Αφιέρωμα 1821-2021 – Κύκλος έβδομος: Η διαμόρφωση των συνόρων του ελληνικού κράτους 1830 – 1947

07:01 21/8/2021 - Πηγή: Το Ποντικι

Όπως είδαμε στα προηγούμενα δημοσιεύματα, το ελληνικό κράτος είχε πετύχει – χωρίς πόλεμο – δύο φορές την επέκταση των συνόρων του.

Το 1864 με την προσάρτηση των Ιονίων και το 1881 με την προσάρτηση της Θεσσαλίας και της Άρτας. Τα κύρια εδαφικά μας ζητήματα που παρέμεναν ανοιχτά, ήταν το Κρητικό και το Μακεδονικό. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα εκκρεμούσε το αίτημα των Κρητών για την ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Απ’ την άλλη, το Μακεδονικό είχε φτάσει στα όριά του, μια και κανένα από τα βαλκανικά έθνη δεν κατάφερε

να πετύχει την εθνική του ολοκλήρωση μέσα σε ένα κράτος και η επιδίωξη της ολοκλήρωσης αυτής έγινε ο κύριος άξονας της εξωτερικής τους πολιτικής.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Ελλάδα, η Βουλγαρία, το Μαυροβούνιο και η Σερβία είχαν αποκτήσει την ανεξαρτησία τους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά μεγάλα τμήματα των εθνικών τους πληθυσμών παρέμεναν υπό την οθωμανική κυριαρχία. Το 1912, οι χώρες αυτές σχημάτισαν τον Βαλκανικό Συνασπισμό μετά την αποτυχία των Μεγάλων Δυνάμεων να επιβάλουν ικανοποιητικές μεταρρυθμίσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τότε, τα κράτη της Βαλκανικής συγκρότησαν την πεποίθηση ότι θα μπορούσαν μόνα τους να νικήσουν τους Τούρκους.

Ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος διήρκεσε από τον Οκτώβριο του 1912 έως τον Μάιο του 1913 και έληξε με την υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου (1913) που συνομολογήθηκε μεταξύ των νικητών συμμάχων (Ελλάδας, Βουλγαρίας, Μαυροβουνίου και Σερβίας) αφενός και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου.
Αποτέλεσμα του Α’ Βαλκανικού Πολέμου ήταν η εκδίωξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από όλη σχεδόν τη Βαλκανική χερσόνησο, αφού η συμμαχία των βαλκανικών κρατών της απέσπασε το Κοσσυφοπέδιο, τη Μακεδονία και το μεγαλύτερο μέρος της Θράκης. Ταυτόχρονα επισυνέβη και η αφύπνιση των Αλβανών που θα οδηγήσει στη δημιουργία του κράτους της Αλβανίας.

Ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος ήταν ένοπλη σύγκρουση που εξελίχθηκε από τις 29 Ιουνίου έως τις 31 Ιουλίου του 1913, και που ξέσπασε σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Ο πόλεμος αυτός διεξήχθη ανάμεσα στη Βουλγαρία και τις υπόλοιπες χώρες του βαλκανικού συνασπισμού (με τις οποίες είχε συμμαχήσει κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο): τη Σερβία, την Ελλάδα και το Μαυροβούνιο. Κατά την εξέλιξή του, δε, στράφηκαν επίσης κατά της Βουλγαρίας η Ρουμανία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η διαφορά με τον πρώτο πόλεμο ήταν ότι τώρα η Βουλγαρία πολέμησε τους πρώην συμμάχους της, προκειμένου να πετύχει ευνοϊκότερη διανομή των ευρωπαϊκών εδαφών που αποσπάστηκαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στον προηγούμενο πόλεμο. Ο πόλεμος αυτός τελείωσε με την επικράτηση των αντιπάλων της Βουλγαρίας, οι οποίες πέτυχαν σημαντικές νίκες στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας και των κεντρικών Βαλκανίων.

Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου, που ήρθε ως συνέπεια των δυο Βαλκανικών Πολέμων, καθόρισε τα νέα σύνορα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ύστερα από δύο διαδοχικούς πολέμους, η Ελλάδα είχε κερδίσει την Ήπειρο, τη Νότια Μακεδονία με τη Θεσσαλονίκη και την Καβάλα, την Κρήτη, καθώς και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Η Σερβία απέκτησε το Κοσσυφοπέδιο, το Νόβι Παζάρ, καθώς και τη Βόρεια και Κεντρική Μακεδονία, μαζί με το Μοναστήρι. Στη Ρουμανία δόθηκε ένα σημαντικό μέρος της Δοβρουτσάς.

Η ελληνική αντιπροσωπεία

Η Βουλγαρία κράτησε ένα μικρό μέρος της Μακεδονίας, καθώς και τη Δυτική Θράκη. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατόρθωσε να ανακτήσει την Ανατολική Θράκη που είχε κατακτήσει η Βουλγαρία στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Η μικρή αυτή νίκη βεβαίως δεν ανέτρεπε την εικόνα της διάλυσης της Αυτοκρατορίας, η οποία είχε χάσει σχεδόν το σύνολο των ευρωπαϊκών εδαφών της. Πράγματι, ο πληθυσμός της ευρωπαϊκής Τουρκίας είχε μειωθεί κατά 83% ενώ, αντίθετα, ο πληθυσμός της Ελλάδας είχε αυξηθεί κατά 68%, της Σερβίας κατά 82% και της Βουλγαρίας κατά 29%.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις

Η θέση των Μεγάλων Δυνάμεων, όπως αυτή εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια της συνδιάσκεψης των Βαλκανικών Βασιλείων στο Βουκουρέστι και ειδικότερα επί των ελληνικών αιτημάτων, ήταν η ακόλουθη:

Πρώτη η Γερμανία αλλά και η Γαλλία υποστήριξαν θερμά τις ελληνικές θέσεις και μάλιστα σε βαθμό που η δεύτερη εκ του γεγονότος αυτού να περιέλθει σε διπλωματική ψυχρότητα με τη σύμμαχό της, Ρωσία.Η Ρωσία αντίθετα υποστήριξε θερμά όλα τα αιτήματα της Βουλγαρίας, όπως την παραχώρηση της Καβάλας κ.ά.Αλλά και η Αυστροουγγαρία υποστήριξε επίσης τη Βουλγαρία. Συγκεκριμένα ο υπουργός Εξωτερικών της, κόμης Μπέτερχολντ, εξέφρασε την αδικία σε βάρος της Βουλγαρίας που επιχειρείτο με τη διαρρύθμιση των συνόρων της με την Ελλάδα και τη Σερβία προβάλλοντας λόγους τόσο εθνολογικούς όσο και οικονομικούς.Τέλος, η Αγγλία και η Ιταλία δεν εναντιώθηκαν αλλά ούτε και υποστήριξαν τα ελληνικά αιτήματα και ιδιαίτερα για την παραχώρηση της Καβάλας στη Βουλγαρία.

Το μοίρασμα της Μακεδονίας

Η Μακεδονία μοιράστηκε ως εξής: Το 51% του εδάφους της το πήρε η Ελλάδα, το 39% η Σερβία (σημερινή Βόρεια Μακεδονία), το 9,5% το πήρε η Βουλγαρία κι ένα 0,5% του εδάφους πέρασε στην Αλβανία. Όλες οι μετέπειτα διακρατικές και διεθνείς συνθήκες, όπως π.χ. η Συνθήκη των Βερσαλλιών μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και των Παρισίων μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν τροποποίησαν τα σύνορα όπως καθορίστηκαν από τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου.

Διαβάστε επίσης:

Παραδόθηκαν στους Ταλιμπάν

Το προλαμβάνειν κρείττον εστί του θεραπεύειν

Τσουρουφλισμένη κυβέρνηση