Η Έλενα Ροντίνα στο topontiki.gr: Προστατεύοντας την ελευθερία του Τύπου προστατεύονται ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες

09:51 26/9/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

«Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφθορά σε μια χώρα, τόσο λιγότερο θέλουν οι κάτοχοι της εξουσίας να είναι ελεύθερος ο Τύπος». Η Έλενα Ροντίνα, δεν «μασάει» τα λόγια της στη συνέντευξη που παραχώρησε στο topontiki.gr, λίγο πριν ταξιδέψει στην Ελλάδα για να πάρει μέρος, ως ομιλήτρια- κομίζοντας εμπειρία και γνώση-, στο 3 Διεθνές Φόρουμ Δημοσιογραφίας του
iMEdD (https://www.topontiki.gr/2024/09/23/triimeri-sinodos-korifeon-gia-ta-mme-stin-athina-erchete-to-diethnes-foroum-dimosiografias-tou- imedd/), οι εργασίες

του οποίου αρχίζουν σήμερα, στην Αθήνα.

Η Έλενα Ροντίνα, εξέχον μέλος της διεθνούς δημοσιογραφικής κοινότητας, έχει συντονιστικό ρόλο στον ευρωπαϊκό μηχανισμό «πρώτης γραμμής», Media Freedom Rapid Response, European Centre for Press and Media Freedom, για την διασφάλιση της Ελευθερίας του Τύπου, ο οποίος μεταξύ άλλων παρέχει νομική υποστήριξη και υπερασπίζεται τα δημοσιογραφικά δικαιώματα.

Η Έλενα Ρόντινα, συνεισφέρει στον μικρής διαμέτρου κύκλο συνεντεύξεων, που άνοιξε το topontiki.gr, στο περιθώριο της θεματικής του Διεθνούς Δημοσιογραφκού Φόρουμ και αν η Κατερίνα Μάτσα, Διευθύντρια Έρευνας Ειδήσεων και Πληροφοριών του Pew Research Center αναφέρθηκε (https://www.topontiki.gr/2024/09/24/katerina-matsa-sto-topontiki-gr-to-
montelo-enimerosis-allazi-exantlisi-apo-tin-iperpliroforisi/) στην αλλαγή μοντέλου πρόσληψης ειδήσεων και την υπερκόπωση των αναγνωστών από τον «βομβαρδισμό» ειδήσεων, η Έλενα Ροντίνα, περιγράφει τις «αόρατες» απειλές που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι και κομίζει την ευρωπαϊκή εμπειρία.

Στην περίπτωση της Ελλάδας υπάρχουν σημαντικά προβλήματα, υπογραμμίζει, αλλά έχουν γίνει και βήματα προόδου, τονίζει. Γιατί στις μέρες μας πρέπει να συζητούμε ακόμα για την Ελευθερία του Τύπου;

Ο ερευνητής δημοσιογράφος Μπόμπ Γούντγουορντ έχει πει χαρακτηριστικά ότι «η δημοκρατία πεθαίνει στο σκοτάδι». Σήμερα, ιδίως στην Ευρώπη, πολλοί από εμάς θεωρούμε τη δημοκρατία δεδομένη. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι κάτι που πρέπει να έχουμε συνεχώς υπόψη και
συνειδητά, ενεργά να προστατεύουμε.

Η πρώτη επίθεση στα δημοκρατικά μας δικαιώματα και ελευθερίες συχνά ξεκινά με τις απειλές κατά της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας και, δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια βλέπουμε πως αυξάνεται ο αριθμός των απειλών κατά των δημοσιογράφων και των μέσων ενημέρωσης, ο αριθμός των παραβιάσεων κατά της ελευθεροτυπίας.

Η πιο πρόσφατη Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρατήρησης Χαρτογράφησης και Ταχείας Απόκρισης για την Ελευθερία των ΜΜΕ (https://www.ecpmf.eu/756-media-freedom-alerts-in-first-six-months-of- 2024-mfrr-monitoring-report/) δείχνει, μέσα στο τελευταίο εξάμηνο,
αύξηση των λεκτικών επιθέσεων κατά δημοσιογράφων, μεγάλη αύξηση της λογοκρισίας και των παρεμβάσεων στο δημοσιογραφικό έργο, καθώς και ανησυχητική αύξηση του αριθμού των επιθέσεων κατά δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης από την κυβέρνηση και δημόσιους λειτουργούς.

Η καταστολή της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης μπορεί να οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο, με πιο αυταρχικού τύπου ηγέτες να φιμώνουν όλο και περισσότερο τις κριτικές φωνές, αυξάνοντας έτσι την εξουσία τους και καταστέλλοντας περαιτέρω τον ελεύθερο Τύπο και την ελευθερία του λόγου.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο σημαντικό να συζητήσουμε για την ελευθερία του Τύπου και να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να την προστατεύσουμε – αυτό σημαίνει να προστατεύσουμε τα δικά μας δικαιώματα και ελευθερίες.

