Γιατί δε θυμόμαστε τη ζωή μας ως μωρά

12:45 19/2/2025 - Πηγή: Το Ποντικι

Η αδυναμία των ενηλίκων να ανακαλέσουν αναμνήσεις από τη βρεφική και πρώιμη παιδική τους ηλικία, γνωστή ως «βρεφική αμνησία», αποτελεί ένα φαινόμενο που έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα για πάνω από έναν αιώνα.

Παρά τις πολυάριθμες μελέτες, οι ακριβείς αιτίες αυτού του φαινομένου παραμένουν αντικείμενο συζήτησης και έρευνας.

Ιστορική αναδρομή και πρώτες θεωρίες

Η πρώτη επίσημη αναφορά στην παιδική αμνησία έγινε από την ψυχολόγο Caroline Miles στα τέλη του 19ου αιώνα.

Το 1904, ο G. Stanley Hall αναφέρθηκε στο φαινόμενο στο βιβλίο του «Adolescence».

Ωστόσο,

όπως αναφέρει μεταξύ άλλων ο Guardian, ήταν ο Sigmund Freud το 1916 που διατύπωσε μια ολοκληρωμένη θεωρία, υποστηρίζοντας ότι η αδυναμία ανάκλησης πρώιμων αναμνήσεων οφείλεται σε καταστολή τραυματικών εμπειριών που σχετίζονται με την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη του παιδιού.

Αν και η φροϋδική προσέγγιση θεωρείται σήμερα παρωχημένη, αποτέλεσε τη βάση για περαιτέρω έρευνα.

Σύγχρονες ερμηνείες και νευρολογικές προσεγγίσεις

Πρόσφατες μελέτες έχουν επικεντρωθεί στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και ιδιαίτερα του ιππόκαμπου, μιας περιοχής που σχετίζεται με τη μνήμη.

Ο ιππόκαμπος συνεχίζει να αναπτύσσεται κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής, γεγονός που μπορεί να επηρεάζει την ικανότητα αποθήκευσης και ανάκλησης αναμνήσεων.

Επιπλέον, η νευρογένεση, η διαδικασία δημιουργίας νέων νευρώνων, είναι έντονη κατά την παιδική ηλικία και ενδέχεται να «αναδιαμορφώνει» τις υπάρχουσες μνήμες, καθιστώντας δύσκολη την ανάκλησή τους σε μεταγενέστερη ηλικία.

Γλωσσική ανάπτυξη και διαμόρφωση αναμνήσεων

Η γλώσσα παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και ανάκληση αναμνήσεων.

Τα βρέφη, αν και μπορούν να σχηματίσουν μνήμες, δεν διαθέτουν την αναπτυγμένη γλωσσική ικανότητα να τις περιγράψουν ή να τις οργανώσουν σε αφηγήσεις.

Αυτό σημαίνει ότι, παρόλο που οι εμπειρίες καταγράφονται, η έλλειψη γλωσσικών δεξιοτήτων δυσχεραίνει την ανάκλησή τους αργότερα.

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που αναπτύσσουν νωρίτερα γλωσσικές δεξιότητες τείνουν να έχουν πρώιμες αναμνήσεις σε σύγκριση με εκείνα που καθυστερούν γλωσσικά.

Πολιτισμικές επιδράσεις

Οι πολιτισμικές διαφορές επηρεάζουν επίσης την ηλικία των πρώτων αναμνήσεων.

Σε πολιτισμούς όπου δίνεται έμφαση στην ατομικότητα και την προσωπική αφήγηση, όπως στις δυτικές κοινωνίες, οι άνθρωποι τείνουν να ανακαλούν αναμνήσεις από μικρότερη ηλικία.

Αντίθετα, σε συλλογικές κουλτούρες, όπου η έμφαση δίνεται στην ομάδα και όχι στο άτομο, οι πρώτες αναμνήσεις εμφανίζονται σε μεγαλύτερη ηλικία.

Αυτό υποδηλώνει ότι η κοινωνική δομή και οι πολιτισμικές πρακτικές διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο αποθηκεύουμε και ανακαλούμε τις πρώτες μας εμπειρίες.

Συναισθηματικοί παράγοντες και τραύμα

Το συναισθηματικό περιεχόμενο των εμπειριών παίζει σημαντικό ρόλο στην αποθήκευση των αναμνήσεων.

Εμπειρίες με έντονο συναισθηματικό φορτίο, είτε θετικό είτε αρνητικό, είναι πιο πιθανό να αποθηκευτούν στη μακροπρόθεσμη μνήμη.

Ωστόσο, η έκθεση σε τραυματικά γεγονότα κατά την πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να οδηγήσει σε καταστολή ή παραμόρφωση αυτών των αναμνήσεων ως μηχανισμός άμυνας.

Παρόλο που αυτές οι μνήμες μπορεί να μην είναι προσβάσιμες σε συνειδητό επίπεδο, επηρεάζουν τη συμπεριφορά και την ψυχική υγεία σε ασυνείδητο επίπεδο.

Γιατί οι Μαορί θυμούνται περισσότερο

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι Μαορί της Νέας Ζηλανδίας θυμούνται τις πρώτες παιδικές τους αναμνήσεις σε μικρότερη ηλικία από ό,τι οι Ευρωπαίοι ή οι Ασιάτες.

Αυτό οφείλεται στην ισχυρή προφορική παράδοση της κουλτούρας τους, όπου η αφήγηση ιστοριών και η προσωπική μνήμη έχουν κεντρικό ρόλο.

Οι Μαορί αναφέρουν αναμνήσεις από την ηλικία των 2,5 ετών.

Η διαφορά αυτή τονίζει τον ρόλο που παίζει ο πολιτισμός στη διαμόρφωση της μνήμης και επιβεβαιώνει ότι η αφήγηση και η κοινωνική επικοινωνία επηρεάζουν την ικανότητα ανάκλησης αναμνήσεων από την πρώιμη παιδική ηλικία.

Διαβάστε επίσης:

Ποιες είναι οι διατροφικές παγίδες που κρύβει η Τσικνοπέμπτη- Πώς θα τις αποφύγουμε

Πεθαίνουμε νωρίτερα: Η Ελλάδα κατέγραψε τη μεγαλύτερη μείωση προσδόκιμου ζωής στην Ευρώπη την περίοδο 2019-2021

Απροστάτευτοι οι φαρμακοποιοί στη Θεσσαλονίκη – Αύξηση διαρρήξεων, ληστειών και κλοπών