Το νερό ως... δηλητήριο στην υπηρεσία του πολέμου

11:58 7/10/2018 - Πηγή: Kafeneio-gr

Το νερό αποτελεί ένα από τα πολυτιμότερα αγαθά για τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη. Τη αλήθεια αυτή γνώριζαν και οι αρχαίοι λαοί και πολλές φορές προσπάθησαν να στερήσουν το πολύτιμο αυτό αγαθό από τους αντιπάλους τους, ή ακόμα χειρότερα να το χρησιμοποιήσουν ως όπλο κατά των αντιπάλων τους.

Το σκεπτικό ήταν απλό. Σε κάθε περίπτωση είτε τα στρατεύματα των επιτιθεμένων, είτε το σύνολο του πληθυσμού μιας πολιορκημένης για παράδειγμα πόλης, χρειαζόταν νερό....
Αν το νερό αυτό καθίστατο μη πόσιμο τότε και στις δύο περιπτώσεις προέκυπτε σοβαρό πρόβλημα. Υπήρχαν πολλοί τρόποι δηλητηριάσεως

του νερού. Ο πλέον συνήθης ήταν τα δηλητηριώδη φυτά και μανιτάρια. Άλλος τρόπος ήταν να ρίχνουν πτώματα ζώων εντός των πηγαδιών.

Η δεύτερη αυτή μέθοδος ήταν ακατάλληλη για την δηλητηρίαση τρεχούμενων νερών, αλλά ήταν εξαιρετικά αποτελεσματική σε πηγάδια, στέρνες κ.λ.π. Όσον αφορά τα δηλητηριώδη φυτά χρησιμοποιούσαν όσα και παραπάνω αναφέρθηκαν. Πολλές φορές όμως έβραζαν τα φυτά και έριχναν τον παραγόμενο χυμό στο νερό. Για να δρα αποτελεσματικά το δηλητήριο όμως έπρεπε να ανανεώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Είναι περιττό να λεχθεί ότι το δηλητηριασμένο νερό ήταν ακατάλληλο ακόμα και για το πότισμα των αγρών, εφόσον μόλυνε και το έδαφος. Δυσάρεστο παράδειγμα αποτελεί η φωκική πόλη της Κύρας, κοντά στην σημερινή Ιτέα. Οι κάτοικοί της καταπάτησαν το 590 π.Χ. κτήματα του μαντείου των Δελφών. Αμέσως το Αμφικτιονικό συνέδριο κήρυξε ιερό πόλεμο κατά των ιερόσυλων.

Επικεφαλής της συμμαχίας τέθηκε η Αθήνα και η Σικυώνα. Οι σύμμαχοι ορκίσθηκαν από το δελφικό ιερατείο να εξαφανίσουν την πόλη από προσώπου γης, να καταστρέψουν ακόμα και τους αγρούς και τα καρποφόρα δέντρα. Οι ιερείς των Δελφών είπαν ότι ο Απόλλων είχε καταραστεί την ιερόσυλη πόλη. Το χώμα της δεν θα έδινε πια καρπούς και τα παιδιά των γυναικών θα γεννιούνταν παραμορφωμένα.

Όπως λοιπόν ο θεός δεν θα έδειχνε έλεος, έτσι και τα συμμαχικά στρατεύματα θα έπρεπε να είναι αμείλικτα. Και πράγματι ήταν. Οι σύμμαχοι, υπό τους Κλεισθένη και Ευρύλοχο, πολιόρκησαν την καλά οχυρωμένη Κύρα. Ελλείψει πολιορκητικών μηχανών, αλλά και λόγω του ορεινού εδάφους η πολιορκία δεν εξελισσόταν ικανοποιητικά για τους συμμάχους. Τότε όμως ανακάλυψαν έναν κρυμμένο αγωγό, ο οποίος μετέφερε νερό εντός της πόλης, από μια γειτονική πηγή. Αμέσως έσπασαν τον αγωγό, διακόπτοντας την παροχή νερού.

Ύστερα από μερικές μέρες όμως κατά τη διάρκεια των οποίων οι πολιορκημένοι υπέφεραν από την δίψα, επισκεύασαν τον αγωγό και νερό άρχισε να ρέει και πάλι στην πόλη. Δυστυχώς για τους πολιορκημένους ήταν δηλητηριασμένο με μαυρόχορτο. Οι κάτοικοι αρρώστησαν όλοι και η πόλη κατελήφθη χωρίς περαιτέρω αντίσταση. Προφανώς μετά την νίκη τους τα συμμαχικά στρατεύματα πότισαν τα χωράφια της Κύρας με δηλητηριασμένο νερό. Τα δέντρα και τα φυτά ξεράθηκαν και όχι μόνο αυτό.

