Η άλωση της Τριπολιτσάς: «Εισεπήδησαν το τείχος»

08:17 3/10/2020 - Πηγή: Το Ποντικι

ΕΛΛAΔΑΈντυπη Έκδοση

Η πολιορκία της Τριπολιτσάς ξεκίνησε στις αρχές Ιουνίου του 1821 και η άλωση της πόλης έγινε στις 23 Σεπτεμβρίου 1821. Η άλωση της Τριπολιτσάς έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πορεία της ελληνικής επανάστασης, δεδομένου ότι είχε ως αποτέλεσμα τη σταθεροποίησή της και την επικράτηση των Ελλήνων σε όλη σχεδόν την Πελοπόννησο.
Πριν από την έναρξη της επανάστασης, οι Τούρκοι υποψιάζονταν ότι η Τριπολιτσά δεν θα απέφευγε μια στρατιωτική επιχείρηση από μέρους των Ελλήνων.

Θεώρησαν λοιπόν καλό να λάβουν κάποια προληπτικά μέτρα, τα οποία προέβλεπαν διωγμούς και συλλήψεις των Ελλήνων στις γύρω περιοχές. Από τα μέτρα αυτά δεν γλύτωσαν και αρκετοί αρχιερείς αλλά και πρόκριτοι, τους οποίους οι τουρκικές αρχές θεώρησαν καλό να κρατήσουν ως ομήρους, πιστεύοντας πως έτσι θα είχαν τη δυνατότητα να διαπραγματευτούν σε μιαν ενδεχόμενη επίθεση κατά της πόλης. Οι περισσότεροι από αυτούς κρατήθηκαν στις φυλακές και αρκετοί μάλιστα δεν γλύτωσαν τα βασανιστήρια και την εκτέλεση.

Τη χρονιά που ξέσπασε η ελληνική επανάσταση η Τριπολιτσά διέθετε οχυρωματικό τείχος καθώς και τηλεβόλα και κανόνια. Σύμφωνα με τον Maxime Raybaud, η πόλη προστατευόταν από τείχος πλάτους δυο μέτρων στη βάση και εβδομήντα εκατοστών στην άκρη του και ύψους περίπου τεσσάρων μέτρων, με πύργους, μερικοί εκ των οποίων ήταν εξοπλισμένοι με κανόνια και ημισελήνους τοποθετημένες ανά τακτά διαστήματα κατά μήκος των 3,5 χιλιομέτρων του. Στο τείχος, που δεν ήταν κυκλικό, υπήρχαν έξη πύλες, όπως επίσης κι ένα μικρό τετράγωνο φρούριο στο εσωτερικό του, σε ένα νοτιοδυτικό ύψωμα. Αδύνατο σημείο της οχύρωσης ήταν το γεγονός ότι το τείχος δεν ήταν συνεκτικά χτισμένο και δεν θα άντεχε σε μια σφοδρή επίθεση, όπως και το γεγονός ότι το κάστρο βρισκόταν στην πεδιάδα, πράγμα που το καθιστούσε ευάλωτο. Βασική όμως αδυναμία της ήταν ότι σε περίπτωση πολιορκίας δεν υπήρχε δυνατότητα βοήθειας από τη θάλασσα. Σύμφωνα με τον Maxime Raybaud, «ο πληθυσμός της πόλης είχε διπλασιαστεί από την αρχή του πολέμου και είχε φτάσει, σύμφωνα με διάφορες πηγές, από 25.000 ώς και 34.000 κατοίκους».
Όταν άρχισαν οι πρώτες αψιμαχίες της επανάστασης – και οι πρώτοι σκοτωμοί –, οι Τούρκοι της Πελοποννήσου τρομοκρατήθηκαν και κατέφυγαν σε πόλεις με ισχυρά κάστρα. Στην Τριπολιτσά, σύμφωνα με τον D. Brewer, «πριν από την έναρξη της πολιορκίας, όλοι οι Έλληνες είχαν διαφύγει, εκτός από 38 ομήρους, μεταξύ των οποίων ήταν και 5 επίσκοποι». Βασικός εισηγητής της πολιορκίας υπήρξε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Οι δυνάμεις
Στην περίοδο της κήρυξης της επανάστασης διοικητής της Πελοποννήσου ήταν ο Χουρσίτ Πασάς, ο οποίος εκείνο το διάστημα ήταν απασχολημένος εναντίον του Αλή Πασά στην Ήπειρο. Όταν έμαθε για την πολιορκία, ο Χουρσίτ έστειλε στην Τριπολιτσά 3.500 στρατιώτες υπό τον Κεχαγιάμπεη. Άλλοι ηγέτες των Τούρκων ήταν ο Δεφτερντάρης, ο Σιέχ Νετσίπ εφέντης και ο Κιαμήλμπεης της Κορίνθου, όλοι Πελοποννήσιοι. Διοικητές της πόλης ήταν ο Κεχαγιάμπεης και ο καϊμακάμης Σελίχ Μεχμέτ. Η δύναμη των ενόπλων ήταν 10.000 άντρες, Αλβανοί, Ασιάτες και Πελοποννήσιοι Οθωμανοί.
Από τη μεριά των Ελλήνων υπήρχαν τέσσερα μεγάλα σώματα πολιορκητών που σχημάτιζαν ημικύκλιο γύρω από την Τριπολιτσά. Το αριστερό κατείχε ο Κολοκοτρώνης με 2.500 άντρες, το δεξιό ο Γιατράκος με 1.500, το κέντρο με 1.000 ο Αναγνωσταράς και πίσω από το δεξιό και το κέντρο βρισκόταν ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης με 1.500 άντρες. Οι δρόμοι προς Άργος και Λεοντάρι φυλάγονταν από 150 και 300 άντρες αντίστοιχα. Αρχιστράτηγος ανακηρύχθηκε ο Πετρόμπεης υπό την υπέρτατη ηγεσία του Δημητρίου Υψηλάντη, αλλά πραγματικός αρχηγός ήταν ο Κολοκοτρώνης.

