Αφιέρωμα 1940: Γραφίδα και ξιφολόγχη! Ποιητές κιαι συγγραφείς στο μέτωπο! (Μέρος 3ο)

06:02 31/10/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Την πρώτη κιόλας ημέρα του πολέμου, στις 28 Οκτωβρίου 1940, γράφει ο Γιώργος Σεφέρης, ο οποίος ως γνωστόν υπήρξε στέλεχος του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών:

«Δευτέρα 28. Κοιμήθηκα δύο το πρωί, διαβάζοντας Μακρυγιάννη. Στις τρεις και μισή μια φωνή μέσα από το τηλέφωνο με ξύπνησε: ‘‘Έχουμε πόλεμο’’. Τίποτα άλλο. Ο κόσμος είχε αλλάξει. Η αυγή, που λίγο αργότερα είδα να χαράζει πίσω απ’ τον Υμηττό, ήταν άλλη αυγή: άγνωστη. Περιμένει ακόμη εκείνη που την άφησα. Δεν ξέρω πόσο θα περιμένει, αλλά ξέρω πως θα φέρει το μεγάλο μεσημέρι».

«Γιώργος Σεφέρης, Μέρες Γ, 16 Απρίλη 1934-14 Δεκέμβρης

1940» (εκδ. Ίκαρος).

Οδυσσέας Ελύτης

Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας

Στ’

Ήταν ωραίο παιδί. Την πρώτη μέρα που γεννήθηκε

Σκύψανε τα βουνά της Θράκης να φανεί

Στους ώμους της στεριάς το στάρι που αναγάλλιαζε.

Σκύψανε τα βουνά της Θράκης και το φτύσανε

Μια στο κεφάλι, μια στον κόρφο, μια μέσα στο κλάμα του.

Βγήκαν Ρωμιοί με μπράτσα φοβερά

Και το σηκώσαν στου βοριά τα σπάργανα…

Ύστερα οι μέρες τρέξανε, παράβγαν στο λιθάρι

Καβάλα σε φοραδοπούλες χοροπήδηξαν

Ύστερα κύλησαν Στρυμόνες πρωινοί

Ώσπου κουδούνισαν παντού οι τσιγγάνες ανεμώνες

Κι ήρθαν από της γης τα πέρατα

Οι πελαγίτες οι βοσκοί να παν των φλόκων τα κοπάδια

Εκεί που βαθιανάσαινε μια θαλασσοσπηλιά

Εκεί που μια μεγάλη πέτρα εστέναζε!

Ήταν γερό παιδί.

Τις νύχτες αγκαλιά με τα νεραντζοκόριτσα

Λέρωνε τις μεγάλες φορεσιές των άστρων

Ήτανε τόσος ο Έρωτας στα σπλάχνα του

Που έπινε μέσα στο κρασί τη γέψη όλης της γης

Πιάνοντας ύστερα χορό μ’ όλες τις νύφες λεύκες

Ώσπου ν’ ακούσει και να χύσ’ η αυγή το φως μες στα μαλλιά του

Η αυγή που μ’ ανοιχτά μπράτσα τον έβρισκε

Στη σέλα δυο μικρών κλαδιών να γρατσουνάει τον ήλιο

Να βάφει τα λουλούδια

Ή πάλι με στοργή να σιγονανουρίζει

Τις μικρές κουκουβάγιες που ξαγρύπνησαν…

Α τι θυμάρι δυνατό η ανασαιμιά του

Τι χάρτης περηφάνιας το γυμνό του στήθος

Όπου ξεσπούσαν λευτεριά και θάλασσα…

Ήταν γενναίο παιδί.

Με τα θαμπόχρυσα κουμπιά και το πιστόλι του

Με τον αέρα του άντρα στην περπατηξιά

Και με το κράνος του, γυαλιστερό σημάδι

(Φτάσανε τόσο εύκολα μες στο μυαλό

Που δεν εγνώρισε κακό ποτέ του)

Με τους στρατιώτες του ζερβά δεξιά

Και την εκδίκηση της αδικίας μπροστά του

– Φωτιά στην άνομη φωτιά! –

Με το αίμα πάνω από τα φρύδια

Τα βουνά της Αλβανίας βροντήξανε

Ύστερα λιώσαν χιόνι να ξεπλύνουν

Το κορμί του, σιωπηλό ναυάγιο της αυγής

Και το στόμα του, μικρό πουλί ακελάηδιστο

Και τα χέρια του, ανοιχτές πλατείες της ερημίας

Βρόντηξαν τα βουνά της Αλβανίας

Δεν έκλαψαν

Γιατί να κλάψουν

Ήταν γενναίο παιδί!

