Η Συρία αντιμέτωπη με το χάος

06:02 23/3/2025 - Πηγή: Το Ποντικι

Η αδυναμία ενοποίησης του στρατού οδηγεί σε νέο κύμα βίας

Οι σφαγές συγκλονίζουν τη χώρα και απειλούν τις μειονότητες

Ο εφιάλτης της εκδίκησης στοιχειώνει την ενότητα

Οι σφαγές έχουν σημαδέψει τη 14χρονη διάρκεια του συριακού εμφυλίου ενώ τα γεγονότα στη Σάλχαμπ συνιστούν ένα από τα πιο αιματηρά επεισόδια από την αρχή του πολέμου. Αυτό που κάνει αυτή τη σφαγή ακόμη πιο δυσοίωνη για το μέλλον της χώρας είναι το ότι πολλοί από τους δράστες ανήκαν σε ένοπλες ομάδες που υποτίθεται πως αποτελούν μέρος του νέου συριακού στρατού, ο οποίος σχηματίστηκε υπό τη νέα

κυβέρνηση.

Η βία ξέσπασε στις 6 Μαρτίου, όταν δυνάμεις πιστές στον εκδιωχθέντα Πρόεδρο Μπασάρ Αλ Άσαντ εξαπέλυσαν συντονισμένες επιθέσεις εναντίον κυβερνητικών στρατευμάτων στις παράκτιες περιοχές. Η κυβέρνηση απηύθυνε έκκληση για βοήθεια, στην οποία ανταποκρίθηκαν χιλιάδες ένοπλοι και διάφορες ανταρτικές ομάδες. Το αποτέλεσμα ήταν ένα κύμα αντεκδίκησης, με τις πολιτοφυλακές να στοχεύουν αθώους αλαουίτες πολίτες – παρότι οι περισσότεροι δεν είχαν καμία σχέση με το καθεστώς Άσαντ.

Σε διάστημα τεσσάρων ημερών, πάνω από 1.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν, εκ των οποίων 745 ήταν άμαχοι. Οι μαχητές πιστοί στον Άσαντ σκότωσαν 211 μέλη των συριακών δυνάμεων ασφαλείας και 228 πολίτες.

Ειδικοί καταδεικνύουν δύο πολιτοφυλακές ως υπεύθυνες για τις περισσότερες σφαγές αμάχων και αιχμαλώτων: την ταξιαρχία Σουλτάν Σουλεϊμάν Σαχ του Άμπου Άμσα και τη διαβόητη Μεραρχία Χαμζάτ – και οι δύο συνδεδεμένες στο παρελθόν με τον υποστηριζόμενο από την Τουρκία Συριακό Εθνικό Στρατό. Οι ηγέτες τους βρίσκονται ήδη υπό αμερικανικές κυρώσεις για σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων περιστατικών βιασμού και βασανιστηρίων.

Ο Άμπου Άμσα αρνήθηκε οποιαδήποτε συμμετοχή στις σφαγές, ισχυριζόμενος πως «τα μέλη της παράταξής του υπακούν στις διαταγές του υπουργείου Άμυνας της Συρίας» και χαρακτηρίζοντας τις αναφορές περί συμμετοχής του «προπαγάνδα».

Η αδύναμη κυβέρνηση και ο φόβος

Οι δύο πολιτοφυλακές, μαζί με δεκάδες άλλες ένοπλες ομάδες, ενσωματώθηκαν πρόσφατα στον νέο συριακό στρατό, υπό την ηγεσία της πρώην ισλαμιστικής οργάνωσης Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ (HTS). Ωστόσο, σύμφωνα με αναλυτές, η ενσωμάτωση αυτή παραμένει συμβολική, με την κυβέρνηση να ασκεί ελάχιστο έλεγχο στις ένοπλες ομάδες που συνεχίζουν να δρουν ανεξέλεγκτα.

Ο νέος Πρόεδρος της Συρίας Άχμεντ Αλ Σάρα υποσχέθηκε ότι όλοι οι υπεύθυνοι για τις σφαγές θα λογοδοτήσουν, ακόμα κι αν ανήκουν σε φιλικές προς την κυβέρνηση παρατάξεις. Ωστόσο πολλοί αμφιβάλλουν για την ικανότητα ή τη βούληση του Σάρα να συγκρουστεί με τις πολιτοφυλακές που τον βοήθησαν να ανέλθει στην εξουσία.

Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις, με τις πρόσφατες σφαγές να θέτουν υπό αίρεση την άρση των αμερικανικών κυρώσεων κατά της Συρίας – μία από τις βασικές επιδιώξεις της νέας κυβέρνησης για την αναζωογόνηση της οικονομίας.

Για τους αλαουίτες της Συρίας, όμως, η ζημιά έχει ήδη γίνει. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, περίπου 11.000 Σύροι διέφυγαν στον Λίβανο τις τελευταίες ημέρες για να γλιτώσουν από τη βία.

Πραγματικότητα και επόμενη μέρα

Η πρόσφατη έξαρση βίας στη βορειοδυτική Συρία ανέδειξε τη δυσκολία της νέας κυβέρνησης να ενοποιήσει τις ένοπλες ομάδες που πολέμησαν για την ανατροπή του Άσαντ σε έναν ενιαίο εθνικό στρατό. Η αδυναμία ελέγχου των δυνάμεών της, καθώς και των παραστρατιωτικών οργανώσεων που συνδέονται με το κράτος, αποτυπώθηκε ξεκάθαρα στις αιματηρές συγκρούσεις που ξέσπασαν τον Μάρτιο, με αποτέλεσμα εκατοντάδες νεκρούς αμάχους.

Ωστόσο, η κυβερνητική αντεπίθεση δεν περιορίστηκε σε στρατιωτικούς στόχους. Ένοπλες ομάδες – κάποιες υπό κυβερνητικό έλεγχο, άλλες ανεξάρτητες – προχώρησαν σε εκτελέσεις υπόπτων ανταρτών, λεηλασίες και επιθέσεις σε αμάχους αλαουίτες, με ξεκάθαρα σεχταριστικά κίνητρα. Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι το κύμα βίας ανέδειξε όχι μόνο την πολιτική αστάθεια, αλλά και τις εθνοθρησκευτικές εντάσεις που παραμένουν ενεργές μετά τον 14ετή εμφύλιο πόλεμο.

Η νέα κυβέρνηση, υπό τον προσωρινό Πρόεδρο Σάρα, αποτελείται κυρίως από σουνίτες μουσουλμάνους, ενώ οι περισσότεροι πολίτες που έπεσαν θύματα των πρόσφατων σφαγών ήταν αλαουίτες. Η δυναστεία Άσαντ, η οποία ανήκει στην αλαουιτική μειονότητα, κυβέρνησε τη χώρα για πέντε δεκαετίες, τοποθετώντας αλαουίτες σε θέσεις – κλειδιά στον στρατό και τις υπηρεσίες ασφαλείας. Αυτή η κληρονομιά έχει αφήσει βαθιές διχαστικές γραμμές, με πολλούς σουνίτες να ταυτίζουν τους αλαουίτες με το παλιό καθεστώς και τη βία του πολέμου.

Σύμφωνα με το Συριακό Δίκτυο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, οι κύριοι υπεύθυνοι για τις μαζικές δολοφονίες ήταν παραστρατιωτικές οργανώσεις και ξένοι μαχητές που υποστηρίζουν τη νέα κυβέρνηση, αλλά δεν έχουν ενσωματωθεί πλήρως στον στρατό της.

Έκθεση της οργάνωσης σημείωσε ότι η έλλειψη ελέγχου στις κυβερνητικές δυνάμεις και τους συμμάχους τους ήταν «βασικός παράγοντας στην κλιμάκωση των παραβιάσεων κατά των αμάχων», ενώ πολλές επιχειρήσεις κατέληξαν σε εκτεταμένα αντίποινα, μαζικές σφαγές και λεηλασίες από ασύντακτες ένοπλες ομάδες.

Ο απολογισμός της βίας είναι σοκαριστικός. Το Σάββατο το Δίκτυο ανέβασε τον αριθμό των νεκρών από τις 6 Μαρτίου σε πάνω από 1.000, κυρίως αμάχους, ενώ το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέφερε ότι οι νεκροί ξεπερνούν τους 1.500, με την πλειοψηφία να ανήκει στην αλαουιτική κοινότητα.

Προς το παρόν, δεν έχουν βρεθεί στοιχεία που να συνδέουν απευθείας τα εγκλήματα με ανώτατους αξιωματούχους της νέας κυβέρνησης. Ο Πρόεδρος Σάρα υποσχέθηκε τη διεξαγωγή έρευνας και τη δίωξη όσων διέπραξαν φρικαλεότητες. «Η Συρία είναι ένα κράτος δικαίου», δήλωσε σε συνέντευξή του στο Reuters. «Ο νόμος θα εφαρμοστεί για όλους».

Ωστόσο, η έξαρση της βίας εγείρει σοβαρές αμφιβολίες για την ικανότητα της νέας κυβέρνησης να εδραιώσει την εξουσία της και να ενοποιήσει τις κατακερματισμένες ένοπλες δυνάμεις της χώρας, τη στιγμή που η Συρία παραμένει παγιδευμένη στο χάος της μετάβασης.

Η μάχη για τον έλεγχο

Ο προσωρινός Πρόεδρος της Συρίας κατηγόρησε αντάρτες που συνδέονται με την οικογένεια Άσαντ και υποστηρίζονται από μια άγνωστη ξένη δύναμη ότι πυροδότησαν τη βία στις παράκτιες επαρχίες της χώρας. Ωστόσο, αναγνώρισε ότι «πολλές πλευρές εισήλθαν στη συριακή ακτογραμμή και πολλές παραβιάσεις σημειώθηκαν». Όπως είπε, οι συγκρούσεις μετατράπηκαν γρήγορα σε «ευκαιρία για εκδίκηση» μετά τον μακροχρόνιο και πικρό εμφύλιο πόλεμο.

Κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου, που στοίχισε τη ζωή σε περισσότερο από μισό εκατομμύριο ανθρώπους, δεκάδες αντικαθεστωτικές φατρίες σχηματίστηκαν για να πολεμήσουν τον Άσαντ. Ορισμένες από αυτές συμμάχησαν με τη σουνιτική ισλαμιστική ομάδα του Σάρα στη μάχη που τελικά ανέτρεψε τον δικτάτορα.

Τον Ιανουάριο, μια ομάδα ηγετών ανταρτών όρισε τον Σάρα Πρόεδρο, ο οποίος δεσμεύτηκε να διαλύσει τις διάφορες ένοπλες ομάδες και να δημιουργήσει έναν ενιαίο εθνικό στρατό. Ωστόσο, είχε αναλάβει τα καθήκοντά του μόλις για έναν μήνα όταν ξέσπασαν οι αναταραχές στις παράκτιες επαρχίες.

«Η ενότητα των όπλων και το μονοπώλιό τους από το κράτος δεν είναι πολυτέλεια, αλλά καθήκον και υποχρέωση», τόνισε πρόσφατα ο Σάρα σε ένα εθνικό συνέδριο διαλόγου, αναγνωρίζοντας τις τεράστιες προκλήσεις που αντιμετωπίζει στην προσπάθειά του να ενοποιήσει τις διάσπαρτες αντάρτικες ομάδες της χώρας.

Οι προκλήσεις της ενοποίησης

Πολλές από τις ομάδες αυτές πολέμησαν σκληρά κατά τη διάρκεια του εμφυλίου για να δημιουργήσουν τα δικά τους προπύργια εξουσίας, τα οποία τώρα δεν δείχνουν διατεθειμένες να εγκαταλείψουν.

Παράλληλα η οικονομία της Συρίας παραμένει διαλυμένη, ενώ το κράτος που κληρονόμησε ο Σάρα είναι χρεοκοπημένο και χωρίς τους απαραίτητους πόρους για τη συγκρότηση ενός εθνικού στρατού. Οι διεθνείς κυρώσεις που επιβλήθηκαν στο προηγούμενο καθεστώς παραμένουν σε ισχύ, εμποδίζοντας τις προσπάθειες για εξασφάλιση ξένης βοήθειας.

Η πρόοδος προς την ενοποίηση των ενόπλων ομάδων έχει υπάρξει ελάχιστη. «Η ενοποίηση είναι επιφανειακή. Δεν είναι πραγματική», δηλώνει η Ράχαφ Αλντούγλι, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ, η οποία μελετά τις ένοπλες ομάδες της Συρίας. «Η δομή διοίκησης είναι αδύναμη».

Στην καρδιά των νέων δυνάμεων ασφαλείας βρίσκονται πρώην μαχητές της Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ, της σουνιτικής ισλαμιστικής οργάνωσης της οποίας ηγείτο για χρόνια ο Σάρα. Παρότι η ομάδα αυτή διαθέτει μια συνεκτική διοίκηση υπό τον ίδιο τον Πρόεδρο, της λείπει το απαραίτητο ανθρώπινο δυναμικό για να ελέγξει ολόκληρη τη χώρα.

Μεγάλες περιοχές της Συρίας παραμένουν υπό τον έλεγχο ισχυρών φατριών που δεν έχουν ακόμα ενσωματωθεί στις νέες εθνικές δυνάμεις ασφαλείας, όπως μια κουρδική πολιτοφυλακή που κυριαρχεί στα βορειοανατολικά και οι δρούζικες πολιτοφυλακές στα νοτιοανατολικά της Δαμασκού. Άλλες ομάδες που έχουν δηλώσει ότι θα ενταχθούν, δεν έχουν λάβει εκπαίδευση ή μισθούς από την κυβέρνηση, παραμένοντας πιστές στους δικούς τους διοικητές.

Βαθιές οι ρίζες του διχασμού

Όταν ξέσπασε η αναταραχή στις 6 Μαρτίου, μαχητές από πολλές από αυτές τις ομάδες έσπευσαν να συμμετάσχουν με ποικίλα κίνητρα. Άλλοι ήθελαν να καταστείλουν την εξέγερση, ενώ κάποιοι έψαχναν εκδίκηση για τις φρικαλεότητες του εμφυλίου πολέμου.

Πολλή από τη βία είχε έντονα σεχταριστικά χαρακτηριστικά. Σε βίντεο που αναρτήθηκαν στο διαδίκτυο μαχητές προσέβαλλαν τους αλαουίτες και παρουσίαζαν τις επιθέσεις εναντίον τους ως πράξεις εκδίκησης. «Αυτή είναι η εκδίκηση», ακούγεται να λέει ένας άγνωστος άνδρας σε ένα βίντεο που δείχνει μαχητές να λεηλατούν και να πυρπολούν σπίτια, που πιστεύεται ότι ανήκαν σε αλαουίτες. Το βίντεο επαληθεύτηκε από τους «New York Times».

Τις τελευταίες ημέρες, η κυβέρνηση ανακοίνωσε συλλήψεις μαχητών που εθεάθησαν να διαπράττουν βία εναντίον αμάχων σε βίντεο που αναρτήθηκαν στο διαδίκτυο. Αν και πρόκειται για ένα θετικό βήμα προς την απονομή ευθυνών, ο Χάιντ Χάιντ, αναλυτής του Chatham House, αναρωτιέται αν η κυβέρνηση θα αναζητήσει και θα τιμωρήσει μαχητές των οποίων τα εγκλήματα δεν καταγράφηκαν στην κάμερα.

«Δεν φαίνεται να υπάρχουν εσωτερικοί μηχανισμοί στις στρατιωτικές δυνάμεις για τον εντοπισμό όσων διέπραξαν εγκλήματα κατά τη διάρκεια αυτών των επιχειρήσεων και για τη λήψη των κατάλληλων μέτρων» σημειώνει ο Χάιντ.

Το μέλλον της Συρίας κρέμεται σε μια λεπτή κλωστή, με την ενοποίηση των ένοπλων ομάδων να μοιάζει περισσότερο με έναν μακρινό στόχο παρά με μια άμεση προοπτική. Η χώρα συνεχίζει να παλεύει με τα φαντάσματα του παρελθόντος της και τις ανοιχτές πληγές ενός καταστροφικού εμφυλίου πολέμου.

Διαβάστε επίσης:

Γάζα: Οι «μεγάλοι» της Ευρώπης ζητούν άμεση κατάπαυση του πυρός – Καταδικάζουν τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς

«Καζάνι» που βράζει η Τουρκία – Ενώπιον του δικαστηρίου σήμερα ο Ιμάμογλου, νέες διαδηλώσεις παρά τις απαγορεύσεις

Γάζα: Νέοι βομβαρδισμοί του Ισραήλ με 5 νεκρά παιδιά – H απειλή και η πρόταση για αποκατάσταση της εκεχειρίας