Voxeurop: Άρθρο κόλαφος για την ελευθερία του τύπου στην Ελλάδα – Πώς εκθέτει το ΑΠΕ

15:56 20/5/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Tο 2022, η Ελλάδα κατατάχθηκε στην 108η θέση μεταξύ 180 χωρών στον κόσμο στη λίστα των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF). Έχοντας χάσει 38 θέσεις σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, η Ελλάδα ήρθε τελευταία στην Ευρώπη, αναφέρει σε άρθρο του στο Voxeurop, ο Έλληνας δημοσιογράφος Σταύρος Μαλιχούδης, βάζοντας στο μικροσκόπιο την ελευθερία του Τύπου στη χώρα και αναφερόμενος μεταξύ άλλων στη δική του παρακολούθηση από την ΕΥΠ.

«Μέρος

της αντιπολίτευσης ενεργεί σαν να είναι πρωτόγνωρη η κατάσταση – λες και μέχρι πέρυσι η λέξη «Ελλάδα» θεωρούνταν συνώνυμη με την «ελευθερία του Τύπου». Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση έχει δυσφημήσει όχι μόνο την έκθεση αλλά και την οργάνωση που τη συνέταξε.

Παίζοντας με τις εθνικές προκαταλήψεις (οι ΜΚΟ κατατάσσονται στην τελευταία θέση όσον αφορά την εμπιστοσύνη των πολιτών), η κυβέρνηση χαρακτηρίζει υποτιμητικά τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα (RSF) ως «ΜΚΟ». Ο Πρωθυπουργός χαρακτήρισε την έκθεση «ανοησίες».

Στην πραγματικότητα, το νομικό καθεστώς του RSF ως μη κερδοσκοπικού οργανισμού λέει πολλά για την αξιοπιστία της ετήσιας έκθεσής της –η οποία λαμβάνεται σοβαρά υπόψη σε όλο τον κόσμο– όσο το γεγονός ότι, για παράδειγμα, έχει λάβει βραβείο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η ελληνική κυβέρνηση χρησιμοποιεί το επιχείρημα ότι αφρικανικές χώρες κατατάσσονται υψηλότερα από την Ελλάδα. Πώς είναι δυνατόν η Ελλάδα να τα πάει χειρότερα από αυτούς;

Σε συνέδριο που διοργάνωσε στην Αθήνα πριν από λίγες εβδομάδες το μη κερδοσκοπικό iMedD , ο Pavol Szalai, επικεφαλής του γραφείου ΕΕ και Βαλκανίων, έδωσε μια απάντηση που προκάλεσε το χειροκρότημα του κοινού. Είπε ότι «πρέπει να προχωρήσουμε πέρα ​​από την ιδέα ότι οι αφρικανικές χώρες δεν μπορούν να τα πάνε καλύτερα από τις ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου».

Ο Szalai εξήγησε ότι η Ελλάδα σήμερα συγκεντρώνει όλα τα προβλήματα που συναντώνται αλλού στην Ευρώπη. «Υπάρχει μόνο μία χώρα στην οποία, πρόσφατα, ένας δημοσιογράφος δολοφονήθηκε, όπου οι δημοσιογράφοι βρίσκονται υπό αυθαίρετη παρακολούθηση, όπου υπάρχουν πολλές περιπτώσεις SLAPP, καθώς και αστυνομική βία, επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων και παρενόχληση δημοσιογράφων που καλύπτουν τη μετανάστευση, η έλλειψη της ανεξαρτησίας των δημόσιων μέσων ενημέρωσης – και θα μπορούσα να συνεχίσω», είπε.

ΜΚΟ που υπερασπίζονται την ελευθερία του Τύπου (επιπλέον των RSF) καθώς και Ευρωπαίοι βουλευτές επιμένουν στην εξιχνίαση της δολοφονίας του Γιώργου Καραϊβάζ. Αυτός πρέπει να είναι ο πρώτος στόχος της κυβέρνησης εάν θέλει πραγματικά να βελτιώσει την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό. Όμως έχει περάσει ενάμισης χρόνος και, παρά τις αρχικές ανακοινώσεις, δεν έχει σημειωθεί καμία πρόοδος.