Πολιορκία και άλωση
Μέχρι τον Αύγουστο λάμβαναν χώρα ακροβολισμοί μεταξύ των εμπολέμων, στους οποίους υπερτερούσαν οι Έλληνες όταν είχαν ν’ αντιμετωπίσουν το πεζικό των Τούρκων. Αλλά κι όταν επετίθετο το ιππικό τους, αποσύρονταν στους πρόποδες των βουνών και πάλι προξενούσαν βλάβη στους Τούρκους προστατευμένοι από τη μορφολογία του εδάφους.
Τον Αύγουστο, όταν μαθεύτηκε ότι ο Κιαμήλμπεης θα μετέφερε ενισχύσεις και πολεμοφόδια στην επίσης πολιορκούμενη Κόρινθο, ο Κολοκοτρώνης διέταξε να ανοιχτεί τάφρος πάνω στον δρόμο που θ’ ακολουθούσαν οι Τούρκοι. Τελικά, ο Κιαμήλμπεης δεν το επιχείρησε. Στις 10 Αυγούστου πάνω από 4.000 Τούρκοι συγκέντρωσαν άφθονα τρόφιμα από τα γύρω χωριά. Στην επιστροφή τους δέχθηκαν επίθεση από τους Έλληνες που τους περίμεναν στην τάφρο και οι Τούρκοι υπέστησαν βαριές απώλειες, καθώς οι τροφές και τα ζώα έπεσαν στα χέρια των πολιορκητών. Η μάχη αυτή, της Γράνας όπως λέγεται, έληξε με την πλήρη νίκη των Ελλήνων και σήμανε την τελική φάση της πολιορκίας που οδήγησε στην πτώση της Τριπολιτσάς.
Στις 26 Αυγούστου διαδόθηκε η φήμη ότι ο τουρκικός στόλος έφερνε στην Πάτρα 10.000 στρατιώτες για απόβαση, ενώ στην πραγματικότητα είχε μόνο 1.000 Αλβανούς.
Στις 26 Αυγούστου, στα Βασιλικά Φθιώτιδας δόθηκε μια καθοριστική μάχη μεταξύ των ελληνικών και τουρκικών στρατευμάτων Οι Τούρκοι με τη δύση του ήλιου τράπηκαν σε φυγή προς την Πλατανιά, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης πάνω από χίλιους νεκρούς και τραυματίες. Από τους Έλληνες σκοτώθηκαν δέκα και τραυματίστηκαν 30.
Στις 7 Σεπτεμβρίου ο οθωμανικός στόλος, αφού πρώτα αγκυροβόλησε στη Ζάκυνθο όπου και εφοδιάστηκε από τις ουδέτερες αρχές του νησιού, κατέπλευσε στην Πάτρα.
Περί τα μέσα Σεπτεμβρίου έγινε απόβαση 700 Αλβανών του στόλου, οι οποίοι μπήκαν στο εγκαταλελειμμένο Αίγιο και το κατέκαψαν, ενώ διασκορπίστηκαν σε όλη την επαρχία λαφυραγωγούντες.
