούς (46%). Το YouTube παραμένει περίπου σταθερά στα ποσοστά του, ενώ υπάρχει άνοδος στη χρήση μέσων ανταλλαγής μηνυμάτων, όπως το Viber και το Facebook Messenger, για σχολιασμό και διαμοιρασμό ειδήσεων σε διαδικτυακές συνομιλίες. Παράλληλα, παρατηρείται άνοδος στη χρήση ΜΚΔ που βασίζονται κυρίως στην εικόνα και σε προσωπικότητες: το Instagram (18%) και το TikTok (9%). Το Twitter έχει ένα σταθερά μικρό κοινό τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, το οποίο αποτελείται κυρίως από πολιτικούς, δημοσιογράφους και πολιτικά πολωμένο κοινό.

Αν εστιάσει κανείς στις ηλικίες 18-24, βλέπει ότι το Facebook έχει πέσει στο 27% από το 75% του 2016, ενώ το πιο δημοφιλές ΜΚΔ είναι το Instagram (34%) και ακολουθεί το YouTube (26%) και το TikTok (19%).

Οι αλλαγές στο τοπίο της χρήσης Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης για ενημέρωση φέρνουν και αλλαγές στις πηγές των ειδήσεων. Οι ψηφιακές αρχιτεκτονικές διαφορετικών ΜΚΔ προωθούν διαφορετικό περιεχόμενο και διαδράσεις μεταξύ των χρηστών. Οι χρήστες του Twitter και του Facebook λένε πως σε αυτές τις πλατφόρμες βρίσκουν ειδήσεις κυρίως από παραδοσιακά MME, εναλλακτικά ΜΜΕ και απλούς χρήστες που σχολιάζουν ειδήσεις. Όμως, στα ΜΚΔ που βασίζονται κυρίως στην εικόνα, όπως το Instagram, το TikTok και το YouTube, τον κύριο λόγο σχετικά με την ενημέρωση έχουν οι προσωπικότητες των ΜΚΔ (λ.χ. influencers, επώνυμοι) ή και απλοί χρήστες, μεγάλο μέρος των οποίων τα χρησιμοποιούν με στόχο να αποκτήσουν μεγαλύτερο κοινό.

Επισημαίνεται ότι το νέο τοπίο των ΜΚΔ είναι ακόμα λιγότερο προνομιακός χώρος για την παρουσία των Μέσων Ενημέρωσης. Τα παλαιότερα ΜΚΔ που έδωσαν την ευκαιρία προβολής σε αρκετά παραδοσιακά και εναλλακτικά Μέσα Ενημέρωσης και δημοσιογράφους, είτε χάνουν τη δυναμική τους (όπως το Facebook) είτε απαξιώνονται από καινούριες πολιτικές διαχείρισης του περιεχομένου τους, που κάνουν τον χώρο ακόμα πιο αφιλόξενο για τη δημοσιογραφία (όπως το Τwitter). Ωστόσο, το κοινό των ΜΚΔ που βασίζονται στην εικόνα, όπως το Instagram και το ΤikTok, ενημερώνεται κυρίως από μη επαγγελματίες, όπως επώνυμους ή απλούς χρήστες. Αυτή η διαφορά οφείλεται κυρίως στις επιλογές των ίδιων των ΜΚΔ που προωθούν επιλεγμένο αλγοριθμικά περιεχόμενο αλλά και στις προτιμήσεις των χρηστών.

Τι είναι το digital news report;
Η ετήσια έκθεση Digital News Report του Ινστιτούτου Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης ξεκίνησε το 2012, μελετώντας 5 χώρες. Επεκτάθηκε σταδιακά για να φτάσει το 2023 στις 43. Η Ελλάδα συμπεριλαμβάνεται στο δείγμα από το 2016 και η Διανέοσις δημοσιεύει για έκτη συνεχόμενη χρονιά τα βασικά ευρήματα που αφορούν τη χώρα μας, για τα οποία γράφει ο ερευνητικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Reuters, Αντώνης Καλογερόπουλος. Τα στοιχεία βασίζονται σε μια μεγάλη διαδικτυακή δημοσκόπηση δείγματος μεγαλύτερου των 2.000 ατόμων ανά χώρα. Το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού κάθε χώρας που διαθέτει σύνδεση στο διαδίκτυο (στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό είναι 79%) και όχι αντιπροσωπευτικό του συνολικού πληθυσμού. Στην Ελλάδα το δείγμα φέτος ήταν 2.023 άτομα. H δημοσκόπηση πραγματοποιήθηκε από τα μέσα του Ιανουαρίου μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου του 2023.

Εμπιστοσύνη

19% εμπιστεύεται τις ειδήσεις συνολικά24% εμπιστεύεται τις ειδήσεις που χρησιμοποιεί