Ανώμαλη προσγείωση για το Ιράν

07:32 8/6/2016 - Πηγή: Το Ποντικι

ΚΟΣΜΟΣΈντυπη Έκδοση

Κίνδυνος κατάρρευσης της ιστορικής συμφωνίας για τα πυρηνικά

Το Ιράν βρισκόταν για χρόνια σε μια κατάσταση κράτους - παρία, έξω από τις νόρμες και τις διαδρομές του χρήματος και των επενδύσεων. Όταν η συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο, η χώρα περίμενε ότι θα έβγαινε από το οικονομικό κώμα. Η Τεχεράνη ανυπομονούσε να ξαναζωντανέψει την πετρελαϊκή της βιομηχανία και να αποκτήσει πρόσβαση σε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια από παγωμένα έσοδα πετρελαίου. Το σημαντικότερο, Αμερικανοί αξιωματούχοι διαβεβαίωναν την Τεχεράνη ότι οι ξένες επενδύσεις θα επέστρεφαν και θα τερματιζόταν το δυσμενές στάτους για τη χώρα, που θα πλημμύριζε από κεφάλαια. Όπως χαρακτηριστικά είχε πει η επικεφαλής διαπραγματεύτρια της συμφωνίας Γουέντι Σέρμαν, «μόλις αρθούν οι βασικές αμερικανικές κυρώσεις, ο κόσμος θα κατακλύσει το Ιράν». Με την υπογραφή της συμφωνίας στη Βιέννη, χιλιάδες Ιρανοί βγήκαν στους δρόμους πανηγυρίζοντας το άνοιγμα της οικονομίας που μοιραία θα σηματοδοτούσε και το άνοιγμα της κοινωνίας, σε πείσμα των θεοκρατικών συντηρητικών. Το Ιράν θα μεταμορφωνόταν σε Ελντοράντο. Ο στόχος προσέλκυσης επενδύσεων τέθηκε στο 1 τρισ. δολ. μέχρι το 2025. Στο περίμενε… Σήμερα, σχεδόν έξι μήνες μετά την εφαρμογή της συμφωνίας, το Ιράν ακόμη περιμένει. Δεν έχει πρόσβαση στα 100 δισ. δολάρια που διαθέτει σε ξένες τράπεζες. Ο λόγος είναι ότι συγκεκριμένοι αμερικανικοί νόμοι, που δεν συμπεριλήφθηκαν στο πυρηνικό ντιλ, ισχύουν ακόμη και είναι ιδιαιτέρως δεσμευτικοί. Η μεγάλη ροή ξένων επιχειρήσεων κι επενδύσεων δεν πραγματοποιήθηκε επειδή οι ευρωπαϊκές κι ασιατικές εμπορικές τράπεζες φοβούνται ότι ίσως ακούσια παραβούν αυτές τις εναπομείνασες κυρώσεις και αντιμετωπίσουν μεγάλα πρόστιμα. Η Τεχεράνη είναι πλέον θυμωμένη και λέει ότι η Ουάσιγκτον εμποδίζει τη χώρα να ενταχθεί στην παγκόσμια οικονομία. Το Ιράν ζητάει να χαλαρώσουν κι αυτές οι κυρώσεις, όμως κάτι τέτοιο χρειάζεται ενέργειες από το Κογκρέσο, πράγμα απίθανο να συμβεί σε χρονιά αμερικανικών εκλογών. Ήδη οι Ιρανοί συντηρητικοί, που ποτέ δεν χώνεψαν τη συμφωνία, πιέζουν τον μετριοπαθή πρόεδρο Χασάν Ρουχανί να την καταργήσει. Ο πολιτικός χώρος που είχε ανοίξει με την επίτευξη του ντιλ αρχίζει να κλείνει. Ο Ομπάμα κινδυνεύει να φύγει από την προεδρία σε έξι μήνες με το πολυτιμότερο κατόρθωμά του στην εξωτερική πολιτική να παραπαίει. ΗΠΑ και Ιράν επιμένουν ότι παραμένουν πιστές στη συμφωνία. Όμως, από τον Απρίλιο η Τεχεράνη είχε αρχίσει να ανησυχεί ότι η ιστορική συμφωνία κινδυνεύει να καταρρεύσει. Τότε ο Ιρανός κεντρικός τραπεζίτης έκανε μια σπάνια επίσκεψη στην Ουάσιγκτον απ’ όπου δήλωσε: «Οι ΗΠΑ πρέπει να κάνουν ό,τι χρειάζεται για να τιμήσουν τις δεσμεύσεις τους. Αλλιώς η συμφωνία διαλύεται, σύμφωνα με τους δικούς της όρους». «Φυλακισμένα» δισεκατομμύρια Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ο αμερικανικός νόμος που απαγορεύει στο Ιράν να χρησιμοποιεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ αλλά και το δολάριο, ακόμη κι έμμεσα. Ο νόμος είχε θεσπιστεί το 2012 με σκοπό την τιμωρία της Τεχεράνης για μια γκάμα ζητημάτων: Το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων, την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την κρατική χορηγία της τρομοκρατίας. Επειδή αυτά τα θέματα δεν έχουν επιλυθεί, δεν υπάρχει καμιά περίπτωση το Κογκρέσο να αναθεωρήσει τον