Η Αντάντ και η Γερμανία στις παραμονές του Μεγάλου Πόλεμου

10:03 13/9/2017 - Πηγή: Το Ποντικι

Έντυπη ΈκδοσηΚΟΣΜΟΣ

Φαίνεται ότι ακόμα και οι μεγαλύτεροι πόλεμοι στην ιστορία της ανθρωπότητας έχουν ανάγκη μιας πρόφασης για την ερμηνεία των αιτίων τους. Έτσι, από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε ο Μεγάλος Πόλεμος που έμεινε γνωστός ως Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, οι εμπόλεμες πλευρές αγωνίζονταν εκτός από τα πεδία των μαχών και σε έναν παράλληλο πόλεμο, αυτόν των εντυπώσεων, προσπαθώντας να επιβάλλουν τις δικές τους απόψεις για τα αίτια της σύγκρουσης.

Η μάχη της προπαγάνδας αποδεικνυόταν για μια ακόμα φορά καθοριστικής σημασίας για τους εμπλεκομένους. Στο εσωτερικό των κρατών πάντως

η προσφυγή στον πόλεμο προβαλλόταν ως μια δικαιολογημένη απόφαση, διότι αντιμετωπιζόταν ως υπεράσπιση των εδαφικών συνόρων της κάθε χώρας. Να σημειώσουμε ότι το 1914, στην Ευρώπη, κάθε εμπλεκόμενος στον πόλεμο παρουσίαζε τη χώρα του ως θύμα άμεσης επίθεσης. Σε αυτό το κλίμα μάλιστα δημιουργήθηκαν διάφοροι νεολογισμοί, που είχαν ως σκοπό να κατευνάσουν τα πολιτικά πάθη στο εσωτερικό των χωρών (κάτι που δεν κατέστη δυνατόν στην Ελλάδα). Έτσι, στη Γαλλία εμφανίστηκε η «Ιερή Ένωση» και στη Γερμανία η «Εθνική Αλληλεγγύη».

Ένα από τα πρώτα ζητήματα των εμπλεκομένων δυνάμεων ήταν να εξασφαλίσουν την υποστήριξη των ουδέτερων χωρών. Με την ευκαιρία να σημειώσουμε ότι το ζήτημα αυτό στοίχισε στη χώρα μας τον καταστροφικό Εθνικό Διχασμό, με τις ολέθριες συνέπειες που ακολούθησαν. Στην Ευρώπη, ούτε η Βουλγαρία ούτε η Ρουμανία είχαν ταχθεί με το μέρος του ενός ή του άλλου εμπολέμου στρατοπέδου. Ωστόσο, η αναζήτηση συμμάχων στα Βαλκάνια απασχολούσε ιδιαίτερα τις ηγεσίες και των δυο πλευρών έως και το 1916, δυο χρόνια αφότου είχαν αρχίσει οι συγκρούσεις. Εκτός Ευρώπης, η στάση των ΗΠΑ, της πρώτης βιομηχανικής δύναμης σε παγκόσμιο επίπεδο, αντιμετωπίζονταν ως καθοριστική. Αν και η εμπλοκή της στις στρατιωτικές επιχειρήσεις θεωρείτο μη πιθανή, η δυνατότητα πρόσβασης στα βιομηχανικά της προϊόντα μπορούσε να παίξει πρωτεύοντα ρόλο στην έκβαση του πολέμου.

Αιτίες και αιτιάσεις

Η αλήθεια είναι ότι η Αυστροουγγαρία και όχι η Γερμανία ήταν εκείνη η δύναμη που, στις αρχές Ιουλίου του 1914, σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει τον πόλεμο ως μέσο άσκησης πολιτικής. Η σύγκρουση που σχεδίαζε και επιζητούσε η Αυστροουγγαρία ήταν τοπικού χαρακτήρα, ωστόσο, ο πόλεμος που ακολούθησε έλαβε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις. Η κριτική αυτής της άστοχης πολιτικής στράφηκε εναντίον της Γερμανίας και το 1914 αλλά και αργότερα. Το δε προκλητικό είναι ότι η Αυστροουγγαρία εκτόξευε κατηγορίες εναντίον της συμμάχου τής χώρας, υποδεικνύοντας τη Γερμανία ως υπαίτια για την εμπλοκή της σε έναν πόλεμο εξαιρετικά μεγαλύτερης κλίμακας από αυτόν που μπορούσε να ανταπεξέλθει.

Από την πλευρά των χωρών της Αντάντ, τα υπουργεία των εξωτερικών της Ρωσίας και της Βρετανίας ήταν πεπεισμένα ότι η Βιέννη δεν θα προχωρούσε ποτέ δίχως τη στήριξη του Βερολίνου. Η αλήθεια όμως, πέρα από τις αντιπαλότητες και τις εκτιμήσεις, είναι ότι τα αίτια του πολέμου δεν ήταν πρόσφατα, δεν αφορούσαν την τρέχουσα επικαιρότητα της εποχής αλλά, αντίθετα, είχαν βαθιές ρίζες στο παρελθόν.

Αντάντ και Γερμανία

Με την ενοποίηση της Γερμανίας το 1871, μια νέα πανίσχυρη πολιτική οντότητα δημιουργήθηκε στην καρδιά της Ευρώπης προκαλώντας αναταράξεις στους ρυθμούς που εξελισσόταν ο ανταγωνισμός των διαφόρων χωρών. Αντιλαμβανόμενος τις συνέπειες αυτής της ανησυχίας που προκαλούσε η ενωμένη πλέον Γερμανία στη Γηραιά Ήπειρο, ο καγκελάριος Βίσμαρκ έσπευσε να καθησυχάσει αυτούς τους φόβους.

