Η υπαρξιακή οδύνη των διαψεύσεων

06:01 19/3/2023 - Πηγή: Το Ποντικι

Ελένη Γκίκα

Ο τελευταίος Άλυπος

Εκδόσεις: Αρμός

Σελ.: 376

Η Ελένη Γκίκα είναι στην κυριολεξία ένας άνθρωπος του βιβλίου με τεράστια εμπειρία, θρησκευτική αφοσίωση και θηριώδη αποδοτικότητα. Ξεκίνησε την καριέρα της κοριτσόπουλο από το θρυλικό «Αντί», τις ιστορικές «Εικόνες» και πέρασε στο «Έθνος» και στο «Έθνος της Κυριακής» ως δημοσιογράφος και κριτικός βιβλίου. Συνεχίζει με το εξαιρετικό διαδικτυακό περιοδικό Fractal. Σε αυτό το διάστημα των 40 ετών απέκτησε όσο ελάχιστοι μιαν ολοκληρωμένη

εικόνα κυρίως της ελληνικής λογοτεχνίας αλλά και μια πλήρη εποπτεία της εκδοτικής πραγματικότητας. Ταυτόχρονα, συγγραφέας και η ίδια, έχει εκδώσει 42 εν συνόλω βιβλία, μεταξύ των οποίων 18 μυθιστορήματα. «Ο τελευταίος Άλυπος», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Αρμός, είναι ένα από τα πλέον εντυπωσιακά και ιδιαίτερα αστυνομικά μυθιστορήματα που κυκλοφορούν.

Σε όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης του πολυεπίπεδου μυθιστορήματος, ο αναγνώστης σίγουρα θα προβληματιστεί για να κατανοήσει τον χαρακτηρισμό του βιβλίου ως αστυνομικού. Όντως η ιστορία ξεκινά με την ανατριχιαστική ανακάλυψη ενός πτώματος σ’ έναν σκουπιδότοπο από μιαν αλλοπαρμένη γυναίκα. Η αρχή της διήγησης διαθέτει μιαν υποβλητική ατμόσφαιρα, σχεδόν μεταφυσική, πίσω από την οποία υπονοείται ένα σκοτεινό αίνιγμα που εξελίσσεται περισσότερο υπαρξιακά παρά ως αστυνομική περιπέτεια. Η αστυνομική περιπέτεια, ωστόσο, έχει να κάνει με την ίδια τη φύση της ζωής ως ένα μυστήριο, καθώς οι άνθρωποι συνηθίζουν αντί να κοιτάνε προς το μέλλον να θρηνούν για το παρελθόν και αντί να ζουν και να απολαμβάνουν την επανάσταση της ίδιας της ζωής να γίνονται αυτόκλητοι καβαλάρηδες – εκδικητές για την οικοδόμηση ενός καλύτερου κόσμου, αναλαμβάνοντας οικουμενικές ευθύνες… Κάτι που συχνά καταλήγει σε μεγάλες τραγωδίες με αθώο αίμα, στο όνομα μιας απάνθρωπα επινοημένης θεολογικής ερμηνείας του κόσμου – αυτής που δεν υπολογίζει την ανθρώπινη φύση και αποζητά την «τελειότητα». Είναι άνθρωποι που βόλεψαν την καθημερινότητά τους στο να νιώθουν καλά ως κυνηγημένοι και αποσυνάγωγοι και επιστρέφουν κουβαλώντας τις διαψεύσεις της ζωής τους. Άρα ναι, το μυθιστόρημα αυτό είναι ένα πολύ σπάνιο και ενδιαφέρον είδος αστυνομικού αναγνώσματος, όπου μάλιστα ο δολοφόνος επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος, αυτή τη φορά για να το ολοκληρώσει – ως ένα τελετουργικό που εκκρεμούσε.

