Η πολιτεία της Μεταπολίτευσης

06:12 30/3/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Αφού εξασφάλισε την ομαλή μετάβαση από τη δικτατορία στη δημοκρατία, ο Καραμανλής θέλησε να ενισχύσει και να δώσει βάθος και στέρεες βάσεις σε αυτήν τη δημοκρατία. Έτσι, βασικός άξονας της πολιτικής του ήταν η ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ). Η στρατηγική αυτή επιλογή του Καραμανλή και της ηγετικής ομάδας της Ν.Δ. απέβλεπε στην ένταξη της Ελλάδας στην Ευρώπη με έναν συνδυασμό πολιτικών και οικονομικών ωφελημάτων. Ιδού ένα χαρακτηριστικό

απόσπασμα στο οποίο ο ίδιος ο Καραμανλής περιγράφει τις επιδιώξεις του για τη χώρα:

«Θα ήθελα να τονίσω ότι η Ελλάς δεν επιθυμεί την ένταξίν της αποκλειστικά και μόνον για λόγους οικονομικούς. Την επιδιώκει προπάντων για λόγους πολιτικούς. Που αναφέρονται εις την σταθεροποίησιν της Δημοκρατίας και εις το μέλλον του έθνους… Διότι είναι πλέον σαφές ότι η Ελλάς εντασσόμενη στην Ευρώπη θα επιτύχει την ενίσχυσιν της εξωτερικής ασφάλειας και την κατοχύρωσιν του δημοκρατικού της πολιτεύματος».

Η ένταξη στην ΕΟΚ

Τον Ιούνιο του 1975, η Ελλάδα κατέθεσε σχετική αίτηση για την ένταξή της στην ΕΟΚ. Η αίτηση αυτή έγινε δεκτή έναν χρόνο αργότερα από το Συμβούλιο Υπουργών. Ο ευρωπαϊκός δρόμος της χώρας έχει ανοίξει. Ακολούθησε μια σειρά μακροχρόνιων και σκληρών διαπραγματεύσεων που σχετίζονταν κυρίως με την αγροτική παραγωγή, με στόχο να διευθετηθούν μια σειρά ζητημάτων, μια και η χώρα μας είχε παρόμοια αγροτική παραγωγή με αυτήν της Γαλλίας και της Ιταλίας. Τελικά, αφού συζητήθηκαν και οι τελευταίες λεπτομέρειες, υπεγράφη στις 28 Μαΐου του 1979 η συνθήκη ένταξης, με την Ελλάδα να γίνεται το δέκατο μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας από το 1981.

Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η ένταξη ήταν μια πεισματική επιλογή του Κ. Καραμανλή, όπως επίσης οφείλουμε να τονίσουμε ότι είχε πολεμηθεί ιδιαίτερα από την αντιπολιτευτική ρητορική του ΠΑΣΟΚ, που εκείνη την εποχή ανέπτυσσε μια δυναμική επιρροή στην κοινωνία, όπως αποδείχτηκε από τα συντριπτικά εκλογικά αποτελέσματα του 1981. Αντίθετη επίσης με την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας ήταν και η Αριστερά.

Πολιτική απέναντι στο ΝΑΤΟ

Ο μεταπολιτευτικός Κ. Καραμανλής, αφού έδεσε την Ελλάδα στο ευρωπαϊκό άρμα, ανέπτυξε ταυτόχρονα και μιαν άλλη πτυχή της εξωτερικής πολιτικής συμμαχιών. Οι προσπάθειές του επικεντρώθηκαν στο να απελευθερωθεί η χώρα από την ασφυκτική επιρροή του ΝΑΤΟ. Έτσι, κατά την περίοδο των κυβερνήσεών του, έκανε μιαν εντυπωσιακή στροφή, αναζητώντας συμμαχίες με διάφορες σοσιαλιστικές χώρες, όπως και με ανεξάρτητες, αναζητώντας ερείσματα για την αντιμετώπιση του Κυπριακού αλλά και ευρύτερα των ελληνοτουρκικών ζητημάτων, μια και οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν ιδιαίτερα τεταμένες. Χαρακτηριστικά, η Τουρκία από το 1974 έθεσε υπό αμφισβήτηση ολόκληρο το νομικό καθεστώς που προσδιόριζε τις σχέσεις των δύο χωρών μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έτσι οι Τούρκοι διατηρούσαν στην επικαιρότητα και έθεταν υπό αμφισβήτηση τον ελληνικό εναέριο χώρο των 10 μιλίων, τον επιχειρησιακό έλεγχο στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, την κατανομή της υφαλοκρηπίδας.

