Άγκυρα, Τελ Αβίβ και φυσικό αέριο - Είναι πιθανή μια τουρκο-εβραϊκή συμφωνία στον τομέα της ενέργειας;

08:13 23/5/2020 - Πηγή: Το Ποντικι

ΚΟΣΜΟΣΈντυπη Έκδοση

Η ισραηλινή πρεσβεία στην Άγκυρα χαρακτήρισε «αβάσιμα» και ξεκαθάρισε ότι «δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα» τόσο τα τουρκικά δημοσιεύματα περί «πιθανής διμερούς τουρκοϊσραηλινής συμφωνίας ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας» όσο και «οι χάρτες πλάγιας οριοθέτησης της Τουρκίας με τη Λιβύη και το Ισραήλ», που παρουσίασε πρόσφατα το Eha Medya, το οποίο ελέγχεται από την τουρκική κυβέρνηση.
Ωστόσο, πέραν της ισραηλινής διάψευσης και της πρόσφατης κοινής διακήρυξης Ελλάδας,

Κύπρου, Αιγύπτου, Γαλλίας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, που καταδίκασαν τις ενέργειες της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο και ενόχλησαν ιδιαίτερα την Άγκυρα, η απάντηση στο ερώτημα «είναι πιθανή, μέσα στην επόμενη δεκαετία, η ενεργειακή ασφάλεια να αποτελέσει τον τομέα μιας, έστω περιορισμένης, τουρκοεβραϊκής σχέσης συνεργασίας;» σίγουρα δεν θα μπορούσε να είναι μονολεκτική, με ένα «ναι» ή με ένα «όχι».

Παράγοντες αβεβαιότητας
Το 2010 η ανακάλυψη του κοιτάσματος φυσικού αερίου «Λεβιάθαν» στα ανοικτά των ακτών του Ισραήλ, το οποίο εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 470 έως 620 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει το Ισραήλ σε χώρα εξαγωγής ενέργειας.
Το κόστος της επένδυσης αξιοποίησης του εν λόγω κοιτάσματος είναι λογικό να εξαρτάται έως έναν βαθμό από την ύπαρξη μιας σημαντικής γειτονικής ενεργειακής αγοράς.
Σε αυτό το σημείο θα λέγαμε ότι, λόγω της προσωρινής (;) υφιστάμενης γεωπολιτικής κατάστασης, η προοπτική εξαγωγής ισραηλινού φυσικού αερίου προς την Τουρκία «χωλαίνει», αν και κάποιοι Ισραηλινοί αναλυτές εκτιμούν ότι η τουρκική αγορά ενέργειας θα ήταν βιώσιμη τεχνικά και επικερδής από οικονομική άποψη.

Παρά τις βελτιωμένες σχέσεις της με τη Ρωσία και το Ιράν, η Τουρκία παρουσιάζει ένα διαρκές αλλά μειωμένο ενδιαφέρον για τον εφοδιασμό της με φυσικό αέριο. Στην τουρκική αγορά ενέργειας θα μπορούσαμε να πούμε ότι το φυσικό αέριο από το κοίτασμα του «Λεβιάθαν» δεν θα μπορούσε να ανταγωνιστεί ούτε το ρωσικό ούτε το αντίστοιχο ιρανικό φυσικό αέριο.
Επιπλέον στους αρνητικούς παράγοντες θα πρέπει να προσθέσουμε το κόστος (κατ’ εκτίμηση 2,3 έως 4 δισεκατομμύρια δολάρια) της κατασκευής ενός αγωγού από το κοίτασμα «Λεβιάθαν» προς τα νότια τουρκικά παράλια, αλλά και τα «σκαμπανεβάσματα» της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, που θα μπορούσαν να διαταράξουν την ομαλή ροή φυσικού αερίου και επομένως την ενεργειακή ασφάλεια.

