Ιράν: Από το πραξικόπημα της CIA στην αγκαλιά των BRICS

06:08 4/9/2023 - Πηγή: Το Ποντικι

Ήταν 19 Αυγούστου 1953 όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα στο Ιράν, όπου με την υποστήριξη των ΗΠΑ και της Βρετανίας ανατράπηκε η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Μοχάμεντ Μοσαντέκ. Ο πρωθυπουργός του Ιράν είχε κάνει το λάθος να εθνικοποιήσει την πετρελαϊκή βιομηχανία, την οποία τότε ήλεγχε η Anglo-Iranian Oil Company, σήμερα γνωστή ως British Petroleum.

«Αν επιτύγχανε η εθνικοποίηση του πετρελαίου του Ιράν,

θα λειτουργούσε ως τρομερό παράδειγμα για άλλες χώρες όπου υπήρχαν συμφέροντα της αμερικανικής πετρελαϊκής βιομηχανίας» εξηγεί ο Έρβαντ Αμπραχαμιάν επισημαίνοντας ότι θα μπορούσαν να ακολουθήσουν το Κουβέιτ, η Σαουδική Αραβία, η Βενεζουέλα και η Ινδονησία.

Ο Ιρανός ιστορικός στα βιβλία του «From Nationalism to Coup d’Etat» και «The Coup: 1953, the CIA, and the Roots of Modern U.S.-Iranian Relations» εξηγεί τον ρόλο της CIA στο πραξικόπημα και τις σύγχρονες αμερικανο-ιρανικές σχέσεις. Εβδομήντα χρόνια μετά το πραξικόπημα «ζούμε τα απόνερα αυτού του καταστροφικού γεγονότος», δηλώνει στο democracynow ο Αμπραχαμιάν.

Ο εγγονός του Ρούσβελτ και η βαλίτσα με τα δολάρια

Ο πράκτορας της CIA που ενορχήστρωσε το πραξικόπημα ήταν ο Κέρμιτ Ρούσβελτ, εγγονός του Προέδρου Τίοντορ Ρούσβελτ, ο οποίος είχε στη βαλίτσα του ένα εκατομμύριο δολάρια για να τα χρησιμοποιήσει για δωροδοκίες, εξαγορές συνειδήσεων, επηρεασμό του Τύπου. Τελικά κατάφερε τον στόχο του ξοδεύοντας μόλις 60.000 δολάρια.

Ως πρόσχημα χρησιμοποιήθηκε η κομμουνιστική απειλή, παρότι – σύμφωνα με τις εκθέσεις της ίδιας της CIA – το κομμουνιστικό κόμμα του Ιράν, το Tudeh, δεν είχε καμία πρόθεση να ανατρέψει την κυβέρνηση για να εγκαθιδρύσει ένα κράτος σοβιετικού τύπου. Αλλά ο αμερικανικός Τύπος είχε καλλιεργήσει κλίμα σοβιετικής απειλής στο Ιράν για να υποστηριχθούν στα σχέδια των μυστικών υπηρεσιών και τα συμφέροντα της αμερικανικής πετρελαϊκής βιομηχανίας.

Η ανατροπή της πρώτης δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης του Ιράν οδήγησε σε δύο δεκαετίες σκληρής δικτατορίας, που στηριζόταν από τις ΗΠΑ, και ο αντιαμερικανισμός που καλλιεργήθηκε επέφερε την ανατροπή του σάχη, το 1979, με την Ισλαμική Επανάσταση.

Εβδομήντα χρόνια μετά, λίγοι θυμούνται ότι οι αμερικανο-βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, για να υπονομεύσουν την κυβέρνηση Μοσαντέκ, χρησιμοποίησαν τον ισχυρό κληρικό Αγιατολάχ Κασάνι, ο οποίος ήταν συνεργάτης των ναζί στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και ενορχήστρωσε διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης του Ιράν. Τότε, σε αυτές τις διαδηλώσεις, ανέτειλε και το άστρο ενός νεαρού κληρικού, του Αγιατολάχ Χομεϊνί, που στη συνέχεια έπαιξε κομβικό ρόλο στις δραματικές εξελίξεις στη χώρα. Τον ρόλο του Χομεϊνί αναφέρει και ο σκηνοθέτης Όλιβερ Στόουν στο ντοκιμαντέρ «The Secret History of the United States».

Γιατί η CIA τελικά απέτυχε

Το πραξικόπημα του 1953 – το πρώτο στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, καθώς ακολούθησαν άλλα επτά, με τις ευλογίες της CIA και αμέτρητες στρατιωτικές εμπλοκές των ΗΠΑ σε χώρες με μη φιλικές κυβερνήσεις – εξακολουθεί να καθορίζει τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή έως σήμερα και βέβαια επισκιάζει τις σχέσεις Ουάσιγκτον – Τεχεράνης.