Η δολοφονία ενός επιφανούς δημοσιογράφου μέρα μεσημέρι δεν είχε προηγούμενο. Τώρα μπορεί να ξανασυμβεί. Και δεν υπάρχει κανένα σημάδι προσπάθειας των ανακριτών για την εξιχνίαση αυτής της δολοφονίας, ενός προσώπου που είναι γνωστό ακόμη και σε Έλληνες που ζουν στο πιο απομονωμένο χωριό, λόγω της καθημερινής του παρουσίας στην τηλεόραση. Τι μπορούμε λοιπόν να περιμένουμε αν συμβεί κάτι σε έναν από εμάς;», αναρωτιέται ο Σταύρος Μαλιχούδης.

Ομερτά για την παρακολούθηση δημοσιογράφων

«Τον Νοέμβριο του 2021, πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της εφημερίδας Εφημερίδα των Συντακτών αποκάλυψε ότι παρακολουθούμουν από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) ενώ έκανα ρεπορτάζ για το Solomon.

Ακόμα δεν γνωρίζουμε τους λόγους αυτής της παρακολούθησης. Η κυβέρνηση ξεκίνησε αρνούμενη ότι είχε γίνει κάτι τέτοιο, για να καταλήξει να το δικαιολογήσει λίγους μήνες αργότερα επικαλούμενη λόγους «εθνικής ασφάλειας» (λόγος για παρακολούθηση τουλάχιστον 15.000 άλλων πολιτών ετησίως).

Όμως το έγγραφο που έλαβε η Εφημερίδα των Συντακτών δείχνει ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών ενδιαφέρθηκαν και για ένα άρθρο που ετοιμάζαμε για ένα 12χρονο αγόρι από τη Συρία που κρατούνταν σε κέντρο της Κω.

Μετά την αποκάλυψη αυτής της παρακολούθησης ακολούθησε ανακοίνωση της ΕΣΗΕΑ, του σωματείου δημοσιογράφων, καθώς και της Ένωσης Ξένου Τύπου και διεθνών δημοσιογραφικών ενώσεων. Ερωτήσεις τέθηκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και δημοσιεύτηκαν άρθρα σε μεγάλα διεθνή μέσα ενημέρωσης.

Όταν έγινε γνωστή η υπόθεση, καταλήξαμε σε συμφωνία με τους συναδέλφους μου στο Solomon. Δεν θα βιαζόμασταν να μιλήσουμε γι’ αυτό στα αριστερά ή αντιπολιτευτικά ΜΜΕ – σε αυτά που δεν θα παρέλειπαν να ενδιαφερθούν για αυτό, για λόγους αρχής ή από οπορτουνισμό. Με αυτόν τον τρόπο, δεν θα στερούσαμε από άλλα Μέσα δημοσιεύσεις την ευκαιρία να μιλήσουν για ένα θέμα που απειλεί τις θεμελιώδεις ελευθερίες.

Όμως ακόμη περιμένουμε.

Οι ειδησεογραφικοί ιστότοποι στην Ελλάδα απασχολούν δημοσιογράφους που ενδέχεται να υποχρεωθούν να δημοσιεύσουν είκοσι πέντε διαφορετικά άρθρα κατά τη διάρκεια μιας εργάσιμης ημέρας. Αλλά πουθενά δεν θεωρήθηκε σημαντικό για έναν δημοσιογράφο να αφιερώσει δέκα λεπτά να γράψει ένα μήνυμα 100 λέξεων με βάση την ανακοίνωση του σωματείου μας – ακόμα και μόνο για να αναφέρει ότι ένας συνάδελφός του παρακολουθείται από τις μυστικές υπηρεσίες της χώρας.