Ενάντια στην υφιστάμενη γεωπολιτική κατάσταση και στους παράγοντες που καθορίζουν μια ενεργειακή αγορά ως βιώσιμη κινήθηκε, στις αρχές του 2017, η κυβέρνηση Ομπάμα, η οποία υποστήριξε την προοπτική μιας τουρκοεβραϊκής σχέσης συνεργασίας στον ενεργειακό τομέα.
Συγκεκριμένα παρότρυνε τις εταιρείες που ανέλαβαν την ανάπτυξη του «Λεβιάθαν» αφενός να εγκρίνουν μια επένδυση της τάξης των 3,75 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αφετέρου να δηλώσουν δημοσίως ότι «ένας νέος αγωγός 300 μιλίων θα μπορούσε να μεταφέρει ισραηλινό αέριο στη νότια Τουρκία, έως το τέλος του 2020». (1)

Το τρίγωνο με Αθήνα - Λευκωσία
Φυσικά ένας άλλος σημαντικός παράγοντας, που θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη στην προοπτική της κατασκευής ενός τουρκοϊσραηλινού αγωγού φυσικού αερίου, είναι η Κυπριακή Δημοκρατία. Κύπριοι αξιωματούχοι έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν θα επιτρέψουν σε αυτόν τον αγωγό να περάσει από την ΑΟΖ τους, εκτός εάν επιλυθεί το Κυπριακό και το Ισραήλ υποστηρίξει τις θέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας. (2)
Μετά το πάγωμα των ειρηνευτικών συνομιλιών για το Κυπριακό (Ιούλιος 2017), τα πολιτικά εμπόδια στην πιθανή κατασκευή ενός τουρκοϊσραηλινού αγωγού έχουν πολλαπλασιαστεί.
Το Ισραήλ επιδιώκει ενεργά εναλλακτικές λύσεις για την ανάπτυξη του «Λεβιάθαν». Λύσεις που δεν θα εμπλέκουν την Τουρκία. (3)

Οι σχέσεις συνεργασίας του Ισραήλ με την Κύπρο και την Ελλάδα έχουν ενισχυθεί από τότε που οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις επιδεινώθηκαν, δηλαδή μετά το αιματηρό επεισόδιο του «Mavi Marmara».
Τον Δεκέμβριο του 2017, με την οικονομική υποστήριξη της Ε.Ε., το Ισραήλ υπέγραψε συμφωνία με την Κύπρο, την Ελλάδα και την Ιταλία για τη διερεύνηση της κατασκευής του έργου EastMed Pipeline Project των 1.200 μιλίων.
Ωστόσο και αυτή η συμφωνία αντιμετωπίζει προβλήματα στην υλοποίησή της, αφενός λόγω του υψηλού κόστους της κατασκευής του εν λόγω αγωγού (περίπου 6 δισεκατομμύρια δολάρια), αφετέρου λόγω των γνωστών τεχνητών προβλημάτων καθορισμού των ΑΟΖ Ελλάδας, Κύπρου και Λιβύης που δημιουργεί η Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο.

Για την ανάπτυξη του «Λεβιάθαν» το Τελ Αβίβ διερευνά επίσης τις προοπτικές συνεργασίας με την Ιορδανία και την Αίγυπτο, αλλά και αυτές αντιμετωπίζουν πολιτικοοικονομικά προβλήματα.
Πιο πρόσφατα, στα μέσα του 2019, η Τουρκία και το Ισραήλ είχαν διερευνήσει την ανάπτυξη ενός αγωγού φυσικού αερίου, ωστόσο, λόγω των υφιστάμενων τουρκοϊσραηλινών συγκρουσιακών σχέσεων, μια βραχυπρόθεσμη πρόοδος κρίνεται ιδιαίτερα απομακρυσμένη. (4)

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής (geostrategical@yahoo.gr)

(1) Tova Cohen and Ari Rabinovitch, Reuters, «Leviathan Gas Field Developers Approve $3.75 Billion Investment», February 23, 2017
Reuters, «Israel-Turkey Gas Pipeline Could Be Ready in Four Years – Company», March 2, 2017
(2) Michele Kambas, Haaretz, «Cyprus Blocks Israel-Turkey Gas Pipeline Until Ankara Mends Ties», July 6, 2016
(3) Shira Efron, RAND Corporation, «The Future of Israeli-Turkish Relations», Santa Monica, Calif, 2018, pp. 13–14
(4) Yaacov Benmeleh and David Wainer, Bloomberg, «Fraying Israel-Turkey Ties Threaten Planned Natural Gas Venture», February 5, 2018