Η γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδας τον Απρίλιο του 1941

06:02 12/4/2025 - Πηγή: Το Ποντικι

Μέρος πρώτο: Η γερμανική απειλή

Η αποτυχία του Μουσολίνι να καταλάβει την Ελλάδα δημιούργησε απρόβλεπτες κωλυσιεργίες στην τρομακτική μηχανή του Τρίτου Ράιχ, που δεν είχε καιρό για χάσιμο. Οι Γερμανοί άρχισαν να εκδηλώνουν το ενδιαφέρον τους για τα αποτελέσματα του Ελληνοϊταλικού Πολέμου τον Δεκέμβρη του 1940, προκειμένου να αναλάβουν τις επί μέρους αναγκαίες πρωτοβουλίες ώστε να δράσουν αποτελεσματικά με τη γνωστή… γερμανική μέθοδο, η οποία παρέδιδε… ταχύρρυθμα μαθήματα σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Το διάστημα που ακολούθησε από

τον Δεκέμβριο έως και τις πρώτες μέρες του Απριλίου του 1941 υπήρξε ιδιαίτερα κρίσιμο για τη χώρα μας ως προς τις πολεμικές αποφάσεις που έπρεπε να λάβει, αποφάσεις που θα έπαιζαν καθοριστικό ρόλο για το μέλλον της.

Η εκδήλωση του άμεσου γερμανικού ενδιαφέροντος για τα Βαλκάνια ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά της Αγγλίας, η οποία έσπευσε να αναλάβει σχετικές πρωτοβουλίες. Η γερμανική πλευρά επιθυμούσε να εξασφαλίσει τα νώτα της, προκειμένου να επιδοθεί απρόσκοπτα στον στόχο της, που ήταν όντως μεγαλεπήβολος και υψηλού ρίσκου: η κατάληψη της Σοβιετικής Ένωσης. Η Ελλάδα θεωρητικά θα μπορούσε να μετατραπεί σε γραμμή μετώπου από τους Άγγλους. Αυτή ακριβώς την περίοδο, οι Άγγλοι δεν είχαν ξεκάθαρο πολιτικό – στρατιωτικό σχέδιο. Περισσότερο παρακολουθούσαν τις γερμανικές κινήσεις και λιγότερο λάμβαναν πρωτοβουλίες. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι τύχες των μικρότερων εμπλεκομένων χωρών, σ’ αυτόν τον τρομερό πόλεμο που είχε ήδη αρχίσει, εξαρτιόνταν αποκλειστικά όχι τόσο από το εθνικό τους συμφέρον, όσο από το κυρίαρχο της προστάτιδας δύναμης. Έτσι, οι Άγγλοι, μελετώντας τα τεκταινόμενα στη Βαλκανική, σχεδίαζαν με γνώμονα το δικό τους συμφέρον, πιέζοντας τη χώρα μας να κινηθεί ώστε να εξυπηρετούνται κατά βάση οι δικοί τους σκοποί. Η κατοχή της Ελλάδας αποτελούσε σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα, τόσο για τους Άγγλους, όσο και για τους Γερμανούς.

Απ’ τη μεριά της Αγγλίας

Οι Άγγλοι εκτιμούσαν ότι η επέμβαση των Γερμανών στη Βαλκανική θα λειτουργούσε υπέρ τους. Αυτή τους η ενέργεια θα είχε ως συνέπεια τη διασπορά και φθορά των δυνάμεών τους. Επίσης το άνοιγμα ενός μετώπου στη Βαλκανική θα μείωνε τη γερμανική πίεση εναντίον της μητροπολιτικής Αγγλίας. Μέσα από μιαν άλλη λογική, οι Άγγλοι δεν επιθυμούσαν τον τερματισμό του Ελληνοϊταλικού Πολέμου ως επακόλουθο της γερμανικής παρουσίας στα Βαλκάνια. Το Αλβανικό Μέτωπο απασχολούσε σημαντικές ιταλικές δυνάμεις, τις οποίες η Ιταλία θα ήταν δυνατόν να τις διαθέσει στη βόρειο Αφρική με δυσάρεστα αποτελέσματα για τις εκεί στρατιωτικές θέσεις του αγγλικού στρατού. Οι Άγγλοι επίσης απεύχονταν τη μεσολάβηση της Γερμανίας για τον τερματισμό του Αλβανικού Πολέμου και προσπαθούσαν να κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους προκειμένου να μην συμβεί.

