Ο Μύθος του Πελατειακού Κράτους

20:04 29/11/2012 - Πηγή: Kafeneio-gr

Γράφει ο Γρηγόρης Σουλτάνης
Ο μύθος του πελατειακού κράτους, έχει γίνει η βασική ιδέα της καθεστωτικής ιδεολογίας, με την οποία η κυρίαρχη τάξη ενορχηστρώνει την αναγκαία συναίνεση, για την καρατόμηση του κοινωνικού κράτους και την κινεζοποίηση των εργαζόμενων. Το επιχείρημα εδράζεται στο υποτιθέμενο γεγονός ότι το πελατειακό κράτος είναι κατασκεύασμα συλλήβδην της μεταπολίτευσης, δηλαδή όλων των τάξεων, και αποτελεί απόδειξη του ότι «ξοδεύαμε περισσότερα από.........

όσα παράγαμε». Η θυμική ισχύς αυτού του επιχειρήματος-που διεγείρει την ευθιξία του κάθε νοικοκυραίου-, είναι ιδιαίτερα φανερή στις αυτοχειρίες αλλά και στην συλλογική οσφυοκαμψία. Η ίδια ρητορική και μηχανισμός ελέγχου, χρησιμοποιήθηκε σε όλες τις χώρες των PIGS, προκειμένου να μην υπάρξουν μαζικές αντιδράσεις στην κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους και των εργασιακών δικαιωμάτων. Η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι δεν υπήρξε πελατειακό κράτος, αλλά ένα κράτος φέουδο μιας τάξης, σε βάρος των χαμηλών τάξεων.
Το αξιοπερίεργο είναι ότι ακόμη και μια μερίδα της αριστεράς-εκτός βέβαια της νεοφιλελεύθερης, τύπου ΔΗΜΑΡ-, έχει αποδεχτεί και ενσωματώσει στο λεξιλόγιό της τον εν λόγω μύθο.

Το «πελατειακό» κράτος Η ιδέα του πελατειακού κράτους ξεκίνησε στα πλαίσια της κριτικής στο σύστημα της μεταπολίτευσης-τουλάχιστον δύο δεκαετίες πριν-, από μαρξιστές διανοουμένους, με βάση την άποψη ότι η εξουσιαστική ελίτ, για την νομιμοποίηση των επιλογών της, ανέπτυξε ένα σύστημα πατρωνίας με τα μέλη των χαμηλών τάξεων και με αυτό τον τρόπο επιτύγχανε ταυτόχρονα τον έλεγχό τους. Στη πορεία, μια μερίδα κοινωνιολόγων, απέδωσε στην έννοια ένα διαφορετικό περιεχόμενο: το πελατειακό κράτος ήταν το πεδίο συναίνεσης της ελίτ με τις κατώτερες τάξεις, για την από κοινού εκμετάλλευση του κράτους, στα πλαίσια ενός κορπορατικού μοντέλου. Τελικά, η επικράτηση της δεύτερης άποψης, κατέστησε την έννοια αρκετά δημοφιλή, ώστε να γίνει τρέχουσα αναλυτική εννοιολογική κατηγορία και να χρησιμοποιηθεί ως κύριο εργαλείο της νεοφιλελεύθερης απορρύθμισης. Η νεοφιλελεύθερη ρητορική περί πελατειακού κράτους είναι ευδιάκριτη στη φράση που χρησιμοποίησε το ΠΑΣΟΚ και πριν από αυτό η ιρλανδική και πορτογαλική Δεξιά: «μαζί τα φάγαμε». Δηλαδή, είμαστε όλοι ένα έθνος, μία οικογένεια και όλοι μαζί δημιουργήσαμε τα ελλείμματα και το χρέος, το υπερτροφικό κράτος, και γι αυτό επιβάλλεται η εθνική βιοπολιτική αναμόρφωση. Η ιδέα του πελατειακού κράτους είναι παρμένη από το σύστημα της ρωμαϊκής πατρωνίας-πελατείας και γι αυτό αποτελεί μία αφαίρεση, ανίκανη να περιγράψει την ελληνική περίπτωση. Κατ’ αρχάς δημιουργείται σύγχυση μεταξύ κρατικού θεσμού και διοίκησης, αγνοούνται τα ιστορικά δεδομένα, το ευρύτερο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, τα εμπειρικά δεδομένα της κομματοκρατίας και οι ιδιαιτερότητες του ντόπιου καπιταλισμού. Τέλος, με ένα αταξικό άλμα, μεταθέτει το πρόβλημα από το πεδίο της πολιτικής στο πεδίο της ηθι