Η ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη παρουσιάζει μεγάλες αποκλίσεις από το Βορρά στο Νότο. Τι έχει κατακτήσει η δημοσιογραφία στη Σκανδιναβία και γιατί δεν τα καταφέρνει σε χώρες των Βαλκανίων, όπως στην Ελλάδα για παράδειγμα;

Κατ΄αρχήν, δεν θα ήθελα να διατυπώσω γενικόλογα συμπεράσματα και να κάνω γενικεύσεις. Κάθε χώρα έχει τα δικά της επιτεύγματα και τις δικές της παθογένειες όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και τη δημοσιογραφία, και αυτή η διαφοροποίηση έχει τις ρίζες της σε πολλούς διαφορετικούς παράγοντες – την ιστορία, την πολιτική και την ιστορική εξέλιξη των συστημάτων των μέσων ενημέρωσης στις χώρες αυτές.

Αν αυτό το δούμε από την ακαδημαϊκή οπτική, δηλαδή σε επίπεδο σπουδών των μέσων ενημέρωσης, υπάρχουν πλαίσια που έχουν αναπτυχθεί για τον καθορισμό των διαφορετικών δημοσιογραφικών μοντέλων που είναι συνηθισμένα σε διάφορες χώρες. Για παράδειγμα, οι Χαλίν και Μαντσίνι στο περίφημο έργο τους «Comparing media systems» (σ.σ. των εκδόσεων Cambridge- https://www.cambridge.org/core/books/comparing-media-systems-beyond-the-western-world/1DBEDE293709F5588E53C3CC7CBCDB50) ταξινόμησαν τα συστήματα των ΜΜΕ σε Βόρεια Αμερική και Δυτική Ευρώπη με βάση παράγοντες όπως οι αγορές μέσων ενημέρωσης, ο πολιτικός παραλληλισμός (κατά πόσο τα ΜΜΕ λειτουργούν σε συσχετισμό με τα πολιτικά κόμματα), η παρέμβαση (ή η έλλειψή της) από το κράτος, καθώς και το επίπεδο και η ποιότητα της επαγγελματικής κατάρτισης των δημοσιογράφων.

Έτσι, εν μέρει, οι τρόποι με τους οποίους αναπτύχθηκε η δημοσιογραφία στις διάφορες χώρες μπορούν να εξηγηθούν από αυτούς τους παράγοντες.

Αυτό που προσπαθεί να κάνει τώρα η ΕΕ, και αυτό που θα μπορούσε να μας δώσει μια αχτίδα αισιοδοξίας, είναι να εισαγάγει μια συνολική νομοθεσία και κανόνες – που θα περιλαμβάνει την EMFA (https://www.media-freedom- act.com/) (σ.σ. το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για την ελευθερία των ΜΜΕ) και την οδηγία κατά των SLAPP (https://www.rcfp.org/anti-slapp-legal-guide/), για παράδειγμα – με ισχύ για όλες τις χώρες της ΕΕ, επομένως οι δημοσιογράφοι και τα μέσα ενημέρωσης θα μπορούν- ας ευελπιστούμε- ότι θα έχουν μια πιο ολοκληρωμένη προστασία.

Η ελευθερία αλλά και η ανελευθερία του Τύπου σχετίζονται με το πολιτικό σύστημα ή και με Συμφέροντα. Τι χαρακτηριστικά έχει η Φινλανδία που θεωρείται δημοσιογραφικός «παράδεισος», τι χαρακτηριστικά έχουν οι χώρες που περιορίζουν την ελευθεροτυπία και τι έχουν να φοβηθούν;

Η ελευθερία του Τύπου συνήθως περιορίζεται για την προστασία των πολιτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων των κυβερνώντων. Αυτοί που χρειάζονται αυτή την «προστασία» από τους δημοσιογράφους είναι επίσης οι συνυπεύθυνοι για διαφθορά και παράνομες πράξεις.

Ως εκ τούτου, όσο μεγαλύτερη είναι η διαφθορά σε μια χώρα, τόσο λιγότερο θέλουν οι κάτοχοι της εξουσίας να είναι ελεύθερος ο Τύπος.

Ένας άλλος σημαντικός δείκτης για την έλλειψη ελευθερίας του Τύπου είναι η ατιμωρησία: αν οι δημοσιογράφοι είναι ευπρόσβλητοι σε επιθέσεις, με ελάχιστες έως καθόλου συνέπειες για την πλευρά από την οποία εκδηλώνονται οι επιθέσεις, αυτό περιορίζει σημαντικά την ελευθερία τους και οδηγεί σε αυτολογοκρισία.

