Είδος απειλούμενο με εξαφάνιση οι αγρότες…
Στου σπιτ’ στου Κακουσάλεσ’
δεν ματαξαναγυρνώ
και στάνες και βοβάλες
όλα να γίνουν ρημαδιό
Γιάννης Μηλιώκας
Τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 το σύνδρομο του εθνικόφρονος ρεβανσισμού και της ανέχειας της υπαίθρου έσπρωχνε τους αγρότες στο «να παίρνουν των ομματιών τους» και να μεταναστεύουν εντός ή εκτός της χώρας.
Εκεί και τότε η κοινωνία από κεκτημένη ταχύτητα εξακολουθούσε να είναι αγροτοκεντρική, ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου με τα «Ψηλά βουνά»1 του και με τον ηθικό εγκωμιασμό του ανθρώπου της υπαίθρου δεν είχε ακόμη βγει εκτός μόδας, ενώ το αναγνωστικό του
Φυσικά υπήρχε και ο «εκσυγχρονιστικός» λόγος της εποχής και ο Ευάγγελος Αβέρωφ, που αναφερόταν στην «ευλογία της μετανάστευσης». Όμως τότε οι προοδευτικές δυνάμεις διατηρούσαν εν μέρει τας φρένας τους και μπουγέλωναν με κάθε δυνατή ευκαιρία αυτό το «γνωμικό» του Ηπειρώτη πολιτικού, αποδοκιμάζοντας τη συναίνεσή του στην ερήμωση πολλών περιοχών της υπαίθρου και στην καταδίκη χιλιάδων ανθρώπων στη «μαύρη ξενιτειά»…
Τα χρόνια πέρασαν, ο αγροτικός πληθυσμός και γενικότερα ο πληθυσμός της υπαίθρου έγινε μειοψηφικός, η ανοδική ποιότητα ζωής στις πόλεις έφτασε να κάνει προτιμότερη ακόμη και την κατοίκηση των παλιών γεωργών σε θλιβερά ημιυπόγεια πολυκατοικιών – να παίζουν τον ρόλο του θυρωρού…
Από τη μια πλευρά το «αθηναϊκό κράτος» έφτανε σε τρομερά πληθυσμιακά μεγέθη – το είπαν και ήταν «υδροκέφαλο», καθώς λειτουργούσε όλο και περισσότερο σαν οικονομική «μαύρη τρύπα» στη συνολική διαχείριση των εθνικών πόρων – και από την άλλη η ελληνική περιφέρεια βίωνε μιαν αυξανόμενη απόκλιση από το μέσο εθνικό επίπεδο προσπελασιμότητας, πολιτιστικών και ψυχαγωγικών γεγονότων, υποδομών υγείας και προστασίας απέναντι σε έκτακτα γεγονότα.
Ήταν η εποχή της απαξίωσης και της απομάγευσης της υπαίθρου, που επέτρεπε σε τραγουδοποιούς όπως ο Μηλιώκας να ομνύουν κατά της βουκολικής ζωής ή σε «διασκεδαστές» όπως ο Χάρρυ Κλυνν να παράγουν γέλιο διαχειριζόμενοι τον πρωτογονισμό ενός κτηνοτροφικού τύπου όπως ο Χαράλαμπος Τραμπάκουλας…
Μπριζολοκρατία και ντόπιο στριπτίζ…Το χειρότερο όμως δεν είχε έλθει και το «χειροτερότερο» δεν είχε διαφανεί… Η απαξίωση της «αγροτικής τάξης πραγμάτων», η υστέρηση του μεγαλύτερου κομματιού της ελληνικής περιφέρειας έναντι του κέντρου, η διαφθορά και λεηλασία των συνεταιρισμών, προπάντων δε η ανυπαρξία μιας μακροπρόθεσμης πολιτικής για την «ενεργητική προσαρμογή» στην ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά κατέληξαν στη δραματική υποχώρηση της ελληνικής γεωργίας.
Η καλλιεργούμενη γεωργική γη το 2021 παρέμεινε στα 32,1 εκατ. στρέμματα, από τα 40 εκατ. τουλάχιστον που είχε πριν από μερικά χρόνια, όμως οι τομάτες Βελγίου, τα λεμόνια Αργεντινής, το μέλι Βουλγαρίας, οι πατάτες Αιγύπτου και τα ρόδια από το Ιράν, έγιναν κλασικές μορφές μιας παταγώδους εγχώριας αποτυχίας.
Χαρακτηριστική ήταν η εξέλιξη του κτηνοτροφικού τομέα: Η χώρα με τα 60 εκατ. στρέμματα «δυνάμει» βοσκοτόπων έφτασε το 2007 να έχει έλλειμμα σε κρέατα, αυγά, γάλα κ.λπ. ύψους 1.594 εκατομμυρίων ευρώ, μόνο στις συναλλαγές της με τις χώρες της Ε.Ε.2 Η κατάσταση συνεχίστηκε μέχρι το 2022, οπότε αποχώρησαν από την κτηνοτροφία περίπου 10.000 αιγοπροβατοτρόφοι και 300 αγελαδοτρόφοι.
Από τη μια πλευρά η «μπριζολοκρατία» στους ανά την επικράτεια ταβερνοχώρους ήθελε τον Έλληνα αποστασιοποιημένο από την παραδοσιακή διατροφή και επιφύλασσε άκρα περιφρόνηση στο πάλαι ποτέ «λιτοδίαιτο του Έλληνος».
Από την άλλη πλευρά δεν απουσίαζε και μια ψευδοεπιστροφή στην παράδοση («return to the roots» θα το έλεγε ο Τζίμης Πανούσης), με κάποια καθαρόαιμα ελληνικά κρέατα ή προϊόντα, που δεν μπορούσαν όμως να αναστρέψουν την κατάσταση. Όπως ακριβώς δεν θα μπορούσε να αναστρέψει την κατάσταση το «ντόπιο στριπτίζ», αγνώστου ευρεσιτεχνίας, που έφερε στην επιφάνεια ο Μάνος Στεφανίδης3 – χωρίς, υποθέτω, να έχει πρόθεση να το εντάξει σε μια λογική αντιμετώπισης του ελλειμματικού εμπορικού ισοζυγίου…
Καθώς η κατάσταση έτεινε προς το χειρότερο, εμφανίστηκαν άνθρωποι που πρότειναν στα αθλητικά σωματεία να απασχολούν Έλληνες, ξεχνώντας βέβαια τα κλέη του Ότο Ρεχάγκελ! Έτσι πάντως ή αλλιώς, ακόμη και με αθλητισμό αμιγώς γηγενή, η Ελλάδα αποκλειόταν να παίξει τον ρόλο που έπαιζε τη δεκαετία του 1960, όταν η αγροτιά της ήταν εύρωστη και το εθνικό της εισόδημα ανώτερο της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Τουρκίας…
Ψυχαγωγική ψευτοΰπαιθροςΤο μήλο πέφτει κάτω από τη μηλιά, ο νόμος του συγκριτικού πλεονεκτήματος στη διαμόρφωση του καταμερισμού των έργων – σαν ένας νευτώνειος νόμος περί παγκόσμιας έλξης – φαίνεται να προκαθορίζει ένα μέλλον «αποαγροτοποίησης» της χώρας, με ορισμένους αγροβιομηχανικούς θυλάκους στα πεδινότερα σημεία της και την υπόλοιπη ύπαιθρο να αποδίδεται σε χρήσεις αναψυχής, εξυπηρέτησης κυνηγών και οικολόγων, θεραπευτικού, περιβαλλοντικού ή εκκλησιαστικού τουρισμού. Ιδού μια προέκταση των προβλέψεων της «Καταστασιακής Διεθνούς» για την επερχόμενη «ψυχαγωγική ψευτοΰπαιθρο»!
Η δυναμική προς την κατεύθυνση αυτή είναι εν μέρει αυθόρμητη, εν μέρει χαλκεύεται από μεγαλοπαράγοντες της ευρωπαϊκής οικονομίας, εν μέρει ενισχύεται από την κομφορμιστική προσχώρηση των πολιτικών ευρείας κατανάλωσης, εν μέρει τρέφεται από την παθητικότητα της κοινωνίας των πολιτών.
Κι όμως, αυτή την περίοδο έξαρσης των προβληματισμών για τα αγροτικά υπάρχουν και περισσεύουν τοποθετήσεις για τη δυνατότητα μιας άλλης πορείας.
Έγκυροι αναλυτές της αγροτικής παραγωγής επιβεβαιώνουν τη δυνατότητα μιας «παραγωγικής ανάτασης» της γεωργικής υπαίθρου και ταυτόχρονα ενίσχυσης του αγροτικού πληθυσμού: με την πολυαπασχόληση των αγροτών, με την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων ταυτοποιημένων, με την άρθρωση της ποιοτικής γεωργικής παραγωγής και του τουριστικού τομέα – με το τσίπουρο, τις φρέσκες τομάτες και τα αλανιάρικα κατσίκια να καταλαμβάνουν τη θέση του τζιν τόνικ, των σνακ και της μπριζόλας βοείου κρέατος Αργεντινής.
Υπάρχει η δυνατότητα μιας «καθαρής» βιολογικής παραγωγής σε ένα υψηλής ποιότητας περιβάλλον, με μια νέου τύπου «πληροφορική» αγροτιά, σε αντιπαράθεση με την ιδεολογική αγκύλωση στις «οικονομίες κλίμακας», στην «απόλυτη εξειδίκευση», στον ακραίο καταμερισμό έργων.
Ο απασχολούμενος στην ύπαιθρο μπορεί να γίνει κάτι διαφορετικό από τον τύπο που ενσάρκωνε ο Τσάρλι Τσάπλιν στους «Μοντέρνους Καιρούς» – ως καρικατούρα του μονοδιάστατου εργαζόμενου. Οι δε προβληματιζόμενοι και βλέποντες τα πράγματα σκούρα λόγω της επιδιωκόμενης «ευθανασίας» της παραδοσιακής ελληνικής γεωργίας μπορούν να κάνουν μια θεραπευτική και αισιόδοξη χρήση του σαιξπηρικού γνωμικού: «Η θλίψη είναι μια μορφή οκνηρίας».
* Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Ζαχαρία Παπαντωνίου, «Τα ψηλά βουνά», εκδόσεις Εστία, Αθήνα 1919
2. Γιάννη Τόλιου, «Περιβάλλον και αγροτική πολιτική σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης», εκδόσεις ΚΨΜ, Αθήνα 2009
3. Μάνος Στεφανίδης, «Στριπτίζ ντόπιο!», «Ελευθεροτυπία» 21.1.2005
Διαβάστε επίσης:
Λαμία: Μαθητές έπαθαν μαζική τροφική δηλητηρίαση από σχολικά γεύματα
Ο ΟΑΣΑ βάζει επιπλέον νυχτερινά δρομολόγια κατά μήκους των γραμμών του Μετρό
Καιρός: Χωρισμένη στα… δύο η χώρα – Που θα «χτυπήσει» η ζέστη τις επόμενες μέρες
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Ειδήσεις
- Διάσημοι Έλληνες που ήταν ζευγάρι και κανείς δεν το θυμάται σήμερα
- Φέρνει… Σιμάνσκι στον ΠΑΟΚ με 1,5 εκατομμύριο ο Σαββίδης
- Λεωνίδας Κουτσόπουλος: Η νέα φωτογραφία με την «κατσικοπόδαρη» Χρύσα Μιχαλοπούλου
- Συνελήφθη ηγετικό στέλεχος του Ρουβίκωνα από την Αντιτρομοκρατική
- Ευρώπη – Πλημμύρες: Λιμνοθάλασσα τεράστιες εκτάσεις στα γαλλογερμανικά σύνορα, στο Βέλγιο, την Ιταλία και την Ολλανδία
- Βιταμίνη Β12: Τα 3 σημάδια στο βραδινό γεύμα που δείχνουν έλλειψη
- Μητσοτάκης στο TikTok: Πώς απαντά στη θεωρία συνωμοσίας ότι είναι με αλυσίδες στην… Ουγκάντα
- Δημοσκόπηση GPO: Πάνω από 17 μονάδες η διαφορά ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ
- Καιρός: Δεν υποχωρούν ούτε την επόμενη εβδομάδα η αφρικανική σκόνη και οι υψηλές θερμοκρασίες - Πότε αναμένεται να καθαρίσει η ατμόσφαιρα
- Ποιος πραγματικά ήταν ο Λόρενς της Αραβίας που πέθανε σαν σήμερα –12 πράγματα που αξίζει να μάθουμε γι’ αυτόν
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Το Ποντικι
- Κασσελάκης: «Ο Μητσοτάκης να ακυρώσει τη Συμφωνία των Πρεσπών αν τη θεωρεί προδοτική ή να την εφαρμόσει και να ζητήσει συγνώμη από λαό και Τσίπρα»
- Τέμπη: Μήνυμα από Καρυστιανού και Ασλανίδη – «Σταματήσαμε τη συγκάλυψη, έρχονται νέες μηνύσεις και αγωγές»
- «Ούρσουλα War»: Πυρά από Κασσελάκη – Ανδρουλάκη για την επιστολή Μητσοτάκη στην Κομισιόν για την ακρίβεια
- Κουτσούμπας: «Το μήνυμα ελπίδας στις 9 του Ιούνη θα είναι δυνατό, πανευρωπαϊκό, αντισυστημικό, αντιπολεμικό»
- Βιβλίο: Η Ευρώπη των μικρών Εθνών
- Ο Μητσοτάκης τρολάρει ομογενή που νομίζει ότι ο «πραγματικός πρωθυπουργός» έχει… απαχθεί στην Ουγκάντα – Πώς το σχολίασε (video)
- Bιβλίο: Τολστόι υπέρ Πολωνών
- Θεσσαλονίκη: Στο… πόδι η Αστυνομία, συνέλαβε οπαδό για υποκίνηση βίας – Απαγόρευση συγκεντρώσεων στη πόλη λόγω του ντέρμπι Αρης – ΠΑΟΚ
- Ισραήλ: Ο υπουργός Πολέμου απαιτεί σχέδιο για την επόμενη μέρα στη Γάζα έως τις 8 Ιουνίου, αλλιώς αποχωρεί από την κυβέρνηση
- Basket League: Γλίτωσε το κάζο στην παράταση ο Παναθηναϊκός, 96-99 μέσα στον ΠΑΟΚ και πρόκριση στα ημιτελικά (videos)
- Τελευταία Νέα Το Ποντικι
- Είδος απειλούμενο με εξαφάνιση οι αγρότες…
- Τέμπη: Μήνυμα από Καρυστιανού και Ασλανίδη – «Σταματήσαμε τη συγκάλυψη, έρχονται νέες μηνύσεις και αγωγές»
- Bιβλίο: Τολστόι υπέρ Πολωνών
- Βιβλίο: Η Ευρώπη των μικρών Εθνών
- «Ούρσουλα War»: Πυρά από Κασσελάκη – Ανδρουλάκη για την επιστολή Μητσοτάκη στην Κομισιόν για την ακρίβεια
- Ο Μητσοτάκης τρολάρει ομογενή που νομίζει ότι ο «πραγματικός πρωθυπουργός» έχει… απαχθεί στην Ουγκάντα – Πώς το σχολίασε (video)
- Κουτσούμπας: «Το μήνυμα ελπίδας στις 9 του Ιούνη θα είναι δυνατό, πανευρωπαϊκό, αντισυστημικό, αντιπολεμικό»
- Κασσελάκης: «Ο Μητσοτάκης να ακυρώσει τη Συμφωνία των Πρεσπών αν τη θεωρεί προδοτική ή να την εφαρμόσει και να ζητήσει συγνώμη από λαό και Τσίπρα»
- Basket League: Γλίτωσε το κάζο στην παράταση ο Παναθηναϊκός, 96-99 μέσα στον ΠΑΟΚ και πρόκριση στα ημιτελικά (videos)
- Ισραήλ: Ο υπουργός Πολέμου απαιτεί σχέδιο για την επόμενη μέρα στη Γάζα έως τις 8 Ιουνίου, αλλιώς αποχωρεί από την κυβέρνηση
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Ειδήσεις
- Ο καιρός σήμερα: 19/5/2024
- Ο καιρός για σήμερα Κυριακή 19 Μαΐου 2024
- e-ΕΦΚΑ - ΔΥΠΑ: Ο «χάρτης» των πληρωμών έως τις 24 Μαΐου
- Μπορούν αθλητικές ομάδες να επωφεληθούν από το TikTok;
- Εορτολόγιο: Ποιος γιορτάζει σήμερα Κυριακή 19 Μαΐου
- Youth Pass 2024: Οι δικαιούχοι και η διαδικασία
- Κοινωνικός Τουρισμός: Τα SOS του νέου προγράμματος για το 2024 και το 2025- Η επιδότηση και τα κριτήρια για τους δικαιούχους
- Θεσσαλονίκη: Πιλοτικό πρόγραμμα για να μάθουν πρώτες βοήθειες οι μαθητές
- Γερμανία: Πορεία στο Βερολίνο για τη Νάκμπα
- Απαγορεύσεις και κλειστοί δρόμοι στη Θεσσαλονίκη - Τι πρέπει να ξέρετε για σήμερα