Δυσπιστία την εποχή των Δικτύων - Θάνατος της κοινωνίας

22:05 31/3/2011 - Πηγή: Kafeneio-gr

Γράφει ο Αλέξανδρος Πιστοφίδης
«θα τα αλλάξουμε όλα για να παραμείνουν εντέλει όλα όπως ήταν πριν»(G.Lampedusa:Il Gattopardo)

Ενας Δανός προτεστάντης-θεολόγος και φιλόσοφος, ο Knud Logstrup  είχε γράψει πριν τον πόλεμο: «Είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ευφυίας να εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον και μόνο σε ειδικές περιπτώσεις να δυσπιστούμε εκ των προτέρων απέναντι σε έναν ξένο..
Την ίδια περίπου χρονική περίοδο, ένας άλλος  φιλόσοφος της θρησκείας , Ρώσος- ορθόδοξος αυτή τη φορά, ο Leo Schestow, πιστός στο δόγμα homohomini lupus

est (ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος) θα γράψει: Φοβόμαστε ότι μέσα στον κάθε πλησίον μας κρύβεται ένας λύκος…….Πως να μη φοβόμαστε!..... Βλέπουμε παντού γύρω μας κινδύνους και μόνο κινδύνους…
Αυτές οι δυο εκ διαμέτρου αντίθετες αντιλήψεις, εκπροσώπων δυο διαφορετικών κοινωνιών, εκφράζουν ως ένα βαθμό και το επίπεδο ανάπτυξης των κοινωνιών τους σε θέματα οικονομίας και  θεσμών οργάνωσης, δημοκρατίας, διαφάνειας, διαφθοράς κ.λ.π. Επειδή οι ανθρώπινοι χαρακτήρες δεν διαμορφώνονται μέσα σε ένα πολιτισμικό κενό αλλά μέσα σε........ ένα συγκεκριμένο κοινωνικό χώρο, όλα εξαρτώνται απ’ τις εμπειρίες μας. Απ’ το αν στη ζωή μας γνωρίσαμε περισσότερο φόβο και δυσπιστία ή περισσότερο εμπιστοσύνη. «Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζονται σαν λύκοι τείνουν να μοιάσουν τους λύκους και οι άνθρωποι που αντιμετωπίζονται με εμπιστοσύνη, τείνουν να γίνουν άξιοι εμπιστοσύνης» μας λέει ο Πολωνός φιλόσοφος Zygmunt Bauman:«αυτό που σκεφτόμαστε τελικώς ο ένας για τον άλλον αντικατοπτρίζει κι αυτό που είμαστε». για να καταλήξει στο συμπέρασμαΔεν νομίζω να χρειάζονται ειδικές ικανότητες για να τοποθετήσουμε, σαν λαός, τον εαυτό μας ανάμεσα σ’ αυτούς τους δυο χαρακτήρες, αφού αυτό που γνωρίσαμε μέχρι σήμερα και εξακολουθούμε να γνωρίζουμε καθημερινά είναι η αμοιβαία δυσπιστία. Δυσπιστία στο σπίτι, δυσπιστία στη γειτονιά, δυσπιστία στη δουλειά,  δυσπιστία στην πολιτική, δυσπιστία έναντι του κράτους και γενικώς, βλέπουμε την καχυποψία και την  δυσπιστία να είναι διάχυτες παντού. Φοβόμαστε ότι μέσα στον κάθε πλησίον μας κρύβεται ένας λύκος. Πιστοί στη λαϊκή παράδοση που λέει «φύλαγε τα ρούχα σου να ‘χεις τα μισά», βλέπουμε παντού γύρω μας κινδύνους και μόνο κινδύνους, που τις περισσότερες φορές είναι υπερβολικοί αν όχι φανταστικοί. Αλλά ακόμα και να μην είναι φανταστικοί, μπορεί μια κοινωνία να εξελιχθεί, να προχωρήσει στηριζόμενη στη δυσπιστία; Τα άτομα μπορούν. Οι κοινωνίες ποτέ. Καμιά κοινωνία δύσπιστη και αναπόφευκτα κλειστή και απομονωμένη , δεν κατόρθωσε μέχρι σήμερα τίποτα σπουδαίο. Ο μέχρι σήμερα πολιτισμός μας δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε μέσα απ’ τις ελεύθερες ανταλλαγές αγαθών και ιδεών, δηλαδή μέσα από συνεργασίες. Οι πρώτοι ναυτικοί έμποροι της Μεσογείου γνώριζαν πως δίχως αμοιβαία εμπιστοσύνη, το πολύ-πολύ να έκαναν μια μοναδική συναλλαγή αλλά κανένα εμπόριο. Οσοι δεν τήρησαν τον βασικό κανόνα: «Ότι είπαμε και ότι συμφωνήσαμε ισχύει», καταστράφηκαν ή το γύρισαν στην πειρατεία. Επιβίωσαν και εξελίχθηκαν όσ