Αφιέρωμα: 1821-2021/ 200 χρόνια ανεξαρτησίας - Κύκλος δεύτερος: Ελληνισμός και διεθνές περιβάλλον

08:17 6/2/2021 - Πηγή: Το Ποντικι

ΕΛΛAΔΑΈντυπη Έκδοση

 

Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο των ελληνοτουρκικών σχέσεων είναι η διαχρονική αντιπαλότητα. Σε αυτή τη σχέση δεν υπήρξε ποτέ μια περίοδος δίχως διαφορές, δίχως εθνικές και ιστορικές εκκρεμότητες. Οι μεγάλες και αγεφύρωτες διαφορές έφερναν και εξακολουθούν να φέρνουν μεγάλες εντάσεις: οι ελληνοτουρκικές σχέσεις διαχρονικά χαρακτηρίζονται από τις εντάσεις, την όξυνση και την εθνική αντιπαλότητα. Είναι κάτι που δεν πρόκειται να αλλάξει. Είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει. 
Η

αφετηρία αυτής της αιώνιας αντιπαλότητας βρίσκεται στο 1453, τη στιγμή που η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη και εδραίωσε την κυριαρχία της στη νότια και ανατολική Ευρώπη. Είναι η στιγμή που η Οθωμανική Αυτοκρατορία εμπλέκεται ενεργά ως υπολογίσιμη δύναμη στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Πράγμα που πρακτικά σημαίνει ότι από τότε και ώς τις μέρες μας, η Τουρκία εμπλέκεται ενεργά στις ευρωπαϊκές υποθέσεις με εμπορικές, διπλωματικές και συμμαχικές ενίοτε σχέσεις.

Η σχέση αυτή είναι ιδιαίτερη κυρίως λόγω του ότι η Τουρκία πολιτισμικά είναι μια χώρα εντελώς ξεκομμένη από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, είναι μια χώρα μουσουλμανική, ανατολίτικη, της οποίας, ωστόσο, η μοίρα δένεται περισσότερο με την Ευρώπη παρά με την Ανατολή. Με δυο λόγια, η ύπαρξη και η ισχύς της σχετίζεται με την Ευρώπη, αλλά ολόκληρος ο ψυχισμός της ανήκει στη βαθιά Ανατολή. Είναι μια δύσκολη και βαθύτατα αντιφατική κατάσταση και γι’ αυτό η Τουρκία ανέπτυξε μια δύσκολη σχέση με την Ευρώπη και το αντίστροφο. Μια παρόμοια αλλά και εντελώς διαφορετική σχέση ανέπτυξε με την Ευρώπη και η Ρωσική Αυτοκρατορία.

Μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, στο πλαίσιο της επέκτασής τους, οι Οθωμανοί στράφηκαν εναντίον των Ενετών, των Αψβούργων καθώς και εναντίον πολλών και διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών αλλά και ευρωπαϊκών συμμαχιών – και φυσικά εναντίον της Ρωσίας. Αυτές οι αντιπαλότητες, ανάλογα με την έκβασή τους, άλλοτε θετική για τους Οθωμανούς κι άλλοτε αρνητική, μετέβαλαν ανάλογα και τη συνθήκη των λαών που ζούσαν ως υποτελείς – ανάμεσά τους και των Ελλήνων.
Στη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής, πέντε είναι οι κυριότεροι σταθμοί που καθόρισαν την πορεία της.

1453, σταθμός πρώτος
Είναι προφανές ότι η ιστορία της οθωμανικής κυριαρχίας ξεκινά με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1453, πράγμα που αλλάζει ριζικά το μέχρι τότε χιλιόχρονο στάτους κβο που είχε επιβάλει η Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο 15ος αιώνας χαρακτηρίζεται από την επέκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ευρώπη.
Λόγω των κακών σχέσεων μεταξύ των κρατών της δυτικής Ευρώπης και της ύστερης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η πλειοψηφία του ορθόδοξου πληθυσμού αποδέχτηκε την οθωμανική κυριαρχία ως προτιμότερη από τη βενετική κυριαρχία.
Τον 15ο και 16ο αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία εισήλθε σε μια περίοδο επέκτασης. Υπό την ηγεσία μιας σειράς αφοσιωμένων και αποτελεσματικών σουλτάνων η αυτοκρατορία ευημερούσε. Άνθισε επίσης οικονομικά λόγω του ελέγχου των μεγάλων χερσαίων εμπορικών δρόμων μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας.