Άγγελος Σικελιανός Εἰκοσιοχτὼ τοῦ Ὀχτώβρη τοῦ 1940

Τὸ χειρόγραφο χαρισμένο στὸν κύριο Πέτρο Χάρη,

ἔνδειξη τῆς βαθειᾶς μας ἐθνικῆς ἀλληλεγγύης.

Άγγελος Σικελιανός

«Το γένος βουλιαγμένο μὲς στὸν αἰῶνα

νὰ λυτρωθεῖ μονάχο του μπορεῖ.

Μὰ νὰ ξυπνήσει πρέπει ἡ πλέρια Μνήμη

βαθειά του, ἀδάμαστη καὶ τρομερή.

Κανεὶς δὲ θὰ ξεφύγει τὴ γεννιά του!

Τὸ βάρος της θὰ σπάσει, ὣς τὴ στιγμὴ

ποὺ βγαίνοντας ἀπὸ τὴ λησμονιά του

στὸ φῶς ποὺ πιὰ δὲ στέκουν δισταγμοί,

τῆς ζωῆς θὰ νὰ ντυθεὶ τὴν πανοπλία,

καὶ μ᾿ ἀκέριο τὸν ἅγιο σκελετὸ

τῶν περασμένων, θὰ στηθεὶ στὴ γῆ του

μὲ τὸ κεφάλι ἀλύγιστο κι᾿ ὀρτό!»

(Ἀπὸ τὰ Χωρικὰ τῆς Σίβυλλας: ὁ Ὄρθιος Σκοπός)

Ἐλέγαμε: ἕνα Μαραθῶνα ἀκόμα! Ἐλέγαμε: μιὰ Σαλαμίνα ἀκόμα! Ἐλέγαμε: ἀκόμα ἕνα Εἰκοσιένα! Καὶ ἦρτες τέλος Σύ, Μητέρα-Μέρα, ὁποὺ ἀγκάλιασες κι᾿ ἀνύψωσες ὁλόκληρα τὰ περασμένα στὸν ἀνώτατο λυτρωτικὸ σκοπό τους, στὸν ὑπέρτατό τους ἠθικὸν Ἱστορικὸ Ρυθμό!

Ὤ δικαίωση ὅλων τῶν Ἑλληνικῶν ἀγώνων! Ὤ ὕψιστη ἠθικὴ στροφὴ μέσα στὸ χάος ὁλόκληρου τοῦ Κόσμου! Καὶ μαζὶ, ὢ γιγάντεια, πλέρια ἱστορικὴ καταβολὴ, ἀπὸ τὴν ὁποία, Νικητές, οἱ Ἕλληνες, θὰ ξεκινήσουμε αὔριο, πρωτοπόροι τῆς πνευματικῆς ἀνάπλασης ὁλόκληρης τῆς γῆς!

Ὢ Μέρα-Μάννα, ποὺ μᾶς ἔσπασες ἀκέρια κι᾿ ὣς τὸ ὕστατο, ὅλα τὰ κρυφὰ ἐσωτερικὰ δεσμά μας! Ὢ κοσμοϊστορικὴ Ἐλευθερία, τόσο βαθειὰ λαχταρισμένη! Νά Σε! Σὲ κατέχουμε! Σὲ νιώθουμε! Σὲ θέλουμε!

Καὶ θὰ νὰ Σὲ κρατήσουμε ὅλοι, στὸ τεράστιο ὕψος ποὺ μᾶς φανερώθηκες ἀπ᾿ τὰ χαράμματα τῶν Εἰκοσιοχτὼ τοῦ Ὀχτώβρη τοῦ 1940, κι᾿ ὥς μὲ τὴ συντέλεια τῶν αἰώνων, εἴτε ζήσουμε, εἴτε, αὔριο ποὺ θὰ φέγγεις πάνω ἀπ᾿ ὅλο τὸν πλανήτη τὸ γιγάντειο φῶς Σου, θὰ βρισκόμαστε στὰ σπλάχνα Σου, ὢ Μητέρα, ἀθάνατοι νεκροί!

5 τοῦ Νοέμβρη 1940, Ἀθήνα

Άγγελος Σικελιανός

Άγγελος Σικελιανός, Εἰκοσιοχτὼ τοῦ Ὀχτώβρη τοῦ 1940, Νέα Εστία, τεύχος 334, 15 Νοεμβρίου 1940, σελ. 1.378.

Ανδρέας Εμπειρίκος

Ο ποταμός ξεχείλισε

ό,τι κι αν γράψω σήμερα

ό,τι κι αν πω την ώρα ετούτη

ό,τι κι αν κάμω όπου κι αν πάω

το παν θα ’ναι για μένα

ένα τουφέκι που κρατώ στα χέρια κι αλαλάζω

κάτω τα χέρια από τη μάνα μας Ελλάδα.

Είμαι φιλήδονος και σοσιαλιστής