Σε αυτά τα 70 χρόνια που έχουν περάσει μετά το πραξικόπημα στο Ιράν οι ΗΠΑ έχουν καταφέρει να επιβάλλουν την κυριαρχία τους παγκοσμίως, σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Το δολάριο είναι το νόμισμα αναφοράς για όλες τις συναλλαγές. Αλλά σήμερα μια ομάδα αναπτυσσόμενων κρατών δείχνει να αμφισβητεί την κυριαρχία του δολαρίου. Η διαδικασία αποδολαριοποίησης είναι «μη αναστρέψιμη» και «κερδίζει έδαφος», δήλωσε ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν απευθυνόμενος στη σύνοδο κορυφής της ομάδας των BRICS, στο Γιοχάνεσμπουργκ, όπου βρίσκονταν οι ηγέτες της Βραζιλίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που κάποιος ηγέτης από τα μέλη των BRICS αναφέρθηκε στην «αποδολαριοποίηση». Το έκανε και ο Βραζιλιάνος Πρόεδρος Λουίς Ινάσιο Λούλα Ντα Σίλβα, καθώς οι γεωπολιτικές αλλαγές που επέφερε ο πόλεμος στην Ουκρανία επανέφεραν την ανάγκη για πολλές χώρες να αποδεσμεύσουν τις εμπορικές συναλλαγές τους από το δολάριο.

«Καθώς οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν το δολάριο ως όπλο για τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας και του Ιράν, αυξάνεται η επιθυμία των αναπτυσσόμενων χωρών να αναζητήσουν εναλλακτικά νομίσματα για το εμπόριο, τις επενδύσεις και την ανάπτυξη εναλλακτικών πολυμερών συστημάτων συναλλαγών έξω από το SWIFT», δήλωσε στο Al Jazeera η Σίρλεϊ Ζε Γιου, συνεργάτιδα του London School of Economics.

Ένα σενάριο που ήδη συζητήθηκε στη σύνοδο κορυφής των BRICS είναι η δημιουργία ενός καλαθιού εθνικών νομισμάτων από τις χώρες – μέλη της ομάδας, που θα χρησιμοποιείται για τις συναλλαγές μεταξύ τους. Επειδή βεβαίως δεν είναι καθόλου απλό να εξακοντιστεί το δολάριο από τις συναλλαγές των BRICS, ο πρεσβευτής της Νότιας Αφρικής στο γκρουπ Ανίλ Σουκλάλ δήλωσε ότι πιο εφικτός στόχος είναι να υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις για τις διμερείς συναλλαγές. «Οι BRICS δεν είναι αντιδυτικές χώρες. Ούτε είμαστε σε ανταγωνισμό. Αλλά αντιτασσόμαστε στη συνεχιζόμενη κυριαρχία του δολαρίου στις διεθνείς οικονομικές συναλλαγές» είπε στο Al Jazeera.

Ήδη το 80% των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Ρωσίας και Κίνας γίνεται με βάση τα εθνικά νομίσματα των δύο χωρών. Η Ρωσία επίσης συναλλάσσεται με την Ινδία χρησιμοποιώντας την ινδική ρουπία. Και τον περασμένο μήνα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Ινδία υπέγραψαν συμφωνία για εμπορικές συναλλαγές με βάση τη ρουπία και όχι το δολάριο.

Η δύναμη των BRICS και η «εκδίκηση»

Οι BRICS δεν είναι καθόλου αμελητέα πολιτική και οικονομική δύναμη. Στα ιδρυτικά μέλη περιλαμβάνονται οι δύο πολυπληθέστερες χώρες του πλανήτη (Ινδία και Κίνα) και η Ρωσία, που ως πετρελαιοπαραγωγός χώρα επηρεάζει τις αποφάσεις του OPEC+. Και από την 1η Ιανουαρίου στο κλαμπ αυτό μπαίνουν άλλες έξι χώρες: Αργεντινή, Αίγυπτος, Αιθιοπία, Ιράν, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Δηλαδή γίνεται άνοιγμα σε άλλα τρία κράτη – παραγωγούς πετρελαίου (Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Ιράν) και γι’ αυτό η Σανούσα Νάιντου, ερευνήτρια στο νοτιοαφρικανικό think tank Ινστιτούτο Παγκόσμιου Διαλόγου, επισημαίνει ότι οι BRICS γίνονται περισσότερο «ενεργοκεντρικοί». Σε πολιτικό επίπεδο άμεσα επωφελείται από αυτές τις εξελίξεις το Ιράν. Ο Ναΐμ Τζίνα, ερευνητής του νοτιοαφρικανικού think tank Mapungupwe Institute for Strategic Reflection, τόνισε στο Al Jazeera ότι η Τεχεράνη δεν είναι πλέον πολιτικά απομονωμένη, όπως επιδιώκει η Ουάσιγκτον, ενώ και τα άλλα μέλη των BRICS στέλνουν ένα σαφές μήνυμα στους Αμερικανούς: ότι τα αμερικανο-ιρανικά προβλήματα δεν θα γίνουν προβλήματα των κρατών του γκρουπ BRICS. «Εμείς θέλουμε τους Ιρανούς στο κλαμπ» λένε οι BRICS. Η πολιτική της CIA, που χαράχθηκε πριν από 70 χρόνια με το πραξικόπημα στο Ιράν, προφανώς έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο τα ίδια τα αμερικανικά συμφέροντα, τα οποία υποτίθεται ότι τότε υπερασπιζόταν το «ευαγές ίδρυμα του Λάνγκλεϊ».