Στις 19 Σεπτεμβρίου, ο τουρκικός στόλος έπλευσε προς το Γαλαξίδι, όπου αιχμαλώτισε 34 πλοία, κατέστρεψε τα υπόλοιπα, έσφαξε λίγους γέροντες που είχαν μείνει στην πόλη και την έκαψε.
Η αποστολή, ωστόσο, του τουρκικού στόλου, που ήταν να διευκολύνει τη μετάβαση στρατευμάτων προς την Πελοπόννησο ώστε να βοηθήσει τους πολιορκημένους της Τριπολιτσάς, απέτυχε. Η βασικότερη αιτία ήταν η ήττα των τουρκικών στρατευμάτων στη μάχη των Βασιλικών στις 26 Αυγούστου. Στο μεταξύ παραδόθηκαν στους Έλληνες τα φρούρια της Μονεμβασιάς και του Ναβαρίνου.
Στις 23 Σεπτεμβρίου, από τα ξημερώματα, η Τριπολιτσά βρισκόταν σε μεγάλη αναστάτωση. Από τη μια οι Αλβανοί ετοιμάζονταν να βγουν, από την άλλη οι Πελοποννήσιοι Τούρκοι συζητούσαν για νέες διαπραγματεύσεις με τους Έλληνες, με συνέπεια να μείνει αφρούρητο το κανονιοστάσιο της πύλης της Ναυπλίας.
Σύμφωνα με τον Τρικούπη, στις εννέα η ώρα το πρωί πενήντα άντρες, με δική τους πρωτοβουλία, ανέβηκαν στο τείχος πατώντας ο ένας στους ώμους του άλλου, άνοιξαν την πύλη και ύψωσαν την ελληνική σημαία. Οι Τούρκοι σήμαναν συναγερμό, οι Έλληνες άνοιξαν κι άλλες πύλες κι όρμησαν όλοι μέσα στην πόλη. Από αυτούς που «εισεπήδησαν το τείχος» ο Τρικούπης αναφέρει μόνο το όνομα του αγωνιστή Παναγιώτη Κεφάλα.
Κατά τον Φιλήμονα, πρωτεργάτης της άλωσης ήταν ο Εμμανουήλ Δούνιας και κατά τον Φωτάκο οι Εμμανουήλ Δούνιας και ο Σπετσιώτης Αυραντίνης. Αυτοί είχαν συνδεθεί με φιλία με έναν Τούρκο πυροβολητή που τους ανεβοκατέβαζε συχνά στο τείχος με σχοινιά. Επωφελούμενος της αναστάτωσης της ημέρας, ο Δούνιας ανέβηκε πάλι με σχοινί που του έριξε ο Τούρκος φίλος του, τον συνέλαβε και κάλεσε με χειρονομίες τους Έλληνες που βρίσκονταν κοντά, οι οποίοι ανέβηκαν στο τείχος όπως περιγράφει και ο Τρικούπης. Ύστερα, έστρεψε τα πυροβόλα κατά της πόλης και άρχισε να κτυπά το σαράι.