Ένας... ξυπόλητος σουλτάνος

07:40 15/6/2015 - Πηγή: Το Ποντικι

ΚΟΣΜΟΣΈντυπη Έκδοση

Απανωτά είναι τα χαστούκια στον Ερντογάν τα τελευταία 24ωρα. Η απληστία του και ο αυταρχισμός του προκάλεσαν τη δυσαρέσκεια σημαντικής μερίδας του τουρκικού λαού, που τον «μαύρισε» στις εκλογές, ενώ την ίδια ώρα η κριτική της Δύσης γίνεται αδυσώπητη, βάζοντάς τον στο... σημάδι και για την Αγια-Σοφιά, εκτός των άλλων! Ο Ερντογάν, που ήλπιζε σε θριαμβευτική επικράτηση, είδε για πρώτη φορά να κατρακυλούν τα ποσοστά του AKP από τους «κοψοχέρηδες» πρώην

ψηφοφόρους του λόγω των αλλεπάλληλων σκανδάλων, του προκλητικού πλουτισμού του και της μονόχνοτης πολιτικής του. Με το φιλοκουρδικό Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα HDP να μπαίνει ακόμα πιο άνετα στη Βουλή απ’ ό,τι έδειχναν οι τελευταίες δημοσκοπήσεις. Έτσι, το AKP από το 49,9% του 2011 προσγειώθηκε κοντά στο 40%, ενώ το HDP, το οποίο ο Ερντογάν δεν ήθελε μέσα στη Βουλή, ξεπέρασε το 13% και ήταν αναμφισβήτητα ο νικητής της βραδιάς. Το τέλος της αυτοδυναμίας, αλλά και μιας ολόκληρης εποχής τραντάζει την Τουρκία από το βράδυ της Κυριακής και οι εξελίξεις «τρέχουν». Δεν είναι, όμως, μόνο οι εσωτερικές αναταράξεις... Φταίνε οι ξένοι Ο... σουλτάνος έχει πλέον κι άλλες φουρτούνες. Βλέπει τον δυτικό κόσμο να του επιτίθεται ακόμα και τη μέρα των εκλογών, με συνέπεια ο ίδιος να χάνει πια τελείως την ψυχραιμία του. Για παράδειγμα, την Κυριακή της κάλπης ο Ερντογάν καταφέρθηκε με μένος κατά του «Guardian», των «New York Times», ακόμη και της γερμανικής «Die Zeit». Ο λόγος; Στο editorial του ο βρετανικός «Guardian» στις 31.5 αναφερόταν στον όλο και αυξανόμενο αυταρχισμό του Ερντογάν. Η απάντηση του Τούρκου προέδρου μέσω συγκέντρωσης ανήμερα των εκλογών ήταν άκρως επιθετική: «Ξέρετε τι λέει μια αγγλική εφημερίδα; Ότι φτωχοί μουσουλμάνοι που δεν είναι πλήρως δυτικοποιημένοι δεν γίνεται να τους επιτραπεί να κυβερνήσουν τη χώρα τους μόνοι τους. Η Τουρκία δεν είναι πια χώρα που δέχεται εντολές. Αυτή η χώρα κυβερνάται από τους αληθινούς γιους της». Οι «New York Times», που έγραψαν ανάλογο επικριτικό άρθρο για τις μεθόδους Ερντογάν και το πανάκριβο καινούργιο του παλάτι, τα άκουσαν με τη σειρά τους από τον σουλτάνο: «Οι “New York Times” επιτίθονταν στον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ το 1896, στον Μεντερές το 1960, στον Οζάλ το 1993 και τώρα η ίδια εφημερίδα μαίνεται εναντίον μου. Αλλά τα αφεντικά τους είναι γνωστά. Είναι το εβραϊκό κεφάλαιο!». Για τη γερμανική «Die Zeit», που έγραψε ένα σκληρό άρθρο για την οικονομική πολιτική της τουρκικής κυβέρνησης, ο Ερντογάν είπε: «Τρελάθηκαν επειδή κατασκευάζω και τρίτο αεροδρόμιο στην Κωνσταντινούπολη». «Πυροβολούν» Πιο