Γιατί είναι "κακό" το ελληνικό χρέος

20:31 16/9/2011 - Πηγή: Ksipnistere

Από τότε που υπάρχει χρήμα, υπάρχουν και τα χρέη. Λέγεται δε ότι ο πρώτος επίσημος δανεισμός έγινε στην Ελλάδα, από τους Σπαρτιάτες και τους συμμάχους τους, για να ξεκινήσουν το 431 π.Χ. τον πόλεμο κατά των Αθηναίων. Πρόκειται για την...
αρχή του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Από τότε μέχρι τις ημέρες μας το χρήμα και ο δανεισμός διένυσαν μία απίστευτη περίοδο πολλών αιώνων, στην διάρκεια της οποίας, κατά κανόνα, βασιλείς, αυτοκράτορες, άρχοντες και στρατιωτικοί ηγέτες δανείζονταν για να κάνουν πολέμους ή να ζουν οι

ίδιοι μέσα στην χλιδή. Η κατάσταση αρχίζει να αλλάζει κάπου στα μέσα του 16ου μ.Χ. αιώνα, όταν ο βασιλιάς της Γαλλίας Φραγκίσκος Ι δανείζεται 200.000 λίρες από τους εμπόρους του Παρισιού, όχι μόνον για να χρηματοδοτήσει στρατιωτικές δαπάνες αλλά και για να κάνει κάποια έργα κοινής ωφελείας. Κατά πολλούς ιστορικούς, αυτός ο δανεισμός ίσως να είναι και ο πρώτος δημόσιος στην οικονομική ιστορία.

Από θεωρητικής πλευράς, πάντως, για τον υπογράφοντα, η πρώτη σοβαρή θεωρητική προσέγγιση του δημοσίου χρέους έγινε από τον Άγγλο οικονομολόγο Νταίηβιντ Ρικάρντο, στο «Δοκίμιο για το Χρηματοδοτικό Σύστημα». Στο έργο του αυτό, ο Ρικάρντο αποδεικνύει ότι ένα δημόσιο χρέος έχει την ίδια επίπτωση με έναν φόρο. Και εξηγεί ότι η χρηματοδότηση δημοσίων αγαθών μπορεί να γίνει είτε δια της φορολογήσεως, είτε δια του δανεισμού. Στην πρώτη περίπτωση, οι φορολογούμενοι καλούνται να μειώσουν την κατανάλωσή τους για να πληρώσουν φόρους. Στην δεύτερη περίπτωση, εκ νέου περιορίζουν την ιδιωτική κατανάλωση για να αποταμιεύσουν. Δηλαδή, εμμέσως αποταμιεύουν για να πληρώσουν μελλοντικούς φόρους.

Με βάση την ρικαρντιανή συλλογιστική, εφόσον το χρέος είναι ισοδύναμο του φόρου, στον εθνικό πλούτο μετράει μόνον το μερίδιο των δημοσίων δαπανών και όχι η χρηματοδότησή τους. Έτσι, ο Ρικάρντο θεωρούσε, πρώτον, ότι το δημόσιο χρέος πρέπει να ισούται με τα φορολογικά έσοδα και, δεύτερον, ότι οι φορολογούμενοι είναι αιώνιοι. Όμως, στην περίφημη θεωρία του δεν έλεγε τίποτε για τον ρόλο των επιτοκίων στην χρηματοδότηση του δημοσίου χρέους και στις επιπτώσεις τους όταν ο δανεισμός είναι υπερβολικός.

Στο επίπεδο αυτής της θεώρησης, επιβάλλονται δύο παρατηρήσεις. Πρώτον, το κράτος είναι όντως αθάνατο. Συνεπώς, το κρίσιμο πρόβλημα του χρέους του δεν είναι αυτό της αποπληρωμής του, αλλά της ανθεκτικότητάς του. Με άλλα λόγια, ένα κράτος μπορεί εσαεί να είναι χρεωμένο –το θέμα είναι πόσο αντέχει να εξυπηρετεί τις υποχρεώσεις του από το χρέος του. Η διαπίστωση αυτή είναι ιδιαιτέρως σημαντική και πάνω της στηρίζεται η θεωρία περί “καλού” και “κακού” χρέους.

Ένα χρέος θεωρείται “καλό” όταν είναι ορθολογικώς χρήσιμο, δηλαδή όταν η ύπαρξή του αποφέρει περισσότερα κέρδη από την επιβάρυνση που αυτό συνεπάγεται. Ένα “καλό” χρέος είναι αυτό που, μέσω της χρησιμοποιήσεώς του, αυξάνεται το καθαρό ενεργητικό του κράτους, με αποτέλεσμα το τελευταίο να μπορεί να το αποπληρώνει. Υποτίθεται, συνεπώς, ότι το χρέος χρηματοδοτεί αποδοτικέ