Η δύναμη των μέσων μαζικής ενημέρωσης να φιμώσουν εντελώς ένα γεγονός είναι τεράστια. Για τους αναγνώστες του είναι σαν να μην είχε συμβεί ποτέ το γεγονός».

Predator

«Αυτή η δύναμη έγινε ακόμη πιο εμφανής στην περίπτωση του Θανάση Κουκάκη. Βετεράνος οικονομικός δημοσιογράφος, ερεύνησε τραπεζικά σκάνδαλα για ελληνικά και ξένα μέσα ενημέρωσης όπως οι Financial Times. Ο Κουκάκης αποδείχθηκε ότι παρακολουθήθηκε τόσο από την ΕΥΠ όσο και από το κακόβουλο λογισμικό Predator. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση άλλαξε νομοθεσία δεκαετιών, με μοναδικό στόχο να αποφύγει τη γνώση της υπόθεσής του. 

Παρά τα στοιχεία, για άλλη μια φορά η κάλυψη των μέσων ενημέρωσης ήταν κακή. Ελάχιστα ΜΜΕ ανέφεραν πληροφορίες σχετικά με την παρακολούθηση ενός συναδέλφου τους, ενός ανθρώπου πολύ γνωστού στο συνάφι τους.

Η ερευνήτρια δημοσιογράφος Ελίζα Τριανταφύλλου του Inside Story , ένα από τα δύο μέσα ενημέρωσης (μαζί με τους Reporters United ) που για περισσότερους από έξι μήνες εξέθεταν το σκάνδαλο γνωστό πλέον ως Predator Gate, σημείωσε πολύ εύστοχα ότι τα ελληνικά μέσα αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν (και να ενημερώσουν) ότι όντως υπήρχε λόγος για σκάνδαλο μετά τις αποκαλύψεις για τον Νίκο Ανδρουλάκη, Έλληνα σοσιαλιστή ευρωβουλευτή του οποίου το τηλέφωνο υπέκλεψαν οι μυστικές υπηρεσίες. Είναι πράγματι δύσκολο να κρύψει κανείς την κατασκοπεία ενός εν ενεργεία ευρωβουλευτή και αρχηγού του τρίτου μεγαλύτερου κόμματος στην Ελλάδα».

Ο ρόλος του πρακτορείου AMNA

«Στην Ελλάδα, για να έχει μια είδηση ​​ευκαιρία να φτάσει στο ευρύ κοινό, πρέπει να μεταδοθεί από το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AMNA), το μοναδικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων.

Το επιχειρηματικό μοντέλο εκατοντάδων ιστοσελίδων στην Ελλάδα βασίζεται στην αναπαραγωγή ειδήσεων του AMNA, με ελάχιστο ή καθόλου δικό τους περιεχόμενο. Τουλάχιστον οκτώ στις δέκα ειδήσεις που εμφανίζονται στο Διαδίκτυο κάθε μέρα προέρχονται από το AMNA.

Μία από τις πρώτες ενέργειες του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, αμέσως μετά την εκλογή του τον Ιούλιο του 2019, ήταν να πάρει τον άμεσο έλεγχο της ΕΥΠ, του ΑΜΝΑ και της δημόσιας ΕΡΤ.

Η απόφασή του για την ΕΥΠ ήταν αμφιλεγόμενη, δεδομένης της λίστας δημοσιογράφων, πολιτικών και άλλων προσώπων που φέρονται υπό παρακολούθηση. Όμως η απόφαση του Πρωθυπουργού να πάρει τον έλεγχο της ΕΡΤ και του ΑΜΝΑ φάνηκε να είναι υπερβολική. Άλλωστε και οι δύο θεσμοί εξυπηρετούσαν ήδη τους σκοπούς των κυβερνήσεων περισσότερο από το συμφέρον του κοινού που τους πληρώνει.

Αυτό ισχύει και σήμερα.