χαρακτηριστικό, όμως, είναι αυτό που συνέβη με το πασίγνωστο αμερικανικό περιοδικό «Newsweek» στο τελευταίο τεύχος του, που κυκλοφόρησε «πάνω» στις εκλογές. Στην έντυπη έκδοσή του το «Newsweek» πυροβολεί την Τουρκία για την Αγια-Σοφιά. Στο εκτενές άρθρο αναφέρεται: «Παράλληλα με τις εκλογές ορόσημο της 7ης Ιουνίου, κορυφώνεται η εκστρατεία των φανατικών ισλαμιστών να διεκδικήσουν οριστικά την Αγια-Σοφιά μετατρέποντάς τη σε τζαμί, κάτι που εξελίσσεται σε πόλεμο μεταξύ ισλαμιστών και μετριοπαθών Τούρκων και σε σύμβολο της καθοριστικής απομάκρυνσης της χώρας από τη Δύση». Η Αγια-Σοφιά αποτελεί ορόσημο της Κωνσταντινούπολης αλλά και της παγκόσμιας Ιστορίας για 14 αιώνες. Όταν το 1453 μετατράπηκε σε τζαμί, έγινε για να σηματοδοτήσει τον θρίαμβο και την ανωτερότητα του Ισλάμ. Το 1935, ο Ατατούρκ την ξανάνοιξε ως μουσείο, μετατρέποντας τη σε σύμβολο γι’ αυτό που η Τουρκία θα μπορούσε να γίνει. Ένα μέρος για όλους τους ανθρώπους: «Σήμερα η Αγια-Σοφία έχει μετατραπεί ξανά σε σύμβολο, αυτό της μάχης που δίνεται μεταξύ ισλαμιστών/εθνικιστών και των δημοκρατικών μοντέρνων Τούρκων για την ίδια την ταυτότητα της χώρας τους. Φανατικοί ισλαμιστές και υπερσυντηρητικοί ακτιβιστές, πολλοί από τους οποίους διατηρούν δεσμούς με το κόμμα του Ερντογάν, πιέζουν την κυβέρνηση να παραχωρήσει το παγκόσμιο μνημείο στο ισλάμ. Τον προηγούμενο μήνα, μπροστά σε πλήθη ξαφνιασμένων τουριστών, πάνω από 1.000 άτομα συγκεντρώθηκαν μπροστά στην Αγια-Σοφιά κρατώντας πλακάτ με στίχους από το Κοράνι και απαιτώντας τη μετατροπή της σε τζαμί. Όμως πολλοί από τους περαστικούς Τούρκους δυσφόρησαν. Μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας θεωρεί ότι τέτοιες κινήσεις αποσκοπούν στο να μετατραπεί η χώρα τους σε Ιράν». Τυχόν μετατροπή της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί θα αποτελούσε, κατά τους Δυτικούς, το πιο εκκωφαντικό σύμβολο της στροφής της Τουρκίας μακριά από την Ευρώπη και προς το ισλάμ. Η καμπάνια για τη μετατροπή δυναμώνει. Πριν από έναν χρόνο, το Anatolia Youth Association, μια τουρκική συντηρητική ΜΚΟ, μάζεψε 15 εκατομμύρια υπογραφές για να γίνει τζαμί η Αγια-Σοφιά. Και ο Πάπας Όταν τον Απρίλιο ο Πάπας Φραγκίσκος χαρακτήρισε τις μαζικές σφαγές των Αρμενίων το 1915 ως «την πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα», ο μουφτής της Άγκυρας δήλωσε ότι το σχόλιο του Πάπα θα επιταχύνει τη διαδικασία να ξανανοίξει η Αγια-Σοφιά για μουσουλμανική προσευχή και τον χαρακτήρισε μοντέρνο σταυροφόρο. Από το 2012, μάλιστα, οι Τούρκοι φροντίζουν ώστε το κάλεσμα για προσευχή, που γίνεται πέντε φορές την ημέρα, να διαβάζεται από ένα μικρό μουσουλμανικό ιερό στον προαύλιο χώρο του μουσείου και να αναμεταδίδεται ιδιαιτέρως