H κοινωνική ψυχολογία της «πρωτιάς»

11:35 11/6/2012 - Πηγή: Ksipnistere

Του καθηγητή Γιώργου Πιπερόπουλου

Παιδιά σε ΑΕΙ, ΤΕΙ, Μέση Εκπαίδευση βιώνουν στρες Εξετάσεων, τα Κόμματα στρες Εθνικών Εκλογών και οι ποδοσφαιρόφιλοι στρες EURO-2012…
Το λαϊκό τραγούδι περιγράφει εύστοχα τη σχέση ανάμεσα στον δάσκαλο που χρειάζεται το αστέρι του για να επιβεβαιωθεί επαγγελματικά και στον μαθητή που θέλει να διαπρέψει: «ο πιο καλός ο μαθητής ήμουν εγώ στην τάξη, κι δάσκαλοί μου με είχανε μη βρέξει και μη στάξει...» Και πάντοτε κάποιοι συμμαθητές θα υποβαθμίζουν

τους «πρώτους» με χαρακτηρισμούς βαθμολαγνείας ή αποκαλώντας τους «φυτά» και....
«κοράκια».
Η αλήθεια είναι ότι η «πρωτιά» αναδεικνύει τους ζηλιάρηδες με το «σύμπλεγμα της αλεπούς» που... «όσα δεν φτάνει τα κάνει κρεμαστάρια» αλλά και την ιδιαιτερότητα της προσωπικότητας που γεύεται «την πίκρα της ...μοναξιάς» καθώς στερείται χαρές της καθημερινότητας στην προσπάθεια να ξεπεράσει αυτήν την ίδια την ισοπεδωτική καθημερινότητα!
Το σχολείο, όπως αργότερα το πανεπιστήμιο ή το ΤΕΙ αποτελούν μια πράξη στο καθημερινά εξελισσόμενο, πολύχρονο δράμα της ζωής όπου ισχύουν οι ίδιοι κανόνες: οι πολλοί μένουν στην αφάνεια και αρκούνται στην αναγνώριση που τους προσφέρει ένας περιχαρακωμένος κύκλος επιδόσεων, φίλων και θαυμαστών, μερικοί ξεφεύγουν από την αφάνεια, δεσπόζουν στο κέντρο της ομάδας απολαμβάνοντας όσα προσκομίζει η διαπίστωση ότι είναι ...χρυσές μετριότητες. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που θέτουν ως στόχο την κορυφή, που θέλουν να διαπρέψουν, να ξεχωρίσουν, να πρωτεύσουν όντας έτοιμοι να υποστούν τις μύριες θυσίες, ταλαιπωρίες, πικρίες και στερήσεις ακόμη και την «καλοπροαίρετη» σκωπτική προσέγγιση των υπολοίπων συμμαθητών που έμμεσα τους προωθεί στην ψηλότερη κορφή του συμβολικού Όλυμπου διαφοροποιώντας τους από την υπόλοιπη ομάδα...
Κάθε φορά που συνομιλώ με παιδιά που πρωτεύουν διαπιστώνω ότι έχουν έντονο μέσα τους, πέρα από τον ψηλό δείκτη νοημοσύνης, και τη θεμελιακή ψυχοκίνηση της ανάγκης για αναγνώριση, διάκριση και επιτυχία!
Γονείς και παιδιά συχνά με ρωτούν «ο προικισμένος μαθητής, αυτός ή αυτή που σήμερα πρωτεύει σε εξετάσεις στο σχολείο ή σε πανελλήνια κλίμακα και αύριο θα εξελιχθεί σε μεγάλο επιστήμονα ή επιτυχημένο επιχειρηματία ή τεχνίτη, ο δημιουργικά προικισμένος έφηβος, γεννιέται ή γίνεται;»
Και χωρίς να με γοητεύουν οι «δελφικοί χρησμοί» απαντώ στερεότυπα: «και γεννιέται...και γίνεται!...»
Στη μορφοποίηση της συμπεριφοράς μας εμπλέκονται τρείς αλληλένδετοι παράγοντες: ο βιολογικός, ο ψυχολογικός και ο κοινωνιολογικός. Στο βαθμό που την ατομική μας συμπεριφορά την περιορίζουν, την επηρεάζουν και την διαμορφώνουν συγκεκριμένες βίο-ψυχό-κοινωνικές διεργασίες μοιάζουμε σαν άτομα...Με αλλά λόγια καλοί, μέτριοι και κακοί, μαθητές έχουν κοινό τον πυρήνα της υπαρξιακής τους ταυτότητας, είναι όλοι τους παιδιά μας και ταυτόχρονα είναι ο καθένας τους μια ανεπανάληπτη μονάδα!
Η διαμάχη ανάμεσα στους υποστηρικτές της κληρονομικότητας και του περιβάλλοντος στο θέμα της ποιοτικής και ποσοστιαίας σημασίας του ενός απ