Σε έναν τόπο που δεν είναι μικρός αλλά ούτε μεγάλος – άρα υπάρχει ο ασφυκτικός έλεγχος και ταυτόχρονα η δυνατότητα διαφυγής – μια ομάδα νέων οργανώνει τα όνειρά της. Όνειρα που υποβάλλει η εποχή, γεμάτα μεγάλες ιδέες που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε αδιέξοδα. Η πόλη μπορεί να είναι και η ίδια η χώρα, και οι άνθρωποί της οι άνθρωποι της χώρας. Τα γεγονότα του παρελθόντος στοιχειώνουν το μέλλον των πάλαι ποτέ νέων ανθρώπων που ύστερα από το ταξίδι της ζωής τους γυρίζουν στον γενέθλιο τόπο, στη μήτρα τους, να αναζητήσουν εκείνο το νήμα που θα ολοκληρώσει τον κύκλο τους. Ξεκίνησαν ως νέοι τροτσκιστές επαναστάτες, με την απολυτότητα των ιδεών και τη σκληρότητα των πράξεών τους, για να διεκδικήσουν το όραμα μιας ιδανικής κοινωνίας. Ωστόσο, αν έφτιαχνε ο κόσμος με δολοφονίες, θα ήταν παράδεισος από την πρώτη του μέρα…

Στο μυθιστόρημά της αυτό η Ελένη Γκίκα αναπλάθει την εποχή της Μεταπολίτευσης μέσα από μιαν ομάδα επαναστατημένων νεαρών που ετοιμάζονται να ζήσουν τις προσωπικές τους διαψεύσεις. Με αυτήν την ευκαιρία δεν παραλείπει να θίξει το ζήτημα της εγχώριας τρομοκρατίας, που απασχόλησε την ελληνική κοινωνία για αρκετές δεκαετίες. Πρόκειται για ένα θέμα ιδιαίτερα ακανθώδες που η συγγραφέας διαχειρίζεται προσεκτικά και κυρίως με ένα αίσθημα σπάνιας ευαισθησίας, καθώς το εντάσσει μέσα στην καθημερινότητα της κοινωνικής ζωής μιας τυπικής επαρχιακής πόλης με συνηθισμένους ανθρώπους, δίχως μεγαλοϊδεατισμούς.

Ταυτόχρονα, μας αναδεικνύει όλον εκείνον τον έντονο πολιτικό και κοινωνικό προβληματισμό που οδήγησε πολλούς νέους ανθρώπους στα άκρα, μέσα από ακραίες επίσης αντιφάσεις. Ενδιαφέρον έχει η επιστροφή των μεσηλίκων πλέον ανδρών και γυναικών της επαναστατικής σέχτας στη γενέθλια πόλη τους. Όπως εκείνοι που γυρίζουν είναι αγνώριστοι, έτσι και η πόλη τούς υποδέχεται αγνώριστη από τις αλλαγές. Η Κούλα Μπακάλη, ωστόσο, η απίστευτη μπακάλισσα του τόπου, παραμένει σταθερή και ακλόνητη, ένα αμετακίνητο όριο, με το ραδιοφωνάκι της στον σταθμό της Εκκλησίας να ακούει τις θείες λειτουργίες. Η Κούλα Μπακάλη κρατά την πίστη της και ζει φανερά στο φως, αντίθετα με τους επιστρέψαντες μεσήλικες που ζητούν μεταμέλεια και κρύβονται από την κοινωνία που ήθελαν να αλλάξουν.

Οι πρώην τρομοκράτες μοιάζουν να συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον σαν να εννοούνται τελικά ως ένα πρόσωπο που το στοιχειώνει ένα κοινό συλλογικό πένθος.

Ταυτόχρονα με την εμφάνισή τους στην πόλη γίνονται τρεις ανατριχιαστικές δολοφονίες νέων ανθρώπων. Η αστυνομική έρευνα τελικά ακολουθεί μιαν εσωτερική διαδρομή όπου αυτό που ερευνάται είναι η άβυσσος των υπαρξιακών συγκρούσεων όλων των εμπλεκόμενων ηρώων.

Το μυθιστόρημα διανθίζεται με παραθέματα από την παγκόσμια και εγχώρια λογοτεχνία και είναι γεμάτο αναφορές σε θρησκευτικά κείμενα, πολιτικά μανιφέστα και δημοσιογραφικά ντοκουμέντα, τα οποία εντάσσονται μέσα στη ροή μιας φανταστικής ιστορίας που πλαισιώνει το μεγάλο αφήγημα της πραγματικότητας.