δυνατά από τα μεγάφωνα. Ο πολιτισμικός πόλεμος που μαίνεται στην Τουρκία είδε την πρώτη του κορύφωση στις εκλογές της 7ης Ιουνίου, που καθόρισαν το αν θα άλλαζε το Σύνταγμα της χώρας σε προεδρικό (κάτι που εν τέλει δεν συνέβη). Οι αποτυχίες Λίγο πριν κατακτήσει την εξουσία το 2002, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν υποσχόταν την καταπολέμηση της διαφθοράς, των αδικιών και της φτώχειας, λόγια που βρίσκονταν σε πλήρη αρμονία με τις απαιτήσεις της κοινωνίας. Το κόμμα του Ερντογάν, όμως, εμπλέκεται πλέον σε αυτά ακριβώς που κάποτε δεσμεύτηκε ότι θα εξαφανίσει. Μπορεί το κατά κεφαλήν ΑΕΠ να ήταν το 2002 κατά μ.ό. στα 3.600 δολάρια και να τριπλασιάστηκε το 2013 στα 11.000, όμως πέρυσι η ανάπτυξη έπεσε από 4% σε 2,9%, οι ξένες επενδύσεις μειώθηκαν πλέον σχεδόν στο μισό, η οικονομία φρενάρισε και οι Τούρκοι δεν έχουν άλλο επενδυτικό θαύμα να περιμένουν. Ο κατώτατος μισθός στην Τουρκία δεν ξεπερνά τις 949 τουρκικές λίρες, δηλαδή 356 δολάρια. Κι όλα αυτά ενώ η κυβέρνηση μπλέχτηκε σε σκάνδαλα διαφθοράς, προχώρησε σε απαγορεύσεις στο Ίντερνετ, σε πρωτοφανή χειραγώγηση του Τύπου και φυσικά στο ρεσιτάλ αυταρχισμού με τις διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί. Πριν από μια δεκαετία, η Τουρκία ήταν παθιασμένη με την προοπτική της ένωσης με την Ε.Ε. Σήμερα η εξωτερική πολιτική και διπλωματία επικεντρώνεται στο να ηγηθεί του μουσουλμανικού κόσμου. Ο ίδιος ο Ερντογάν – που, παρεμπιπτόντως, το 1999 είχε φυλακισθεί γιατί είχε απαγγείλει ένα θρησκευτικό ποίημα που κρίθηκε από το δικαστήριο ως υποκίνηση σε θρησκευτικό/φυλετικό μίσος – έχει φροντίσει να απέχει από το να εκφραστεί δημόσια και ανοιχτά υπέρ τού να γίνει τζαμί η Αγια-Σοφιά. Όμως ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Τουρκίας και συνιδρυτής του AKP Μπουλέντ Αρίτς χρησιμοποιεί στον λόγο του αναφορές για το «τζαμί της Αγια-Σοφιάς». Για πολλούς, η μετατροπή του μνημείου σε τζαμί είναι το επόμενο λογικό βήμα στη διαδικασία ισλαμοποίησης της Τουρκικής Δημοκρατίας. Η καμπάνια για τη μετατροπή της Αγια-Σοφιάς, όμως, δεν έχει να κάνει μόνο με το ισλάμ, αλλά και με τον τουρκικό εθνικισμό, σύμφωνα με το «Newsweek». Ο Ερντογάν έχει όχι μόνο τροφοδοτήσει τη ραγδαία ισλαμοποίηση της τουρκικής κοινωνίας, αλλά επίσης αποθεώνει το οθωμανικό παρελθόν και τον Μωάμεθ τον Πορθητή. Πέρυσι στις 29.5, με την ευκαιρία της επετείου της άλωσης της Κωνσταντινούπολης, δήλωσε ότι «με την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης ήρθε ο πολιτισμός». Έτσι και αλλιώς έχει γίνει πια ρουτίνα να υποδέχεται ξένους ηγέτες στο καινούργιο υπέρλαμπρο προεδρικό παλάτι του εν μέσω μυστακοφόρων μεταμφιεσμένων με μεσαιωνικές τουρκικές στολές και όπλα.

Χάσμα μεταξύ πολιτισμικών αλλαγών και συντηρητικής Ανατολίας

Η διαμάχη γύρω από τη μετατροπή ή όχι της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί καθρεφτίζει όχι μόνο τον αυξανόμενο εθνικισμό και ισλαμισμό στην Τουρκία, αλλά και το τεράστιο πια χάσμα μεταξύ των πολιτισμικών αξιών της συντηρητικής Ανατολίας, παραδοσιακού προπυργίο του Ερντογάν, και των κοσμοπολίτικων της Κωνσταντινούπολης. Ακριβώς, δηλαδή, η σύγκρουση που οδήγησε στις τρίμηνες διαμαρτυρίες και ταραχές του 2013 ενάντια στα σχέδια να χτιστούν ένα τζαμί κι ένα εμπορικό κέντρο στο πάρκο Γκεζί. Ο τελικός απολογισμός άφησε 11 νεκρούς και 8.000 τραυματίες.

Ο Ερντογάν, εκτός όλων των άλλων, έχει εξοργίσει τους κοσμικούς Τούρκους με την απαγόρευση του αλκοόλ σε εστιατόρια που έχουν τραπέζια στον δρόμο ή κοντά σε τζαμιά και σχολεία. Η κυβέρνηση κάνει σχέδια και για τη δημιουργία ενός τεράστιου τζαμιού στον λόφο Camlica, το υψηλότερο σημείο της Κωνσταντινούπολης. Πολλοί κάτοικοι, όμως, φοβούνται ότι οι ελευθερίες τους και ο σύγχρονος τρόπος ζωής απειλούνται από μια υπερσυντηρητική, ανατολίτικη νοοτροπία που επιβάλλεται από την Άγκυρα.

Μια παράλληλη ανησυχητική εξέλιξη είναι ο διαρκώς αυξανόμενος αυταρχισμός και η έλλειψη ανοχής σε όποιον διαφωνεί, γεγονός που επισημαίνεται εντόνως πια από τον δυτικό Τύπο. Τον Μάιο του 2014, αντιδρώντας σε πρόταση νόμου από τον πρώην βουλευτή του AKP Χαμί Γιλντιρίμ για τη μετατροπή της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί, 28 επιφανείς Τούρκοι και ξένοι ακαδημαϊκοί συνέταξαν μια ανοιχτή επιστολή προς την κυβέρνηση, επικρίνοντας έντονα την πρόταση ως «εσφαλμένη» και «χωρίς ευαισθησία». Την επιστολή υπέγραφαν ακόμη 1.200 σημαντικοί βυζαντινολόγοι και ιστορικοί απ’ όλο τον κόσμο.

Κάποιοι εξ αυτών, όμως, ήδη δέχονται απειλές και κακόβουλα ανώνυμα γράμματα. Σε άλλους η προαγωγή τους μπλοκαρίστηκε και απομονώθηκαν από τους συναδέλφους τους ακαδημαϊκούς. Αυτού του είδους η επίθεση έγινε κανόνας και φιμώνεται η δυνατότητα να εκφράσουν τη γνώμη τους. Η κουλτούρα φόβου γύρω από το να αναφέρεται κανείς στο μη μουσουλμανικό παρελθόν της Τουρκίας μοιάζει να κυριαρχεί.

Η διχαστική διαμάχη έχει στρέψει πολλούς Τούρκους κληρικούς αλλά και συντηρητικούς πολιτικούς ενάντια στη διεθνή αρχαιολογική κοινότητα καθώς και στην UNESCO, που συγκαταλέγει την Αγια-Σοφιά στα μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Αποτελεί, άλλωστε, το πιο επισκέψιμο ορόσημο της Τουρκίας, με περίπου 3,3 εκατομμύρια επισκέπτες τον χρόνο.