Ακόμα και όταν ο περιηγητής Παυσανίας επισκέφτηκε τον χώρο 740 έτη αργότερα το έδαφος ήταν ακόμα δηλητηριασμένο. «Ο κάμπος γύρω από την Κύρα είναι ακαλλιέργητος γιατί η γη είναι ακόμα καταραμένη και οι κάτοικοι δεν μπορούν να φυτέψουν δέντρα», γράφει ο Παυσανίας, ο οποίος αποδίδει το σχέδιο δηλητηριάσεως των νερών στον σοφό Αθηναίο νομοθέτη Σόλων.

Ευτυχώς η μορφή αυτή ολοκληρωτικού πολέμου δεν φαίνεται να ξαναχρησιμοποιήθηκε από Έλληνες κατά Ελλήνων. Προφανώς όμως η μέθοδος δεν ήταν καινούργια, ούτε εφαρμόστηκε για πρώτη φορά κατά της άμοιρης Κύρας. Η μορφή αυτή βιολογικού – χημικού πολέμου υπήρχε από πολύ παλιά, συνδυαζόμενη άριστα με την μόνιμη λειψυδρία στον ελλαδικό χώρο, ιδίως το καλοκαίρι.

Οι Αθηναίοι την χρησιμοποίησαν στα πλαίσια της τακτικής της καμένης γης που χρησιμοποίησαν κατά των Περσών του Ξέρξη. Εγκαταλείποντας την πόλη τους στο έλεος των εισβολέων οι φυγάδες Αθηναίοι δεν παρέλειψαν πρώτα να δηλητηριάσουν τις πηγές, τα πηγάδια και τις στέρνες τους. Αργότερα, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου οι Αθηναίοι κατηγόρησαν τους Σπαρτιάτες ότι για τον μεγάλο λιμό που έπληξε την Αθήνα το 430 π.Χ. ευθυνόταν τα δηλητήρια που είχαν ρίξει στο νερό.

Η κατηγορία φυσικά ήταν ανυπόστατη. Ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι και οι Συρακούσιοι είχαν δηλητηριάσει τα νερά των ποταμών και των πηγών κατά την διάρκεια της Σικελικής Εκστρατείας των Αθηναίων. Η άποψη αυτή όμως δεν τεκμηριώνεται από καμία αρχαία πηγή. Αντίθετα οι Συρακούσιοι φαίνεται ότι δηλητηρίασαν τι πηγές νερού γύρω από την πόλη τους, κατά τη διάρκεια της μεγάλης επίθεσης των Καρχηδονίων το 397 π.Χ. Στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. ο Αινείας ο Τακτικός έκανε λόγο για τη χρήση δηλητηρίων στο νερό σε πολιορκητικές επιχειρήσεις. Ωστόσο δεν φαίνεται οι Έλληνες να ξαναχρησιμοποίησαν τέτοιες μεθόδους.

Η Κύρα ήταν απλώς η εξαίρεση που επιβεβαίωνε τον κανόνα. Οι κάτοικοί της άλλωστε είχαν διαπράξει ιεροσυλία. Οι Ρωμαίοι και οι λοιποί αρχαίοι λαοί χρησιμοποίησαν επίσης κατά κόρον τέτοιες τακτικές. Η τελευταία πάντως καταγεγραμμένη χρήση δηλητηρίων από Έλληνες για στρατιωτικούς σκοπούς έλαβε χώρα το 1275 μ.Χ. κατά την διάρκεια της φραγκοκρατίας. Ο Γάλλος ηγεμόνας της Αχαΐας Γουλιέλμος Βιλεαρδουίνος είχε συμμαχήσει με τον βασιλιά των Δύο Σικελιών Κάρολο ντ’ Ανζού εναντίον του Έλληνα αυτοκράτορα Μιχαήλ 8ου Παλαιολόγου. Ο Παλαιολόγος κατάφερε να εξεγείρει τους Έλληνες κατοίκους της Πελοποννήσου κατά των Φράγκων.

Σε κάποια φάση των επιχειρήσεων ένα ισχυρό γαλλικό απόσπασμα με επικεφαλής τον Γοδεφρείδο ντε Μπρυγέρ κινήθηκε κατά των Ελλήνων επαναστατών στα Σκορτά της Αρκαδίας. Οι Έλληνες αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν τους Γάλλους ιππότες σε κατά μέτωπο μάχη βρήκαν καταφύγιο στα βουνά. Οι Γάλλοι τους καταδίωξαν. Οι Έλληνες κατέφυγαν σε μια δασωμένη πλαγιά από όπου πήγαζε και ένα μικρό ποταμάκι.

Οι Γάλλοι στρατοπέδευσαν χαμηλά, στους πρόποδες, από όπου μπορούσαν να τροφοδοτούνται με νερό. Η συνέχεια είναι ευκολονόητη. Οι Έλληνες δηλητηρίασαν το νερό, μάλλον με μαυρόχορτο, με αποτέλεσμα οι Γάλλοι να εξοντωθούν κυριολεκτικά από διάρροια. Ο ίδιος ο ντε Μπρυγιέρ, ο μεγαλύτερος πολεμιστής της Φραγκιάς, σύμφωνα με το Χρονικό του Μορέως, πέθανε άδοξα από το δηλητηριασμένο νερό!