Αθηναϊκά τοπωνύμια: Η πόλη έχει τις δικές της ιστορίες

19:04 1/5/2012 - Πηγή: Ksipnistere

Αναρωτηθήκατε ποτέ ποιο σατανικό δημοτικό συμβούλιο θα ονόμαζε μια από τις κεντρικότερες πλατείες της πόλης του… Κλαυθμώνος; Προσπαθήσατε ποτέ μάταια να βγάλετε τις γωνίες του Πενταγώνου… πέντε; Απορήσατε ποιος ήταν ο «Γκύζης»;...

Εξάρχεια: Έξαρχος λεγόταν ένας Ηπειρώτης, που είχε το μπακάλικό του στη γωνία των οδών Σολωμού και Θεμιστοκλέους στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Από το επίθετό του βαφτίστηκε η γειτονιά του, αρχικά προφορικά και εν συνεχεία και επίσημα. Το Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη, του 1929, αναφέρει τα Εξάρχεια ως «τοποθεσία των Αθηνών

εν τη συνοικία της Νεαπόλεως, περί τα σηµεία και την µικράν πλατείαν ένθα συναντάται η οδός Θεµιστοκλέους µετά των οδών Στουρνάρα, Σολωµού, Αραχώβης, Βαλτετσίου και Μεταξά».

Βαρβάκειος: Ο Ιωάννης Λεοντίδης ήταν εθνικός ευεργέτης από τα Ψαρά κατά μία εκδοχή, ή από το Αϊβαλί κατά μία άλλη. Το παρατσούκλι «βαρβάκης» του το χάρισαν όταν ήταν μικρός οι συμμαθητές του, για το διαπεραστικό του βλέμμα που τους θύμιζε το ομώνυμο πουλί –είδος γερακιού– που ζει στα Ψαρά και την Ήπειρο. Πλοίαρχος εμπορικού πλοίου, καταδρομέας κατά τον ρωσσοτουρκικό πόλεμο του 1770 και κατόπιν αυλικός σύμβουλος στην αυλή της Αικατερίνης της Ρωσίας, επιδόθηκε σε κοινωφελή έργα σε Ελλάδα και Ρωσία και δώρισε με τη διαθήκη του το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του στο ελληνικό κράτος, για την ίδρυση μεταξύ άλλων του Βαρβάκειου Λυκείου. Το νεοκλασικό κτίριο του λυκείου ανεγέρθηκε το 1859, απέναντι από την Δημοτική Αγορά της οδού Αθηνάς, κάηκε το 1944 στα Δεκεμβριανά και κατεδαφίστηκε το 1956. Το όνομά του το κράτησε, τελικά, η αγορά.

Κλαυθμώνος: Ίσως η γνωστότερη ιστορία ανεπίσημης ονοματοδοσίας έχει ως εξής: τις καλές ημέρες που η μονιμότητα ήταν άγνωστη λέξη για τους δημόσιους υπαλλήλους, κάθε φορά που άλλαζε η κυβέρνηση, οι Παυσανίες –οι απολυμένοι, δηλαδή– μαζεύονταν στα καφενεία γύρω από το Υπουργείο Εσωτερικών και έκλαιγαν… την απόλυσή τους. Ο δημοσιογράφος της Εστίας, Δημήτρης Καμπούρογλου, εμπνεύστηκε και έγραψε για πρώτη φορά το όνομα Πλατεία Κλαυθμώνος, το οποίο επικράτησε μέχρι σήμερα, έναντι των επίσημων ονομάτων της, που στο πέρασμα των χρόνων ήταν κάθε άλλο παρά λίγα: Πλατεία Αισχύλου, Πλατεία Νομισματοκοπείου, Πλατεία 25ης Μαρτίου, Πλατεία Δημοκρατίας και Πλατεία Εθνικής Συμφιλίωσης.

Πεντάγωνο: Αν έχετε δοκιμάσει να μετρήσετε τις γωνίες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, θα έχετε σίγουρα διαπιστώσει πως δεν είναι πέντε. Γιατί λέμε τότε Πεντάγωνο την περιοχή γύρω από το μετρό Εθνική Άμυνα; Σίγουρα κάπου πάει το μυαλό σας. Η φιλοαμερικανική πολιτική της εποχής είναι μία εξήγηση, η ειρωνεία που εκφραζόταν από τις αριστερές εφημερίδες προς τις φιλοαμερικανικές πολιτικές των κυβερνήσεων του ’50 και του ‘60 είναι μία άλλη. Δεν γνωρίζουμε ποια από τις δύο ευσταθεί, αλλά θα προτιμήσουμε τη δεύτερη.

Αιόλου: Ο πρώτος δρόμος που χαράχτηκε όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, το 1905, ξεκινούσε από τους Αέρηδες, ήτοι το ηλ