Bιβλίο: Οι όψεις του Κακού

06:02 19/1/2025 - Πηγή: Το Ποντικι

Neige Sinno

Θλιβερός τίγρης

Μετάφραση: Λίζυ Τσιριμώκου

Εκδόσεις: Βιβλιοπωλείον της Εστίας

Σελ.: 228

Με την κυκλοφορία του στη Γαλλία το 2023 προκάλεσε μεγάλη αίσθηση, έγινε το εκδοτικό γεγονός της χρονιάς και απέσπασε πλήθος βραβείων (μεταξύ άλλων το ευρωπαϊκό Βραβείο Strega και το Goncourt), ενώ στην πορεία έγινε εκδοτικό φαινόμενο σε όποια χώρα μεταφράστηκε. Στη χώρα μας κυκλοφόρησε πρόσφατα από το Βιβλιοπωλείο

της Εστίας. Ο λόγος για το «Θλιβερός τίγρης» της Νεζ Σινό, αυτό το ιλιγγιώδες και ευφυές υβριδικό μυθιστόρημα που ενώνει την αυτοβιογραφία, τη μαρτυρία και τον δοκιμιακό λόγο. Έργο εκρηκτικό, τολμηρό, αφυπνιστικό με μια επίπονη διαδρομή προς την πιο μαύρη άβυσσο. Έρευνα για τον ζόφο και το Κακό που κατοικούν στα χαλάσματα της ψυχής και του νου του ανθρώπου, για το τι σημαίνει να είναι κανείς παιδί και να κακοποιείται κατ’ επανάληψη κι όλο αυτό να μετατρέπεται σε ψυχική κατάρρευση στην τροχιά εφιαλτικής μνήμης.

Η Νεζ Σινό, Γαλλίδα συγγραφέας, με σπουδές αμερικανικής και αγγλικής λογοτεχνίας, εργάστηκε ως καθηγήτρια πανεπιστημίου, εργάζεται ως μεταφράστρια, έχει γράψει ένα ακόμα μυθιστόρημα, μια συλλογή διηγημάτων και ένα δοκίμιο περί αναγνωστικής εμπειρίας. Το «Θλιβερός τίγρης» είναι το πρώτο της έργο που μεταφράζεται στη γλώσσα μας και, ομολογουμένως, πρόκειται για ένα κείμενο γροθιά στο στομάχι του αναγνώστη, καθώς τον φέρνει αντιμέτωπο με σκληρά θέματα, όπως η παιδοφιλία και η σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων, με τη μνήμη να παραμένει άγρυπνη για χρόνια, με την τάση της αποσιώπησης «εγκλημάτων», με την εσωτερική ανθρώπινη ανεμοθύελλα να αναποδογυρίζει τα πάντα στο πέρασμα και στο άγριο άγγιγμά της.

Η Σινό δεν καταδικάζει, δεν πουλάει τέχνη εκμεταλλευόμενη την προσωπική της τραγική εμπειρία, δεν ζητά εκδίκηση. Αντιθέτως, παρουσιάζει με νηφαλιότητα, με διαύγεια και συγκροτημένα τους ρόλους του θύτη και του θύματος, του τίγρη και του αμνού, με το ερώτημα αν γίνεται τα δύο αυτά πλάσματα να είναι φτιαγμένα από το ίδιο υλικό. Χωρίς μελοδραματισμούς και εντυπωσιασμούς, χωρίς υπερβολές, πέρα απ’ το προσωπικό της βίωμα που το ωστικό του κύμα τη διέλυσε, καταθέτει ερωτήματα με μια σπάνια ατσάλινη λεξιλογία και με ισορροπία έκφρασης και σκέψης εξετάζοντας όλες τις πλευρές του Κακού.

Δεκαετία του ’80, η Σινό (μικρό κορίτσι τότε) ζούσε με τη μητέρα της και την αδερφή της – με τον πατέρα απόντα – σε μια περιοχή των Άλπεων. Και μαζί τους ζούσε και ο νέος σύντροφος – και μετέπειτα νέος σύζυγος – της μητέρας, με τον οποίο απέκτησε δύο ακόμα παιδιά στη συνέχεια. Εκείνη, η μητέρα, είναι μια γυναίκα μποέμ, υποχωρητική και τρελά ερωτευμένη με εκείνον, που είναι ένας νεαρός άντρας σαγηνευτικός, μεγαλόσωμος, σκληροτράχηλος, γεμάτος ενέργεια. (Θα αποδειχθεί τελικά ένας επικίνδυνος διεστραμμένος νάρκισσος με σαδιστικές τάσεις, σύμφωνα με ειδική ψυχιατρική αξιολόγηση για μια δίκη του μέλλοντος!).

Η αφηγήτρια ήταν έξι ετών όταν ο 24χρονος άντρας μπήκε στη ζωή τους και, παρά την ηλικία της, ήταν ικανή να αντιληφθεί την κυριαρχική παρουσία του μέσα στο σπίτι. Εκείνος αρχίζει να στρέφει το ενδιαφέρον του προς το μικρό κορίτσι. Η παιδική ηλικία της Σινό στιγματίζεται από τον κατ’ εξακολούθηση βιασμό της από τον πατριό της. Γίνεται το σεξουαλικό του υποχείριο, γίνεται θύμα βίας, αναίσχυντων σεξουαλικών πράξεων και εκβιασμών. Εκείνος την αγαπά κι όσο εκείνη δεν τον αγαπά στον ίδιο βαθμό, την τιμωρεί. Και τη βιάζει. Μπαίνει στο παιδικό της σώμα και θέλει να μπει και στο μυαλό της, διαβάζοντας αποσπάσματα από το ημερολόγιό της. Την τιμωρεί και την αθωώνει κρατώντας τα σχοινιά της σκέψης της, τη χειραγωγεί, προσπαθεί να την πείσει ότι αυτό που ζει μαζί του θα τη βοηθήσει να γίνει ξεχωριστή, γιατί αυτή η εμπειρία της είναι έξω από τα κοινά μέτρα.

Παρά την περιγραφή κάποιων σκηνών μεταξύ των δύο (θύματος και θύτη) που σοκάρουν, η Σινό δεν μένει στη νοσηρή ερωτική πράξη, αλλά στο ανελέητο έγκλημα που τελέστηκε σε βάρος της από τον άνθρωπο που ζούσαν μαζί κάτω από την ίδια στέγη και εμβαθύνει στην ανατομία του εγκλήματος προσπαθώντας να εξετάσει ενδελεχώς αίτια, αιτιατά, πράξεις και το ψυχολογικό υπόβαθρο του πατριού της και της υπόλοιπης οικογένειας (που ήταν βυθισμένη στην άγνοια) καθώς και του κοινωνικού τους κύκλου.

Αναλύει και αυτοαναλύεται, μπαίνει σε αντιπαραθέσεις με τον εαυτό της, εξηγεί τους λόγους για τους οποίους κρατούσε το στόμα της κλειστό: λόγω του φόβου δημοσιοποίησης της υπόθεσής της, επειδή παρόμοιες υποθέσεις και οι ρόλοι θύτη και θύματος συχνά διαστρεβλώνονται από τον Τύπο. Παραθέτει πληροφορίες, ντοκουμέντα και πρωτοσέλιδα εφημερίδων για τη φρικιαστική ιστορία της, την οποία και αποκάλυψε το 2000, όταν μαζί με τη μητέρα της τελικά κατήγγειλαν τον πατριό κι εκείνος καταδικάστηκε σε εννέα χρόνια φυλάκιση.

Χρόνια μετά, με τα γεγονότα να τρέχουν, με την ενδοοικογενειακή βία και τα περιστατικά ενδοοικογενειακής σεξουαλικής παρενόχλησης να αυξάνονται κατακόρυφα και να αποκτούν μορφή επιδημίας στην εποχή μας, η Σινό μιλά για το ανείπωτο, την υποταγή, τη μη λήθη, τη μη άγνοια, τη μη συγκάλυψη, τον φόβο, για τον ζόφο που είναι πανταχού παρών και αλλοιώνει τη γεύση και το χρώμα των πάντων, για μια ζωή (και μια κοινωνία) χτισμένη μέσα στο ψεύδος και στην εξαπάτηση, για την ηδονοβλεπτική πλευρά των πραγμάτων, για το αν και το πώς θεραπεύεται το τραύμα, για το πώς συγχωρεί κανείς τον «φονιά» του μετά την ανεπανόρθωτη ζημιά που προκαλεί το «φονικό» του στα θεμέλια της ύπαρξης, για μια ζωή (και τη ζωή της) που έχει την ύφανση του τραύματος, άρα και ζωή που συνεχίζεται όντας τσακισμένη. Αναφέρεται στη δύναμη και την αδυναμία της λογοτεχνίας (όταν γράφεται) να γίνει επίδεσμος στο τραύμα. Μέσω της επανεξέτασης της εμπειρίας της, μέσω διευκρινίσεων και στοχασμών, μέσω αναφοράς σε λογοτεχνικά κείμενα με σκηνές σεξουαλικής κακοποίησης, η Σινό μεταδίδει στον αναγνώστη ιδέες και έννοιες και τονίζει ότι δεν γράφει ως μια μορφή θεραπείας – άλλωστε αμφισβητεί τη γραφή ως θεραπεία –, αλλά γράφει για να παρηγορηθεί και να παρηγορήσει εκείνους κι εκείνες που ήρθαν σε βίαιη επαφή με την «άλλη πλευρά» των ανθρώπων: εκεί σε μια στροφή του δρόμου όπου θύτης και θύμα επανενώνονται σε ένα κοινό σκοτάδι. Μετακινείται από το παρόν στο παρελθόν κι από το παρελθόν στο παρόν, μπαίνει με σταθερότητα στο καταφύγιο μιας εκθαμβωτικής γλώσσας, μπαίνει σε βιβλία, δοκίμια, μυθοπλασίες και σε ποιήματα για έναν θλιβερό τίγρη – πλάσμα του σκότους και του φωτός (ο τίτλος του βιβλίου προέρχεται από το ομώνυμο ποίημα του Γουίλιαμ Μπλέικ που ανήκει στο «Τραγούδια της Αθωότητας και της Εμπειρίας»), προσπαθώντας να κατανοήσει τον εαυτό της, τον κόσμο (που αλλάζει κι εκσυγχρονίζεται κατακρίνοντας χωρίς βαθιά γνώση και μένοντας πάντα ίδιος), το μέσα τέρας που θεριεύει κι εξαπλώνει τη φονική φωτιά του πίσω από κλειστές πόρτες, κλειστά στόματα και καρδιές που σπαράζουν εν σιωπή.

Η Λίζυ Τσιριμώκου μετέφρασε εξαίρετα τον αστραφτερό, χειμαρρώδη, βραβευμένο λόγο της Νεζ Σινό, που συγκλονίζει και προβληματίζει βαθύτατα.

Διαβάστε επίσης:

Bιβλίο: Πίνοντας καφέ με τον Αριστοτέλη

Βιβλίο: «Μητέρα!» φώναξα. «Μητέρα!»

Βιβλίο: Ένα παθιασμένο μυθιστόρημα ιδεών