Οι κυβερνήσεις του Καραμανλή επέλεξαν να διεξάγουν την αντιπαράθεση με την Τουρκία μέσω διμερών διαπραγματεύσεων σε όλα τα θέματα, δίχως, ωστόσο, να καταλήξουν σε κάποιο αποτέλεσμα. Οι θέσεις των δυο μερών ήταν διαμετρικά αντίθετες. Ο μόνος κοινός παρονομαστής αυτών των διαπραγματεύσεων ήταν το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, όπου αποφασίστηκε η παραπομπή του στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Ωστόσο, η Τουρκία υπαναχώρησε και σε αυτό το σημείο εξαναγκάζοντας την κυβέρνηση Καραμανλή να επιστρέψει στις διμερείς διαπραγματεύσεις. Το 1980, η κυβέρνηση Ράλλη, εκτιμώντας ότι το κόστος της απουσίας μας από το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο ήταν πολύ μεγαλύτερο από τα οφέλη που παρείχε, προχώρησε σε συμφωνία για την επιστροφή της χώρας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ.

Επιστροφή στο ΝΑΤΟ

Η επιστροφή της χώρας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ επετεύχθη υπό ένα νέο αμυντικό ελληνικό δόγμα, που σηματοδοτούσε την αλλαγή της αμυντικής πολιτικής. Εισηγητής αυτής της νέας αμυντικής πολιτικής ήταν ο Αβέρωφ Τοσίτσας. Από τον Νοέμβριο του 1974 θεωρήθηκε ότι για την Ελλάδα είχε εκλείψει διά παντός ο κομμουνιστικός κίνδυνος και η αμυντική ασπίδα της χώρας στράφηκε προς ανατολάς, έναντι των απειλών της προκλητικής Τουρκίας, διότι το ενδεχόμενο μιας αερομαχίας στο Αιγαίο ήταν αρκετά πιθανό. Με αυτήν τη λογική οργανώθηκε η άμυνα της Ελλάδας. Ταυτόχρονα, το νέο αυτό αμυντικό δόγμα είχε και μεγάλη πολιτική επίδραση στο εσωτερικό της χώρας, μια και έθετε τέλος στο καταστροφικό εμφυλιοπολεμικό «κυνήγι των μαγισσών», δίνοντας μια μεγάλη ανάσα στον τόπο.

Φυσικά, αυτά τα βαθύτατα τραύματα δεν λύνονται από τη μια στιγμή στην άλλη, ωστόσο δρομολογήθηκε μια διαδικασία απελευθέρωσης της χώρας από τον διχασμό. Μέσα στη Νέα Δημοκρατία ο αντικομμουνισμός εξακολούθησε να παραμένει έντονος – ανιχνεύεται δε εύκολα στις τάξεις της ακόμα και στις μέρες μας. Εδώ θα πρέπει να προστεθεί ότι μια ακόμα αλλαγή που έφερε η Νέα Δημοκρατία, η οποία – πέρα από την πραγματική της σημασία – είχε και τεράστια συμβολική αξία, ήταν η υιοθέτηση της δημοτικής γλώσσας ως επίσημης γλώσσας του κράτους, πράγμα που αποτελούσε ένα διαχρονικό αίτημα της Αριστεράς.

Εν κατακλείδι, οι κυβερνήσεις του Καραμανλή όσο και αυτή του Ράλλη προσπάθησαν να διαμορφώσουν τα θεμέλια για μια μετριοπαθή φιλελεύθερη δημοκρατία, η οποία θα εξασφάλιζε πλέον τα δικαιώματα των πολιτών, καταργώντας τις μετεμφυλιακές αντιπαλότητες.

Αυτό έγινε φανερό πιο ξεκάθαρα με την ψήφιση του Συντάγματος το 1975. Πέραν της μετατροπής του πολιτεύματος σε κοινοβουλευτική δημοκρατία, το νέο Σύνταγμα, που ψηφίστηκε στις 7 Ιουνίου 1975, προέβλεπε ότι το κράτος όφειλε να αναλαμβάνει σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές ευθύνες, με στόχο να εξασφαλίσει την οικονομική και κοινωνική δικαιοσύνη. Ταυτόχρονα τονίστηκαν οι προβλέψεις για την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων, για την ισότητα των φύλων και την προστασία του περιβάλλοντος.

Το Σύνταγμα αυτό, ωστόσο, δεν ψηφίστηκε από την αντιπολίτευση, γιατί προέβλεπε αυξημένες αρμοδιότητες για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ώστε αυτός να αποτελεί αντίβαρο εξουσίας της κάθε κυβέρνησης. Οι εξουσίες αυτές καταργήθηκαν με τη συνταγματική αναθεώρηση του 1986. Σε γενικές γραμμές, η πολιτεία της Μεταπολίτευσης οργανώνεται ως δημοκρατία των κομμάτων και η δημιουργία μεγάλων μαζικών κομμάτων υπήρξε μια σημαντική καινοτομία της εποχής.

Διαβάστε επίσης:

Αφιέρωμα 50 χρόνια Μεταπολίτευσης – Το πολιτειακό και άλλα προβλήματα

Αφιέρωμα: 50 χρόνια Μεταπολίτευσης

Περί γάμου – Μέρος έκτο: Η απόλυτη ανατροπή