νόμο στο προσεχές μέλλον. Όσο, όμως, παραμένει σε ισχύ, οι ξένες τράπεζες που κατέχουν τα κεφάλαια του Ιράν σε δολάρια διστάζουν να κάνουν μπίζνες με τη χώρα. Αναγνωρίζοντας το πρόβλημα, οι υπουργοί Εξωτερικών ΗΠΑ και Ιράν προσπάθησαν τον περασμένο μήνα να διευθετήσουν κάποια θέματα. Συμφώνησαν σε μια φόρμουλα που αρχικά θα επέτρεπε σε κάποιες ευρωπαϊκές τράπεζες να μεταφέρουν πετρελαϊκές πληρωμές αξίας 6,4 δισ. δολαρίων στο Ιράν. Κάτι ανάλογο συμφωνήθηκε και για δεσμευμένα πετρελαϊκά έσοδα από τράπεζες της Ασίας. Η κυβέρνηση Ομπάμα υποστηρίζει ότι οι επίμαχοι νόμοι δεν εμποδίζουν τις ξένες τράπεζες από το να κάνουν δουλειές με το Ιράν σε άλλα, εκτός δολαρίου, νομίσματα. Φτάνει φυσικά να μην έχουν σχέση με συγκεκριμένα ιρανικά γκρουπ που βαρύνονται από κυρώσεις. Προς το παρόν, όμως, οι μεγάλες τράπεζες διστάζουν μπροστά στον περίπλοκο λαβύρινθο των ιρανικών κυρώσεων. Πολλές έχουν ζητήσει επίσημη, ξεκάθαρη καθοδήγηση από την Ουάσιγκτον ώστε να μην βρεθούν αντιμέτωπες με πρόστιμα. Όπως η γαλλική BNP Paribas, που το 2014 πλήρωσε πρόστιμο σχεδόν 9 δισ. δολάρια, λόγω παραβίασης αμερικανικών κυρώσεων απέναντι σε Ιράν, Κούβα και Σουδάν. Η επιφυλακτικότητα των ξένων τραπεζών να συνεργαστούν με το Ιράν έχει κι άλλους λόγους, όπως οι ξεπερασμένοι κανόνες σχετικά με το ξέπλυμα χρήματος, η διαφθορά και η ελλιπής απαγόρευση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Λόγω της «θολής» διαφάνειας, δεν είναι πάντα εύκολο να γνωρίζει κανείς αν έχει να κάνει με φυσικό ή εταιρικό πρόσωπο που υπόκειται σε κυρώσεις ή που έχει παράνομη δραστηριότητα. Στο μεταξύ, όσο η Τεχεράνη περιμένει μήπως καθησυχαστούν εν μέρει οι ανησυχίες των τραπεζών, στις ΗΠΑ οι αντίπαλοι της συμφωνίας παίζουν τα ρέστα τους. Ο Ντόναλντ Τραμπ αποκαλεί το ντιλ «αηδιαστικό» και τους διαπραγματευτές που το κατάφεραν «ανίκανους». Η Χίλαρι Κλίντον δίνει περισσότερη έμφαση στα σκληρά μέτρα που είναι διατεθειμένη να πάρει απέναντι στις αντιαμερικανικές πολιτικές του Ιράν παρά στη στήριξη της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα.Εξάλλου, οικονομικά ισχυροί παράγοντες με σημαντική επιρροή επιδίδονται σε καμπάνιες αποθάρρυνσης των ευρωπαϊκών εταιρειών από το να κάνουν δουλειές με το Ιράν. Η Boeing ήδη δέχεται πιέσεις να αποτραβηχτεί από μια συμφωνία όπου θα πουλούσε στο Ιράν επιβατικά αεροσκάφη. Ακόμη και οι ιρανικές εξαγωγές σε φιστίκια δέχονται πυρά. Οι Αμερικανοί φιστικοπαραγωγοί πίεσαν και κατάφεραν να επιβληθεί 200% δασμός στα ιρανικά φιστίκια, στην πράξη εξαφανίζοντάς τα από την αγορά των ΗΠΑ. Όσο οι προσδοκίες μένουν ανεκπλήρωτες, δεν είναι σαφές για πόσο ακόμη οι μετριοπαθείς στην Τεχεράνη μπορούν να κρατήσουν τη συμφωνία ζωντανή. Ο ανώτατος ηγέτης της χώρας Αλί Χαμενεΐ κάνει ό,τι μπορεί για να ψαλιδίζει τα φτερά του μεταρρυθμιστή προέδρου. Ακόμη και δυτικοί επενδυτές που προσκαλούνται από το προεδρικό γραφείο του Ιράν ανακαλύπτουν ότι οι προγραμματισμένες συναντήσεις τους έχουν μπλοκαριστεί από το περιβάλλον του ανώτατου ηγέτη. Όσο, εξάλλου, το πολυπόθητο άνοιγμα στον κόσμο δεν πραγματοποιείται, τόσο ο κόσμος χάνει το ενδιαφέρον του. Αν και οι Ιρανοί ψήφισαν με γνώμονα τον εκσυγχρονισμό και την είσοδο στο διεθνές οικονομικό σύστημα στις τελευταίες εκλογές, όσο δεν προχωρούν οι μεταρρυθμίσεις του Ρουχανί, τόσο πιστεύουν ότι η ψήφος τους έχει περιορισμένα όρια στον καθορισμό της πορείας της χώρας.ΙράνΤεχεράνηΗΠΑΑμερικήΠυρηνικό πρόγραμμαIssue: 1919Issue date: 02-06-2016Has video: