Ένα... θαύμα από το ΕΜΠ: Πώς το Ιερό Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου αναδεικνύεται με ελληνική τεχνογνωσία

08:01 10/6/2018 - Πηγή: Το Ποντικι

ΕΛΛAΔΑΈντυπη Έκδοση

Το εμβληματικό έργο της συντήρησης και της αποκατάστασης του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου στον Ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα ολοκληρώθηκε με επιτυχία από ομάδα επιστημόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και παρουσιάζεται ως διαδραστική έκθεση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Η ιερή πόλη της Ιερουσαλήμ υπήρξε ανέκαθεν σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών. Δυτικά από την Ευρώπη, διά θαλάσσης μέσω της Ρόδου και της Κύπρου, νότια από την Αφρική, ανατολικά από

την Ασία, βρίσκεται στο κέντρο της πολύπαθης Μ. Ανατολής, με δύο λαούς να «συνυπάρχουν», αλλά και τρεις θρησκείες: την ιουδαϊκή, τη χριστιανική και το ισλάμ. Εξαιτίας των διαφορών τους οι μεταξύ τους σχέσεις ορίζονται από ένα αυστηρό status quo.

Με τα ιερά προσκυνήματα παντού μέσα στην πόλη να ανήκουν και στις τρεις θρησκείες, η κάθε μια από αυτές έχει λόγο στη διαχείριση των δικών της και μόνο λατρευτικών χώρων.

● Οι ιουδαίοι έχουν τον Ναό του Όρους, εκεί όπου χτίστηκε ο πρώτος ιουδαϊκός ναός περί το 950 π.Χ. από τον βασιλιά Σολομώντα. Το Τείχος του Δαυίδ, στα ερείπια του δεύτερου ναού, που αποτελεί σήμερα το ιερότερο προσκύνημά τους.

● Το ισλάμ έχει το Χαράμ Αλ Σαρίφ, όπου βρίσκεται ο χρυσός Θόλος του Βράχου, όπου προσκυνείται ο προφήτης Μωάμεθ.

● Οι χριστιανοί στην Παλαιά Πόλη της Ιερουσαλήμ, τον Ναό της Αναστάσεως που οικοδομήθηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο και την Αγία Ελένη το 325 μ.Χ., περικλείοντας τον Πανάγιο Τάφο και το σημείο της Σταύρωσης στον Γολγοθά.

Όλα αυτά μαζί καθιστούν την Ιερουσαλήμ ένα ανοιχτό προσκύνημα.

Σε αυτό, λοιπόν, το γενικότερο πνεύμα συνύπαρξης και ανταγωνισμού οι τρεις χριστιανικές κοινότητες (το ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων, το καθολικό τάγμα των Φραγκισκανών και το Πατριαρχείο των Αρμενίων στην Ιερουσαλήμ), που διαχειρίζονται τον Ναό της Αναστάσεως και είναι φύλακες του Παναγίου Τάφου, συμφώνησαν πρώτη φορά και συνυπέγραψαν τη συμφωνία για το έργο της αποκατάστασης του Ιερού Κουβουκλίου.

Υψηλή τεχνογνωσία

Πέρα όμως από τη θρησκευτική διάσταση του μνημείου, αξίζει τόσο το ευρύ κοινό όσο και ο επιστημονικός κόσμος να γνωρίσουν το έργο που επιτελέστηκε εκεί. Το εμβληματικό έργο της συντήρησης και της αποκατάστασης του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου στον Ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα ολοκληρώθηκε με επιτυχία από ομάδα έμπειρων επιστημόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) και παραδόθηκε στις τρεις χριστιανικές κοινότητες τον Μάρτιο του 2017 από την καθηγήτρια (χημικός μηχανικός) στο ΕΜΠ Αντωνία Μοροπούλου, επιστημονικά υπεύθυνη του έργου αποκατάστασης και επικεφαλής της διεπιστημονικής ομάδας που συστάθηκε για τον σκοπό αυτό.

Εβδομήντα Έλληνες επιστήμονες, αναστηλωτές, μεταπτυχιακοί φοιτητές, συντηρητές, τεχνίτες διαφόρων ειδικοτήτων δούλεψαν μέρα και νύχτα, εργάστηκαν συλλογικά και εφάρμοσαν στην πράξη την τεράστια εμπειρία και τεχνογνωσία που το ΕΜΠ έχει σωρεύσει για την προστασία των μνημείων, ώστε σε λιγότερο από εννέα μήνες να παραδώσουν το Ιερό Κουβούκλιο στη σημερινή του κατάσταση.

Μέσα από τη διαδικασία της έρευνας για την επίλυση των τεχνικών προβλημάτων και της μελέτης για το έργο της αποκατάστασης του Ιερού Κουβουκλίου, αναδείχθηκε η υψηλή τεχνογνωσία της διεπιστημονικής ομάδας του ΕΜΠ, που σε συνδυασμό με την καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες που εφαρμόστηκαν στο απαιτητικό αυτό έργο, επέτρεψαν να παραδοθεί το Ιερό Κουβούκλιο με δομική ακεραιότητα και με αναδεδειγμένες τις αξίες του και την ιστορία που κουβαλάει.

Οι εργασίες που πραγματοποιήθηκαν είναι πολλές: αποσυναρμολόγηση και απομάκρυνση ορθομαρμαρώσεων, απομάκρυνση αποσαθρωμένων και ασύμβατων κονιαμάτων από την τοιχοποιία που αποκαλύφθηκε, αρμολόγηση τοιχοποιίας, επισκευή και μερική ανακατασκευή περιοχών της τοιχοποιίας, ενεμάτωση μέχρι ύψους τριών μέτρων, ανάταξη και αγκύρωση εξωτερικών πεσσών, επανατοποθέτηση ορθομαρμαρώσεων, ανάταξη και αγκύρωση μπαλούστρων, ενεμάτωση ανώτερης ζώνης και οροφής, ανάταξη και αγκύρωση εσωτερικών μαρμάρων, επεμβάσεις συντήρησης του κρεμμυδόσχημου τρούλου (Onion Dome), του θόλου του Παρεκκλησίου του Αγγέλου και του θόλου του ταφικού θαλάμου, εφαρμογή τελικού κονιάματος αρμολόγησης, επεμβάσεις καθαρισμού και προστασίας των εσωτερικών και εξωτερικών αρχιτεκτονικών επιφανειών καθώς και πολλών άλλων διακοσμητικών στοιχείων, ενώ τοποθετήθηκε και «παράθυρο» που επιτρέπει στους προσκυνητές να βλέπουν τον Ιερό Βράχο.

Η μεθοδολογία δε που εφαρμόστηκε επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τις μελλοντικές τάσεις στην προστασία μνημείων, με αποτέλεσμα η αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου να αναγνωρίζεται ήδη διεθνώς ως έργο εμβληματικό, ενώ ως τέτοιο αναγνωρίστηκε και από τις αρμόδιες Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018.

Για τον λόγο αυτόν άλλωστε τον ερχόμενο Οκτώβριο θα πραγματοποιηθεί, διεθνές συνέδριο στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) στο Φάληρο, προκειμένου να παρουσιαστούν διεξοδικά οι τεχνικές και η μεθοδολογία, καθώς και τα επιστημονικά συμπεράσματα που εξήχθησαν από το συγκεκριμένο έργο.

Το Ιερό Κουβούκλιο

Στο κέντρο της ροτόντας του Ναού της Αναστάσεως δεσπόζει το Ιερό Κουβούκλιο (που περικλείει τον Πανάγιο Τάφο) με έκταση περίπου 70 τ.μ. και ύψος έως το δώμα του, αντίστοιχο με ένα κανονικό συμβατικό διώροφο σπίτι. Ακόμη ψηλότερα φτάνει ένας τρούλος στηριζόμενος σε 12 κιονίσκους.

Εσωτερικά χωρίζεται σε προθάλαμο στο ανατολικό τμήμα του και σε ταφικό θάλαμο στο δυτικό, ο οποίος συμπίπτει με τον αρχικό ταφικό θάλαμο που ήταν σκαμμένος στο επιχώριο πέτρωμα του οποίου μεγάλο μέρος διατηρείται μέχρι σήμερα γύρω από αυτόν τον χώρο. Είναι και το μόνο που διατηρήθηκε από μια πολύ μεγαλύτερη βραχόμαζα, μέρος της οποίας ήταν κάποτε και αυτό το μνημείο.

Εξωτερικά το κτίσμα έχει αρχιτεκτονική διάπλαση της εποχής του κλασικισμού, αλλά με στοιχεία της κεντροευρωπαϊκής, καθώς και της κωνσταντινουπολίτικης αρχιτεκτονικής.

Στο πέρασμα των αιώνων εξελίχθηκε ως αποτέλεσμα διαδοχικών επεμβάσεων, καταστροφών και αποκαταστάσεων. Η σημερινή του μορφή ανάγεται στην αποκατάσταση του 1810 (μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1808) από τον ταλαντούχο Κωνσταντινουπολίτη αρχιτέκτονα Κάλφα Κομνηνό τον Μυτιληναίο, υπεύθυνο για το έργο της αναστήλωσής του.

Τέλος, το 1947, η Βρετανική Αρμοστεία προσθέτει ένα σιδερένιο πλαίσιο εξωτερικά του Κουβουκλίου για να το στηρίξει, καθώς ήταν εμφανής η παραμόρφωσή του.

Η διεπιστημονική ομάδα του ΕΜΠ

● Καθ. Αντωνία Μοροπούλου

● Ομοτ. καθ. Μανώλης Κορρές

● Καθ. Ανδρέας Γεωργόπουλος

● Καθ. Κωνσταντίνος Σπυράκος

● Επικ. καθ. Χάρης Μουζάκης

«Πανάγιος Τάφος: Το μνημείο και το έργο»

Ψηφιακή έκθεση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Το κοινό μπορεί να επισκέπτεται την έκθεση Τρίτη με Κυριακή από τις 8.00 μέχρι τις 20.00 και τις Δευτέρες από τις 12.00 μέχρι τις 20.00. Τα εισιτήρια ξεκινούν από 5 ευρώ.

Πανάγιος ΤάφοςαναστήλωσηΕΜΠIssue: 2024Issue date: 7-6-2018Has video: Exclude from popular: 0