Οι τότε ευρωπαϊκές δυνάμεις είχαν φροντίσει να μεταφέρουν τους ανταγωνισμούς τους εκτός ευρωπαϊκής ηπείρου. Έτσι, ο ανταγωνισμός(για παράδειγμα) της Γαλλίας και της Αγγλίας στην Αφρική δεν προκαλούσε ενδεχόμενο πολέμου. Στην πραγματικότητα, η ίδρυση της Αντάντ το 1904 δεν ήταν τόσο η δημιουργία ενός ενιαίου μετώπου εναντίον της Γερμανίας, όσο η διευθέτηση των διαφορών των δυο μεγάλων αποικιοκρατικών δυνάμεων στη Β. Αφρική. Η Γερμανία, ωστόσο, εξέλαβε από τη μεριά της τη συμμαχία αυτή ως έναν συνασπισμό εντός της Ευρώπης.

Αιτίες της σύγκρουσης

Ως απάντηση στη συμμαχία, ο Κάιζερ θεώρησε καλή ιδέα να αποβιβαστεί στην Ταγγέρη τον Μάρτιο του 1905 και να διακηρύξει την υποστήριξή του προς τον Σουλτάνο του Μαρόκου. Στην ουσία, οι Γερμανοί δεν ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για το Μαρόκο, μα επιθυμούσαν διακαώς να διασπάσουν την αγγλογαλλική Αντάντ. Η μάλλον αστόχαστη αυτή ενέργεια έφερε ακριβώς τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Αντί να χωρίσει τους Αγγλογάλλους, τους ισχυροποίησε περισσότερο και τους έκανε πλέον να αντιμετωπίζουν τη Γερμανία ως εν δυνάμει εχθρό. Η απομάκρυνση του Κάιζερ από την πολιτική του Βίσμαρκ σήμαινε για την Αντάντ ότι η Γερμανία δεν αναγνώριζε το status quo και επεδίωκε την ανατροπή του. Σήμαινε ότι η ενοποίηση της Γερμανίας ήταν μια αρχή κι όχι ένα τέλος.

Η ανάπτυξη της Γερμανίας

Ήδη από το 1905 και μετά, ο γερμανικός στόλος ήταν αυτός που αποτελούσε το μέτρο σύγκρισης για τη βρετανική ναυτική ισχύ και όχι το γαλλικό ή το ρωσικό ναυτικό. Η Βρετανία, ωστόσο, κατάφερε τουλάχιστον αριθμητικά να διατηρήσει τη ναυτική υπεροχή. Στο ξέσπασμα της κρίσης του Ιουλίου του 1914 και οι δυο στόλοι τέθηκαν σε επιφυλακή, δίχως όμως να επιταχύνουν το ξέσπασμα του πολέμου όσο η κινητοποίηση των χερσαίων δυνάμεων. Σημαντικό ρόλο επίσης έπαιξε και η ταχυτάτη εκβιομηχάνιση της Γερμανίας, που ναι μεν ήταν όψιμη αλλά αποδείχτηκε εντυπωσιακή. Η βιομηχανική ανάπτυξη της Γερμανίας αυξήθηκε έξη φορές μεταξύ των ετών 1855 και 1913. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Αγγλία το 1870 παρήγαγε το 32% των βιομηχανικών προϊόντων παγκοσμίως. Το 1910 την ξεπέρασαν οι ΗΠΑ που παρήγαγαν το 35,3%, ενώ ακολουθούσε η Γερμανία με 15,9%, ξεπερνώντας την Αγγλία που έπεσε στο 14,7% των βιομηχανικών προϊόντων της υφηλίου. Πρωταρχική πλέον ανάγκη για τη Γερμανία ήταν η διείσδυση των προϊόντων της στην παγκόσμια αγορά. Ο εμπορικός αυτός ανταγωνισμός δημιούργησε και στις δυο χώρες την πεποίθηση του αποκλεισμού της πιθανότητας μιας πολεμικής σύγκρουσης, καθώς μια τέτοια εξέλιξη θα είχε δυσμενείς επιπτώσεις στο εμπόριο.

Συνήθως η εξωτερική με την εσωτερική πολιτική είναι αλληλένδετες. Για τη Γερμανία, ωστόσο, οι σχέσεις αυτές αλληλεξάρτησης δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρές. Έτσι, η εξωτερική πολιτική της χώρας αποσκοπούσε στη διάλυση της Αντάντ, ώστε να απεγκλωβισθεί η Γερμανία από τον κλοιό των συμμάχων. Το βαθύτερο νόημα της αγγλογερμανικής ναυτικής συμφωνίας ήταν ότι οι Γερμανοί επιθυμούσαν, σε αντάλλαγμα με τον περιορισμό ναυπήγησης πολεμικών πλοίων, την τήρηση στάσης ουδετερότητας της Αγγλίας έναντι της Ευρώπης. Η Αγγλία, ωστόσο, απέρριψε την πρόταση, όχι μόνο γιατί τα ανταλλάγματα ήταν ελάσσονος σημασίας, αλλά κυρίως γιατί τα συμφέροντά της ήταν άρρηκτα δεμένα με την Αντάντ.

Δεύτερος Παγκόσμιος ΠόλεμοςΑντάντΓερμανίαHas video: Exclude from popular: 0