1571, σταθμός δεύτερος
Μετά την κατάληψη της Κύπρου από τον Σουλτάνο Σελήμ Β’, τον Αύγουστο του 1570, και τις επακόλουθες από τους Τούρκους σφαγές των παραδοθέντων Ενετών, αλλά και μετά την προκλητική στάση των Οθωμανών έναντι των χριστιανικών κρατών, άρχισαν, με πρωτοβουλία του μετέπειτα Αγίου Πάπα Πίου του Ε’, τα χριστιανικά κράτη, και μάλιστα η Ισπανία και η Βενετία, να συνάπτουν συμμαχίες για κοινές πολεμικές ενέργειες κατά των Οθωμανών, που απέβλεπαν κυρίως στη διάλυση του οθωμανικού στόλου και στην απελευθέρωση των κατεχόμενων εδαφών.
Η καταστροφή του τουρκικού στόλου αναπτέρωσε το ηθικό των υπόδουλων λαών της Βαλκανικής και αποτέλεσε την αφετηρία μιας σειράς επαναστατικών και συνωμοτικών ενεργειών εναντίον των Τούρκων.

1669, σταθμός τρίτος
Η ναυμαχία της Ναυπάκτου, εκτός των άλλων, έπληξε το κύρος των Οθωμανών σπάζοντας το αήττητο στη θάλασσα. Παρά το γεγονός, ωστόσο, ότι πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι από τότε άρχισαν να γίνονται αντιληπτά τα πρώτα σημάδια της οθωμανικής παρακμής, οι Οθωμανοί έναν αιώνα αργότερα επιβεβαίωσαν την κυριαρχία τους παίρνοντας την Κρήτη από τους Ενετούς.
Μετά την πτώση του Χάνδακα, τον Σεπτέμβριο του 1669, ξεκινά μια σκοτεινή περίοδος γεμάτη αναταραχές για την Κρήτη. Ενώ στον δυτικό κόσμο την Αναγέννηση ακολούθησε ο Διαφωτισμός, στην Κρήτη την Αναγέννηση ακολούθησε ξανά ο Μεσαίωνας για σχεδόν δύο αιώνες.

1770, σταθμός τέταρτος
Είναι η χρονιά που οι Έλληνες, παρασυρμένοι από τη ρωσική πολιτική και την παρουσία του ρωσικού στόλου στην Ελλάδα, κήρυξαν την επανάσταση. Τα λεγόμενα Ορλωφικά ήταν ένα κίνημα ανεξαρτησίας που υποκινήθηκε από τους Ρώσους εναντίον των Οθωμανών κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-74). Στη διάρκεια της βραχύβιας αυτής επανάστασης, σημειώθηκαν εξεγέρσεις σε διάφορα μέρη της νησιωτικής και ηπειρωτικής Ελλάδας, στην Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα και κυρίως στην Πελοπόννησο. Παράλληλα, οι ναυτικές επιχειρήσεις των Ρώσων στη νότια Πελοπόννησο, στα νησιά του Αιγαίου και στις δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας, είχαν οδυνηρές συνέπειες στους εξεγερθέντες.

1821, σταθμός πέμπτος
Αυτή τη φορά, η επανάσταση, παρότι ξεκίνησε με τους πιο κακούς οιωνούς λόγω των ιστορικών συγκυριών της εποχής, ευοδώθηκε ύστερα από έναν δωδεκαετή αγώνα ανεξαρτησίας και την κρίσιμη παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων.
Η Ελληνική Επανάσταση ή Επανάσταση του 1821 ήταν η ένοπλη εξέγερση την οποία διεξήγαγαν επαναστατημένοι Έλληνες εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με σκοπό την αποτίναξη της οθωμανικής κυριαρχίας και τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.
Η αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων ή κατ’ άλλους η ανάδυση του ελληνικού εθνισμού, εντοπίζεται κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο, περί τον 13ο έως τον 15ο αιώνα, αλλά οι απαρχές του ελληνικού εθνικού κινήματος που οδήγησε στην επανάσταση εμφανίζονται πολλούς αιώνες αργότερα, στην ώριμη φάση του νεοελληνικού Διαφωτισμού, το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα.

 

1821Οθωμανική αυτοκρατορίαΆλβση ΚωνσταντινούποληςIssue: 2163Issue date: 4-2-2021Has video: Exclude from popular: 0