Απ’ τη μεριά της Γερμανίας

Η στάση της Γερμανίας απέναντι στην Ελλάδα εξαρτιόταν από τις γενικότερες γερμανικές επιδιώξεις και δεν είχε στόχο να λύσει την ιταλική αμηχανία. Τα σχέδια του Χίτλερ για εισβολή στην Αγγλία εγκαταλείφθηκαν ήδη από τον Σεπτέμβριο του 1940 και υπό το φως αυτών των εξελίξεων η Ελλάδα έγινε βασικός στρατιωτικός στόχος, μιας και παρείχε τη δυνατότητα να γίνει η βάση από την οποία θα εξαπέλυαν οι Γερμανοί επιθέσεις κατά των Άγγλων σε όλη την ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η στρατηγική απέναντι στη χώρα μας κυριαρχούσε στη γερμανική πλευρά με εντολή του Χίτλερ ώς τον Νοέμβριο του ιδίου έτους. Ωστόσο, μετά την αποτυχία των γερμανοσοβιετικών συνομιλιών (Βερολίνο 12 – 13 Νοεμβρίου) όλα άλλαξαν, και ο Χίτλερ αναβάθμισε σε υπ’ αριθμόν ένα εχθρό του τον Στάλιν και τη Σοβιετική Ένωση. Η αλλαγή των σχεδίων έθεσε νέες προτεραιότητες και η Ελλάδα εντάχθηκε στο πλαίσιο των πολεμικών σχεδίων που στρεφόταν κατά της Σοβιετικής Ένωσης.

Έτσι η Ελλάδα έμενε στόχος σ’ έναν πόλεμο που εμπλεκόταν, πέρα από την Αγγλία και τη Γερμανία, ακόμα μια σημαντική δύναμη, η Σοβιετική Ένωση. Ο τερματισμός του Αλβανικού Πολέμου, τον οποίο εκμεταλλευόταν η Αγγλία, ήταν προτεραιότητα για τους Γερμανούς και η Ελλάδα πλέον αποτελούσε μια εκκαθαριστική επιχείρηση εν όψει της μεγάλης επίθεσης που ετοιμαζόταν να εξαπολύσει ο Χίτλερ στον Στάλιν.

Απ’ τη μεριά της Ελλάδας

Η Γερμανία επιθυμούσε τον τερματισμό του Ελληνοϊταλικού Πολέμου με δική της μεσολάβηση. Από τη μεριά τους οι Άγγλοι ήταν έντονα αντίθετοι σε μια τέτοια εξέλιξη και πίεζαν αφόρητα προκειμένου να την αποτρέψουν. Ο Μεταξάς από τη μεριά του, καθώς φαίνεται, δεν ήταν αρχικά τουλάχιστον εχθρικός απέναντι στην ιδέα της γερμανικής μεσολάβησης. Ανησυχούσε σφόδρα για τη στασιμότητα του μετώπου και μάλιστα πίεζε το Γενικό Στρατηγείο να καταφέρει το τελειωτικό κτύπημα στους Ιταλούς με την ελπίδα να προληφθεί μια γερμανική επίθεση. Σύμφωνα με πληροφορίες, έδωσε εντολή στον έμπιστό του συνεργάτη Γιώργο Πεσματζόγλου να διερευνήσει το κατά πόσο επιθυμούσε η γερμανική πλευρά να μεσολαβήσει για τη λήξη του πολέμου με την Ιταλία. Στόχος του Μεταξά ήταν να τερματιστεί ο πόλεμος και η Ελλάδα να κρατήσει τα κατεχόμενα αλβανικά εδάφη καθώς και την Αυλώνα (ο ελληνικός στρατός στις 8 Δεκεμβρίου κατέλαβε το Αργυρόκαστρο). Ακόμα έδειχνε διατεθειμένος να ζητήσει από τους Άγγλους να εγκαταλείψουν την Ελλάδα.

Λέγεται, μιας και δεν είναι επιβεβαιωμένο, ότι οι Γερμανοί που συνάντησε ο Πεσματζόγλου αμφέβαλλαν πολύ σχετικά με τη δυνατότητα της Ελλάδας να διώξει από τα εδάφη της τους Άγγλους.

Ο τερματισμός του Ελληνοϊταλικού Πολέμου θα δυσχέραινε πολύ την Αγγλία, γιατί η Ελλάδα ώς εκείνη τη στιγμή δεν βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με τη Γερμανία και μια ξεχωριστή συνθήκη ειρήνης με την Ιταλία θα σήμαινε για τους Άγγλους την υποχρέωση να αποσύρουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις από την Ελλάδα. Έτσι οι Εγγλέζοι άσκησαν πιέσεις στον Μεταξά, παρά τις διαβεβαιώσεις του ότι η Ελλάδα θα συνέχιζε τον πόλεμο στο πλευρό της Αγγλίας, να μην υπογράψει ξεχωριστή ειρήνη με τους Ιταλούς.

Διαβάστε επίσης:

Ο ελληνισμός της Διασποράς / 3

Ο ελληνισμός της Διασποράς / 2

Ελληνικές πτυχές του Ανατολικού Ζητήματος / 4