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Δημοσθένης Παπαμάρκος

Η Ειρήνη του Αριστοφάνη

Μουσική κωμωδία σε σύνθεση του Νίκου Κυπουργού

Εισαγωγή: Άγγελος Χανιώτης

Εκδόσεις: Πατάκης

Σελ.: 160

Το ζητούμενο στη μεταφορά του συγκεκριμένου έργου από το αρχαίο κείμενο στη νεοελληνική, επισημαίνεται στο εισαγωγικό σημείωμα της έκδοσης: Το γέλιο πρέπει να είναι αβίαστο και κατανοητό με την πρώτη καθώς… στην παράσταση δεν συνηθίζονται οι υποσημειώσεις! Πρόκειται για το λιμπρέτο της «Ειρήνης» του Αριστοφάνη, ένα εγχείρημα καθόλου εύκολο καθώς κοντά στα 2.500 χρόνια τώρα καταφέρνει να είναι επίκαιρο κάθε μέρα χάρη στη διαχρονική εμμονή των ανθρώπων να συγκρούονται. Η απόδοση του Παπαμάρκου είναι σπαρταριστή και μεταφέρει το πνεύμα του Αριστοφάνη με ζηλευτή μαεστρία στο σήμερα, μέσα από μια γλώσσα που φτάνει ώς τις μέρες μας από τα βάθη μιας μακραίωνης παράδοσης. Η γλώσσα είναι ο πολιτισμός μας και αυτά τα κείμενα η κληρονομιά του. Αντιγράφουμε από την εισαγωγή του Άγγελου Χανιώτη: «Η ίδια η θεματολογία του αριστοφανικού έργου – ο πόλεμος, η δημαγωγία, η πολεμοκαπηλία, ο φανφαρονισμός – και οι χαρακτήρες που παρουσιάζει, το καθιστούν διαχρονικά επίκαιρο… Ο στόχος μιας κωμωδίας δεν είναι να δίνει μόνο ερεθίσματα για σκέψη, αλλά και γέλιο. Και χάρη στο λιμπρέτο του Παπαμάρκου και το στενό του δέσιμο με τη μουσική του Κυπουργού (και αντίστροφα), το γέλιο έρχεται αβίαστα στον σημερινό Έλληνα αναγνώστη, ακροατή και θεατή, χωρίς να χρειάζεται επεξηγήσεις».

Elizabeth Kolbert

Ο έκτος αφανισμός

Μια αφύσικη ιστορία

Μετάφραση: Γιώργος Μαραγκός

Εκδόσεις: Μεταίχμιο

Σελ.: 334

Πολυβραβευμένη δημοσιογράφος, η Kolbert είναι και συγγραφέας βιβλίων που θίγουν περιβαλλοντικά ζητήματα. Στον τόμο αυτόν, που κυκλοφορεί σε τριάντα γλώσσες, η αρθρογράφος του «New Yorker» γράφει για τις συνέπειες της ανθρώπινης επέμβασης στη ζωή του πλανήτη. Αντιγράφοντας από το οπισθόφυλλο: «Εδώ και μισό δισεκατομμύριο χρόνια έχουν συμβεί πέντε μαζικοί αφανισμοί, κατά τους οποίους η βιοποικιλότητα μειώθηκε ξαφνικά και δραματικά. Επιστήμονες σε όλο τον κόσμο παρακολουθούν τον έκτο αφανισμό, που προβλέπεται πως θα είναι ο πιο σαρωτικός από τότε που η πρόσκρουση του αστεροειδούς εξόντωσε τους δεινόσαυρους. Αυτή τη φορά, όμως, η αιτία είμαστε εμείς».

Διαβάστε επίσης:

Ο καθρέφτης του Ντίκενς

Ο σπαρακτικός κόσμος της τρέλας

Το ΠΑΣΟΚ ως Ιφιγένεια της κρίσης…