Η τουρκική οικονομία έχει χάσει τη δυναμική της

07:53 3/8/2016 - Πηγή: Το Ποντικι

ΚΟΣΜΟΣΈντυπη Έκδοση

Του Κώστα Μελά, καθηγητή Οικονομικών

Ενώ το αποτυχημένο πραξικόπημα, πολιτικά, μοιάζει να αποτελεί μια θετικότατη εξέλιξη για τον Ερντογάν, φαίνεται να σηματοδοτεί αρνητικές εξελίξεις για την οικονομία της χώρας. Η πρόσφατη επαναπροσέγγιση με τη Ρωσία και το Ισραήλ, που είχε σαφή στόχο την αύξηση εισροής κεφαλαίων και τουριστών, αλλά και ζητήματα σχετικά με την ενέργεια, δύσκολα θα πραγματοποιηθεί. Η πολιτική σταθερότητα που εγγυόταν ο Ερντογάν και που αποτελούσε τον βασικό πυλώνα εισροής ξένων κεφαλαίων

στην τουρκική οικονομία έχει τεθεί εν αμφιβόλω. Ήδη με τις τελευταίες ενέργειές του ο Ερντογάν κατάφερε να ξαναφέρει τον στρατό στα πολιτικά πράγματα. Επιπλέον, ο Τούρκος πρόεδρος έχει την ευθύνη για το γεγονός ότι κατάφερε να διχάσει όχι μόνο το έθνος, αλλά και τον στρατό. Εκλείπει, τουλάχιστον για το άμεσο μέλλον, ο βασικός πυλώνας που επέτρεψε στην τουρκική οικονομία να μεγεθυνθεί την τελευταία 12ετία, η πολιτική σταθερότητα. Η τουρκική οικονομία έχει χάσει τη δυναμική της: ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ την περίοδο 2011-2015 έχει κατέλθει στο 3,5% (ετήσιος μέσος όρος) έναντι 8,3% την περίοδο 2002-2009. Παρά τη σημαντική μείωση της μεγέθυνσης του ΑΕΠ, εν τούτοις τα αποτελέσματα αυτά ήταν πολύ καλύτερα από τα αντίστοιχα των υπόλοιπων αναδυόμενων χωρών. Τούτο οφείλεται αποκλειστικά στη μεγέθυνση της εγχώριας κατανάλωσης και όχι στο καθαρό αποτέλεσμα των εξαγωγών, όπως υποστηρίζει το ευρισκόμενο παγκοσμίως εν ισχύι κυρίαρχο οικονομικό υπόδειγμα. Το πτωχό αποτέλεσμα των εξαγωγών συντελέσθηκε παρά τη δραστική μείωση της αξίας της τουρκικής λίρας, έναντι των νομισμάτων των βασικών της εμπορικών εταίρων. Η συνολική εγχώρια κατανάλωση αγγίζει το 85% του ΑΕΠ (ιδιωτική 70% και δημόσια 15,5%). Η συμμετοχή της στη μεγέθυνση του ΑΕΠ υπολογίζεται στο 4,6%, ενώ αντίστοιχα η καθαρή συμμετοχή του εξωτερικού τομέα είναι αρνητική και υπολογίζεται στο -0,3% (2015). Με τη σειρά της η εγχώρια κατανάλωση εξαρτάται από τον συνεχή επεκτατικό δανεισμό με υψηλότατα επιτόκια. Η πιστωτική επέκταση έφθασε στο 20,7% (2015). Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας, ο δανεισμός των νοικοκυριών είναι περίπου στο ύψος του προσωπικού εισοδήματος, έναντι του περίπου 20% στις ΗΠΑ (γραφική παράσταση 1). Το μέσο επιτόκιο των δανείων ανέρχεται περίπου στο 17%.Τα παραπάνω σημαίνουν ότι οι Τούρκοι πληρώνουν περίπου το 14% του προσωπικού τους εισοδήματος για την εξυπηρέτηση του δανεισμού, έναντι περίπου 5% μια δεκαετία πριν (στις ΗΠΑ, η εξυπηρέτηση του δανεισμού είναι 10% του διαθέσιμου εισοδήματος, το οποίο είναι μικρότερο από το προσωπικό εισόδημα, έναντι 14% το 2007 ακριβώς πριν από την κρίση). Όπως γίνεται αντιληπτό, αυτό δημιουργεί προβλήματα στη συνέχιση της εξυπηρέτησης των υποχρεώσεών τους σε μεσοπρόθεσμη περίοδο, κάτι που προφανώς θα δημιουργήσει προβλήματα στο τραπεζικό σύστημα αλλά και στην οικονομία γενικότερα. Η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου μείωσε σημαντικά το κόστος των τουρκικών εισαγωγών, το οποίο έπεσε περίπου κατά 8% ετησίως. Αυτό θα έπρεπε να είχε οδηγήσει σε μείωση του εξωτερικού δανεισμού της χώρας. Αντιθέτως, ο εξωτερικός δανεισμός της χώρας, σύμφωνα με τα στοιχεία της BIS, αυξήθηκε κατά 20% κατά τη διάρκεια του περασμένου χρόνου. Θετικό σημείο εξακολουθεί να είναι η εισροή ΑΞΕ στην τουρκική οικονομία: την περίοδο 2012-2015, ο ετήσιος μέσος όρος εισροής ανήλθε στα 10,3 δισ. δολάρια, περίπου το ίδιο ύψος με την περίοδο 2005-2011. Οι εισροές αυτές εξακολουθούν να αποτελούν βασικό παράγοντα μεγέθυνσης της τουρκικής οικονομίας. Ο πληθωρισμός κυμαίνεται σε ετήσια βάση στο 8,8% τους πέντε πρώτους μήνες του 2016, αυξημένος έναντι του έτους 2015: 7,7%. Η χρηματοδότηση των τουρκικών τραπεζών από τις παγκόσμιες αγορές κεφαλαίων βρίσκεται σε επικίνδυνη κατάσταση με σαφή τάση αύξησης του κόστους, εντός ενός περιβάλλοντος πλήρους αβεβαιότητας. Επίσης το τραπεζικό σύστημα πλήττεται από τη χαμηλή οικονομική μεγέθυνση, την αυξημένη δολαριοποίηση των στοιχείων παθητικού και τη μεγάλη μεταβλητότητα που επικρατεί στις αναδυόμενες αγορές. Πολλές χώρες έχουν συμμετάσχει στη χρηματοδότηση του τραπεζικού συστήματος, έτσι ώστε να αναπτυχθεί. Τα κράτη του Κόλπου φαίνεται να έχουν χρηματοδοτήσει την Τουρκία κατά την περίοδο 2013-2014, όταν η χώρα παρουσίαζε υψηλότατο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Το ίδιο και οι ευρωπαϊκές χώρες. Ο λόγος δανείων προς καταθέσεις βρίσκεται στο 120%, ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας στο 13% και τα δάνεια σε καθυστέρηση ανέρχονται στο 3,1%. Παρά τα παραπάνω στοιχεία, όλοι έχουν κατανοήσει ότι οι ισολογισμοί των τουρκικών τραπεζών είναι εύθραυστοι, αλλά υπάρχουν πολιτικοί λόγοι να διατηρηθεί η συνεχής χρηματοδότησή τους. Φθάνει να σπάσει σε ένα σημείο η αλυσίδα ανατροφοδότησης των τουρκικών τραπεζών και να δημιουργηθούν προβλήματα που σήμερα δεν «υπάρχουν». Το τραπεζικό σύστημα λειτουργεί σε επίπεδο υψηλής πιστωτικής επέκτασης στηριζόμενο σημαντικότατα στη συνεχή εισροή πόρων που δεν μπορεί να συνεχίζεται στο διηνεκές. Είναι πολύ πιθανό – να μην πούμε βέβαιο – ότι τα γεγονότα τα σχετιζόμενα με την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος θα αυξήσουν την αβεβαιότητα στην τουρκική οικονομία αλλά και θα οξύνουν τα προβλήματα στην πραγματική οικονομία (τουρισμός, εμπόριο, συναλλαγματική ισοτιμία της λίρας κ.τ.λ.), δυσκολεύοντας περαιτέρω τις οικονομικές εξελίξεις και κατά συνέπεια και τις πολιτικές. Δεν είναι βέβαιο ότι η νέα πολιτική σταθερότητα των κυβερνήσεων Ερντογάν θα συνοδεύεται και από τη συναίνεση της κοινωνίας, κάτι που του είχε εξασφαλίσει σε μεγάλο βαθμό τη σημαντικότατη μεγέθυνση της οικονομίας την περίοδο 2002-2011. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο http://www.economy365.gr/ ΤουρκίαοικονομίαπραξικόπημαδανεισμόςπληθωρισμόςIssue: 1927Issue date: 28-07-2016Has video: Exclude from popular: 0