Η Φινλανδία εμφανίζεται σταθερά ψηλά στις κατατάξεις για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης διότι τα μέσα ενημέρωσης εκεί, αφενός, δεν υπόκεινται σε ασφυκτικό κρατικό έλεγχο, ενώ το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο και οι νομικές προστασίες εφαρμόζονται, αφετέρου, σωστά και ευσυνείδητα -για μια λεπτομερή ανάλυση της δημοσιογραφίας στη Φινλανδία, δείτε την έκθεση του CMPF από το 2020

FINLAND_results_mpm_2020_cmpfΛήψη

Ταυτόχρονα, αυτό δεν σημαίνει ότι στη Φινλανδία η δημοσιογραφία είναι εντελώς απαλλαγμένη από προβλήματα.

Στην έκθεσή μας του 2023 καταγράψαμε μια σειρά από φραστικές επιθέσεις κατά του Τύπου από βουλευτές, μετά την εκλογή της δεξιάς κυβέρνησης.

MFRR-Monitoring-Report-FINALΛήψη

Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ορισμένα από τα ζητήματα, όπως για παράδειγμα οι διαδικτυακές απειλές και η παρενόχληση των δημοσιογράφων, δεν αναφέρονται πάντα, και ως εκ τούτου οι παγκόσμιες κατατάξεις των μέσων ενημέρωσης μπορεί να μην αντικατοπτρίζουν απαραίτητα πλήρως την πιο διαφοροποιημένη και συνεχώς μεταβαλλόμενη εικόνα επί τόπου.
Προσφάτως διατυπώνεται η φράση «στη σωστή πλευρά της ιστορίας».

Για την δημοσιογραφία ποια είναι αυτή;
Το να είσαι στη σωστή πλευρά της ιστορίας στη δημοσιογραφία σημαίνει να τηρείς τις αρχές της δημοσιογραφικής ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Σημαίνει να λες την αλήθεια στην εξουσία, να ρίχνεις φως στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να ερευνάς και να αποκαλύπτεις τη διαφθορά, να αποκαλύπτεις το κακό. Είναι η πιο δύσκολη δουλειά και οι δημοσιογράφοι που το κάνουν αυτό είναι οι πιο γενναίοι άνθρωποι στη γη.

Η Ελλάδα πού έχει κάνει πρόοδο και σε ποιο τομέα υστερεί στην ελευθερία και ανεξαρτησία του Τύπου;

Η αποστολή υποστήριξης στην Ελλάδα, την οποία διοργάνωσαν από κοινού η Media Freedom Rapid Response οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα και η Επιτροπή για την Προστασία των
Δημοσιογράφων τον Σεπτέμβριο του 2023, ανέδειξε μερικά από τα πιο σοβαρά ζητήματα που αντιμετωπίζει η δημοσιογραφία στην Ελλάδα: Έλλειψη ανεξαρτησίας και πολυφωνίας, αυθαίρετη παρακολούθηση των δημοσιογράφων, πολυάριθμες νομικές και φυσικές απειλές και βία με στόχο, κυρίως, τους ερευνητές δημοσιογράφους και ατιμωρησία των εγκλημάτων που διαπράττονται κατά των δημοσιογράφων, είναι μερικά από αυτά. Ζητήματα τα οποία περιορίζουν τη δημοσιογραφική ελευθερία και ανεξαρτησία.

Mission-Report-GrREECE-2024-1Λήψη

Όσον αφορά την πρόοδο, με βάση την έκθεσή μας, έχουν γίνει κάποια βήματα για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης –συμπεριλαμβανομένης μιας σειράς μέτρων από την ελληνική κυβέρνηση- αλλά ίσως είναι πολύ νωρίς να μιλήσουμε για τα συγκεκριμένα αποτελέσματα. Διεθνείς οργανώσεις για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των ECPMF και MFRR, συνεχίζουν να παρακολουθούν την κατάσταση.

Αυτό που είναι σαφές είναι ότι, παρ’ όλες τις πιέσεις, η Ελλάδα διαθέτει έναν αριθμό πολύ επαγγελματικών ερευνητικών μέσων ενημέρωσης και δημοσιογράφων που συνεχίζουν να κάνουν εξαιρετική δουλειά, να δημοσιεύουν σημαντικές έρευνες και να επινοούν καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα για τη χρηματοδότηση του έργου τους.

Η ανθεκτικότητα και η επιμονή αυτών των δημοσιογράφων αποτελεί πηγή αληθινής έμπνευσης και είναι ζωτικής σημασίας η στήριξη και ενίσχυση των προσπαθειών του.

Διαβάστε επίσης

Φωτιά σε συρμό του ΗΣΑΠ: Ακινητοποιήθηκαν αμαξοστοιχίες, άνοιξαν τις πόρτες μόνοι τους οι επιβάτες

Αγρίνιο: Πατέρας μαθητή πέταξε μπουκάλι στο κεφάλι διευθύντριας σχολείου

Έπαθαν… Κεφαλογιάννη στη ΔΥΠΑ: Πάνω από 3.000 ευρώ για 2 κινητά υποδιοικητών και επιπλέον χρήμα για δεξιώσεις