Σήμερα η Αγια-Σοφιά είναι ανοιχτή για όλους, άσχετα με τη θρησκεία ή το φύλο τους. Η λειτουργία της ως μουσείου διασφαλίζει ότι υπάρχουν και εκπροσωπούνται και το χριστιανικό αλλά και το μουσουλμανικό στοιχείο. Αν μετατραπεί σε τζαμί, σημειώνει το αμερικανικό περιοδικό, η πρόσβαση αυτόματα θα είναι διαφορετική για γυναίκες και μη μουσουλμάνους. Τα ανεκτίμητης καλλιτεχνικής και ιστορικής αξίας βυζαντινά μωσαϊκά της εκκλησίας θα καλυφθούν, ενδεχομένως και με κίνδυνο να καταστραφούν.

Ήδη, πάντως, αυτό που το φανατικό κομμάτι των Τούρκων επιθυμεί να συμβεί στην Αγια-Σοφιά έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια σε άλλους δύο ιστορικούς χριστιανικούς ναούς. Το 2013 η βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Σοφίας του 12ου αιώνα στην Τραπεζούντα έγινε τζαμί, με αποτέλεσμα, παρά τις σοβαρές αντιδράσεις των ιστορικών, οι ανεκτίμητης καλλιτεχνικής αξίας τοιχογραφίες της να καλυφθούν.

Αυτόν τον μήνα, ανακοινώθηκε ότι άλλη μια Αγία Σοφία του 12ου αιώνα, στην πόλη Ιζνίκ, δηλαδή την αρχαία Νίκαια, όπου πραγματοποιήθηκε η Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος, πρόκειται να γίνει τζαμί, παρά το αρχικό σχέδιο αναστήλωσης του ναού ως μουσείου

Οι ΗΠΑ, μέσω της Αμερικανικής Επιτροπής για τη Διεθνή Θρησκευτική Ελευθερία, η οποία είναι μια δικομματική συμβουλευτική επιτροπή του Κογκρέσου, έχει προειδοποιήσει ότι «το να λειτουργήσει η Αγια-Σοφιά ως τζαμί θα αποτελούσε ξεκάθαρα μια διχαστική και προκλητική κίνηση που θα μπορούσε να απειλήσει το διεθνές κύρος της Τουρκίας και να αναζωπυρώσει παράπονα σχετικά με την κακομεταχείριση Αρμενίων και Ελλήνων χριστιανών κατά τον τελευταίο αιώνα».

Πάντως, η εκστρατεία υπέρ της μετατροπής σε τζαμί έχει να κάνει με συμβολισμούς και όχι με κάποιον πρακτικό λόγο, όπως την ύπαρξη χώρων για θρησκευτική λατρεία, αφού η Κωνσταντινούπολη διαθέτει ήδη πάνω από 3.000 τζαμιά. Μάλιστα, το κοντινότερο τζαμί στην Αγια-Σοφιά, το τεράστιο Σουλτάναχμετ του 17ου αιώνα είναι μονίμως σχεδόν άδειο από πιστούς.

«Όσο η Τουρκία δεν φροντίζει να τιθασεύσει το καταπιεστικό ισλάμ και συνεχίζει να το προωθεί εις βάρος κάθε άλλης νοοτροπίας, τέτοια φαινόμενα αναμένεται να διογκωθούν» επισημαίνει, ολοκληρώνοντας, το γνωστό έντυπο. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι, σε πλήρη ταύτιση και δράση, τόσα μεγάλα δυτικά Μέσα εξαπέλυσαν σ’ αυτό το τάιμινγκ μια τόσο σκληρή επίθεση στον... γειωμένο από τα εκλογικά αποτελέσματα Ερντογάν.

ΕρντογάνΤουρκίαεκλογέςIssue: 1868Issue date: 11-06-2015Has video: