Από τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας στον πόλεμο της Ουκρανίας

06:01 2/7/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Συνοψίζοντας, οι Αμερικανοί από το Δόγμα Μονρόε που διατυπώθηκε το 1823 έως την πρώτη τους συμμετοχή στον Μεγάλο Πόλεμο, τον Απρίλιο του 1917, εγκαινιάζουν μια νέα σχέση με την Ευρώπη, που θα κυριαρχήσει και θα επαναληφθεί αρκετές φορές στη διάρκεια του 20ού και του 21ου αιώνα.

Μετά και την απόσυρση της Ρωσίας το 1917 από τον πόλεμο λόγω του εμφυλίου που ξέσπασε

στη χώρα, η είσοδος της Αμερικής άλλαξε την παγκόσμια ισορροπία ισχύος.

Από το 1942, οι Αμερικανοί αναλαμβάνουν εκ νέου δράση και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στην ουσία παίρνουν τα ηνία του πολέμου σε όλα τα μέτωπα και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1945, ο πόλεμος είχε τελειώσει με όλες τις εμπλεκόμενες χώρες κατεστραμμένες και τις ΗΠΑ να αναδεικνύονται αδιαμφισβήτητη παγκόσμια δύναμη.

Όπως είναι γνωστό, με το Σχέδιο Μάρσαλ η Αμερική συνέβαλε καθοριστικά στην ανασυγκρότηση των κατεστραμμένων ευρωπαϊκών χωρών. Ο μεταπολεμικός Πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν θα διατυπώσει στις 12 Μαρτίου 1947 το νέο δόγμα, που ονομάστηκε Δόγμα Τρούμαν, το οποίο οι ιστορικοί θεωρούν ως την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου και της πολιτικής της ανάσχεσης της σοβιετικής επέκτασης. Οι Αμερικανοί διαδέχονταν τους Βρετανούς στην προσπάθεια για την κυριαρχία του κόσμου.

Έτσι, εγκαινιάστηκε μια νέα εποχή, αυτή του Ψυχρού Πολέμου, που έληξε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και του «υπαρκτού σοσιαλισμού» στην Ευρώπη. Η εξέλιξη αυτή δεν υπήρξε αναίμακτη, καθώς πυροδότησε μια σειρά αλλαγών συνόρων.

Η πιο δύσκολη περίπτωση αφορούσε τον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο, έναν ευρωπαϊκό καθαρά πόλεμο, που κλήθηκαν για άλλη μια φορά να διεκπεραιώσουν οι Αμερικανοί για λογαριασμό των Ευρωπαίων.

Μια ευρωπαϊκή εκτίμηση για την Αμερική

Ο Geert Mak αναφέρει στο τελευταίο του βιβλίο «Μεγάλες Προσδοκίες – Το όνειρο της Ευρώπης 1999-2021» που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο:

«Ειδικά για τους μεγαλύτερους Ευρωπαίους, η Αμερική παραμένει πάντα ένας μεγάλος αδελφός που δεν μπορούσε να κάνει κακό – παρά το Βιετνάμ, παρά τις αντιδημοκρατικές και συχνά και σκληρές παρεμβάσεις διαφόρων αμερικανικών κυβερνήσεων σε άλλα μέρη του κόσμου, κυρίως στην Κεντρική και Νότια Αμερική. “Εμείς οι Ευρωπαίοι δεν έχουμε μόνο επηρεαστεί από την Αμερική, ως ένα είδος εξωτερικής παρουσίας ή δύναμης, όχι, η αμερικανική παρουσία είναι βαθιά ενσωματωμένη στην εικόνα που έχει η Ευρώπη για τον εαυτό της” έγραφε ο Νορβηγός ειδικός σε ευρωπαϊκά θέματα Έρικ Φόσεμ στην αρχή του 21ου αιώνα. “Για πολλούς Ευρωπαίους, οι Αμερικανοί δεν είναι αυτοί αλλά εμείς”.

Με τους Αμερικανούς, οι Ευρωπαίοι μοιράζονταν, θεωρητικά τουλάχιστον, τις αξίες της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και της ανεκτικότητας, της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης. Αυτό ήταν το κοινό τους ευαγγέλιο για τον υπόλοιπο κόσμο. Ταυτόχρονα, έβγαζαν και διαφορετικά συμπεράσματα από αυτές τις αξίες. Οι Ευρωπαίοι, παραδείγματος χάριν, έγιναν ειρηνιστές. Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και έπειτα, είχαν πάρει το μάθημά τους. Γι’ αυτούς δεν ήταν ταινίες και ηρωικές ιστορίες. Αμέτρητοι Ευρωπαίοι γνώριζαν την πραγματικότητα του πολέμου και των διωγμών από κοντά.

Ακόμα και οι νεότερες γενιές δεν είχαν ξεχάσει τον φόβο. Η ευρωπαϊκή δύναμη – όπου ‘‘ευρωπαϊκή’’ διάβαζε ‘‘δυτικοευρωπαϊκή’’ – ασκείτο κυρίως μέσω ‘‘soft power’’, όπου η ένοπλη βία είχε αντικατασταθεί από βοήθεια, ελπίδα σε ευημερία και ενίοτε ακόμα και την προοπτική ένταξης στην Ε.Ε. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η διάλυση της σοβιετικής αυτοκρατορίας στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη μπόρεσε – με την εξαίρεση της Γιουγκοσλαβίας – να διεκπεραιωθεί με εξαιρετικά ειρηνικό τρόπο: η προοπτική ένταξης στην Ε.Ε. κάλυπτε, τουλάχιστον, προσωρινά, όλες τις θρησκευτικές, εθνικές, και κρατικές διαμάχες. Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι δεν έδιναν και μεγάλη σημασία, έμοιαζε αυτονόητο. Αλλά φυσικά δεν ήταν».

Ευρωπαϊκές σκοτούρες – αμερικανικές λύσεις

Έτσι φτάσαμε το 1991 στην επέμβαση των Αμερικανών στη Γιουγκοσλαβία. Μετά την πτώση της σοβιετικής αυτοκρατορίας, οι εξελίξεις και οι αλλαγές συνόρων επέφεραν τρομερούς κραδασμούς. Αυτό ήταν φυσικό και αναμενόμενο, καθώς ολόκληρο το παγιωμένο σύστημα, όπως αυτό εδραιώθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, άλλαζε και μάλιστα μέσα από μια σειρά εντυπωσιακών καταρρεύσεων των χωρών – δορυφόρων της Σοβιετικής Ένωσης.

Η Γιουγκοσλαβία, που ανήκε σε ένα ιδιαίτερο καθεστώς, βρέθηκε κι αυτή στη δίνη των εξελίξεων και αποτέλεσε τη μόνη εξαίρεση του κανόνα στη σχεδόν αναίμακτη όσο και ιδιαίτερα δύσκολη μετάβαση από τη μια πραγματικότητα στην άλλη. Όπως έγινε φανερό, η Ευρώπη αδυνατούσε χαρακτηριστικά να βρει μιαν άκρη στα ανεπίλυτα ζητήματα που προκαλούσαν οι σφοδροί διακρατικοί γιουγκοσλαβικοί πόλεμοι.

Οι συγκρούσεις επηρέασαν κυρίως τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, τα γειτονικά με αυτήν τμήματα της Κροατίας και μερικά χρόνια αργότερα το Κοσσυφοπέδιο. Ο πολύπλοκος και σφοδρός αυτός εμφύλιος έλαβε ανεξέλεγκτες διαστάσεις με αποτέλεσμα να επέμβουν οι ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις – στην ουσία οι Αμερικανοί – προκειμένου να καλύψουν την ευρωπαϊκή ανικανότητα και αδυναμία να λυθεί το πρόβλημα. Είναι προφανές ότι η ανθρωπιστική κρίση και τα εγκλήματα πολέμου δεν θα είχαν λήξει ούτε στις μέρες μας, αν δεν είχε γίνει η επέμβαση. Για άλλη μια φορά, η Αμερική είχε ξελασπώσει την Ευρώπη από ένα πρόβλημα της περιοχής της.

Η συζήτηση για την ανάγκη δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού στρατού είχε αρχίσει να γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική μετά την επέμβαση της Ρωσίας στη Γεωργία και την Κριμαία. Η Ευρώπη δεν ήθελε επ’ ουδενί να ασχοληθεί με την πραγματικότητα που ξεδιπλωνόταν μπροστά στα μάτια της και αναλωνόταν σε διαβουλεύσεις και διασκέψεις σπρώχνοντας το ζήτημα στο μέλλον. Είναι, δε, χαρακτηριστικό το πώς εκλήφθηκε και ερμηνεύτηκε η απόφαση της κυβέρνησης Ομπάμα να συμμαζέψει τα του οίκου της και να μην ασχοληθεί με… εξωτερικούς περισπασμούς.

Αλλά και αυτή η στάση της Αμερικής ενοχοποιήθηκε. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία ενός «κενού αμφιθυμίας», το οποίο εκμεταλλεύτηκε ο Πούτιν και ενθάρρυνε τον Ερντογάν να ντυθεί σουλτάνος και να ξεσκονίζει τους χάρτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ακολούθησε η Κριμαία δίπλα στις εξελίξεις της Συρίας και της Λιβύης και φτάσαμε (εν μέσω αμερικανικών προειδοποιήσεων και της άρνησης των Ευρωπαίων να τις πιστέψουν…) στην απροκάλυπτη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Όχι απλώς εισέβαλε, αλλά πριν αμφισβήτησε και την εθνική της ταυτότητα, την πολιτισμική της ιδιαιτερότητα και την κρατική της υπόσταση. Ήδη διανύουμε τον τέταρτο μήνα από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και οι Αμερικανοί αναλαμβάνουν για μιαν ακόμα φορά να «καθαρίσουν» έναν ευρωπαϊκό πόλεμο…

Διαβάστε επίσης:

«Καμπανάκι» για κόπωση και πολιτικά μηνύματα

Άλυτα τα θέματα πληθωρισμού και ενέργειας – Χωρίς προσδοκίες η Ελλάδα από τη σύνοδο κορυφής του Ιουνίου

Νέα Δημοκρατία: Θέλει αυτοδυναμία στις δεύτερες κάλπες