Ενώ ξένα μέσα ενημέρωσης όπως ο Guardian και η Le Monde δημοσίευσαν μεγάλες και καλά τεκμηριωμένες έρευνες για τα push back των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, το AMNA δεν ανέφερε τίποτα σχετικό. Είναι πραγματικά πολύ περίεργο όταν αυτές οι ίδιες εφημερίδες δημοσιεύουν σύντομα άρθρα που υμνούν τις παραλίες ενός ελληνικού νησιού: με έγκαιρη αναφορά, δημοσιεύονται αμέσως σε εκατοντάδες ιστότοπους.

Ένα παράδειγμα που υπογραμμίζει αυτή τη μοναδική ικανότητα της κρατικής υπηρεσίας να διασφαλίζει ότι ορισμένα γεγονότα περνούν σιωπηλά –και επομένως δεν έλαβαν χώρα στην πραγματικότητα– είναι αυτό που δόθηκε από τη συνέντευξη που παραχώρησε ο Πρωθυπουργός με τη δημοσιογράφο της Washington Post Lally Weymouth.

Όταν το AMNA μετέφρασε και αναδημοσίευσε τη συνέντευξη, τα μόνα σημεία που έλειπαν ήταν εκείνα όπου ο δημοσιογράφος ζήτησε από τον Κυριάκο Μητσοτάκη να επανεξετάσει έναν αμφιλεγόμενο νόμο κατά των fake news που είχε ψηφίσει η κυβέρνησή του.

Οι Έλληνες αναγνώστες δεν διάβασαν ποτέ την αναφορά του πρωθυπουργού σε αυτό, παρόλο που ο Κυριάκος Μητσοτάκης παραδέχτηκε αργότερα ότι η κυβέρνηση είχε λανθασμένα εκτιμήσει τον εν λόγω νόμο.

Αλλά το πιο κραυγαλέο παράδειγμα του ρόλου του AMNA μας φέρνει στους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα. Μπορεί να υποστηριχθεί ότι χρειάζεται πραγματική προσπάθεια για να αναφέρει κάποιος την ετήσια κατάταξη της RSF χωρίς να αναφέρει ότι η Ελλάδα είναι πλέον τελευταία στην Ευρώπη – ειδικά αν είναι ελληνικό μέσο ενημέρωσης. 

Αλλά αυτό έκαναν οι συντάκτες του ΑΜΝΑ. Οι αναγνώστες του ενημερώθηκαν για την προβληματική κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου σε χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα – αλλά δεν άκουσαν καμία αναφορά στις χώρες τους».

Καμία πρόσβαση σε δημόσια δεδομένα

«Κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 2019, περίπου 2.500 ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες παγιδεύτηκαν σε άθλιες συνθήκες στην Ελλάδα. Ο τότε υπουργός Πολιτικής Προστασίας Μιχάλης Χρυσοχοΐδης έστειλε επιστολή στους Ευρωπαίους ομολόγους του, προτείνοντας ένα σχέδιο μετεγκατάστασής τους με βάση το μέγεθος της κάθε χώρας. Το σχέδιό του αντιμετωπίστηκε με αδιαφορία, αλλά αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ είναι το περιεχόμενο της επιστολής και το αποτέλεσμα που είχε.

Η Investigate Europe, μια συλλογική ομάδα ερευνητών δημοσιογράφων, ζήτησε την επιστολή από 28 ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Ακριβώς οι μισοί απάντησαν. Αν και η ελληνική κυβέρνηση θα είχε συμφέρον να επικοινωνήσει για το θέμα, οι ελληνικές ελληνικές αρχές αρνήθηκαν να δημοσιοποιήσουν την επιστολή ή να μοιραστούν το περιεχόμενό της. 

Η Φινλανδία όμως έκανε ακριβώς το αντίθετο. Όχι μόνο η φινλανδική κυβέρνηση απάντησε με ένα αντίγραφο της επιστολής, αλλά το email υπογράφεται από έναν ασκούμενο.

Στην Ελλάδα, η πρόσβαση στα δημόσια δεδομένα αντιμετωπίζει ένα τεράστιο και μόνιμο εμπόδιο: φορείς και υπουργεία πάντα τα αντιμετώπιζαν σχεδόν ως ιδιωτικά μυστικά τους. Εμείς, οι δημοσιογράφοι που συνεργαζόμαστε σε διασυνοριακές έρευνες, πρέπει συνεχώς να πείθουμε τους συναδέλφους μας ότι δεν μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στα δεδομένα που ανακτούν εύκολα (μερικές φορές την ίδια ημέρα του αιτήματος!) όχι επειδή είμαστε τεμπέληδες.

Εκτός Ελλάδας, η δημοσιογραφία δεδομένων γνώρισε τεράστια ανάπτυξη εδώ και χρόνια. Μερικές φορές ολόκληρες ομάδες ειδικεύονται σε αιτήματα για την Ελευθερία της Δημόσιας Πληροφόρησης (FOIA). Είναι ενδεικτικό ότι στην Ελλάδα κανένα μεγάλο μέσο ενημέρωσης δεν έχει τέτοιο τμήμα: τελικά δεν θα ωφελούσε».

«Κανένα πρόβλημα στην Ελλάδα»

Αυτά τα ερωτήματα δεν αφορούν μόνο τη σημερινή κυβέρνηση. Αλλά μόνο μια κυβέρνηση μπορεί να παρέχει ένα πλαίσιο στο οποίο οι δημοσιογράφοι δεν αυτολογοκρίνονται επειδή γνωρίζουν ότι μια ιστορία θα δυσαρεστήσει τον ιδιοκτήτη των μέσων για τον οποίο εργάζονται ή τους διαφημιστές. Μόνο μια κυβέρνηση μπορεί να βάλει τις βάσεις ώστε τα μεγάλα συμφέροντα να μην είναι ανέγγιχτα. Μόνο μια κυβέρνηση μπορεί να δημιουργήσει ένα κρατικό μέσο που να εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και όχι την εικόνα της κυβέρνησης.

Και μόνο μια κυβέρνηση μπορεί να ψηφίσει νομοθεσία για την προστασία των καταγγελιών όταν είναι προς το δημόσιο συμφέρον. Αν και υπάρχει ευρωπαϊκή οδηγία για το θέμα, η Ελλάδα εξακολουθεί να αρνείται να την ενσωματώσει στο εθνικό δίκαιο.

Η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει να επαναλαμβάνει ότι «δεν υπάρχει πρόβλημα με την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα», τονίζοντας ότι η ελευθερία του Τύπου κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα. Αρνείται να αναγνωρίσει ότι υπάρχουν αυτά τα προβλήματα.

Αρνούμενη να τα αντιμετωπίσει, η εκτελεστική εξουσία στερεί από τους πολίτες το δικαίωμα να ζουν ελεύθεροι από αυτά τα προβλήματα. Άλλωστε, η ελευθερία του Τύπου καταστέλλεται πολύ πιο αποτελεσματικά όταν δεν υπάρχει ανάγκη για αιματοχυσία, όταν δεν υπάρχει ένταση – όταν οι δημοσιογράφοι ξέρουν απλώς ότι υπάρχουν θέματα, ερωτήσεις, ολόκληροι τομείς που “απλώς δεν αγγίζουμε“», καταλήγει το άρθρο.

Διαβάστε επίσης:

Mega: Η τρίτη σειρά «Ταμπού» του Ανδρέα Γεωργίου για το κανάλι παίρνει σχήμα

«Τρελαμένη» με την κούπα ΠΑΟΚτζού ρεπόρτερ της ΕΡΤ – «Ούτε δύο ώρες δεν κοιμήθηκα» (video)

Mega: Η Άντζελα Γκερέκου σε εκ βαθέων συνέντευξη στην «Μεγάλη Εικόνα»