Ιράν: Οι προκλήσεις της επόμενης μέρας και η διαδικασία διαδοχής

13:05 20/5/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Καμένα συντρίμμια διασκορπισμένα ανάμεσα σε δέντρα αντίκρισαν οι διασώστες που έφτασαν στο σημείο όπου έπεσε το ελικόπτερο Bell με τον πρόεδρο και τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν. Μόνο η ουρά του ελικοπτέρου ξεχώριζε. Η πολύωρη επιχείρηση των διασωστών στα βουνά του Ντιζμάρ, εν μέσω πυκνής ομίχλης, έκλεισε με τον χειρότερο τρόπο για το Ιράν.

Ωστόσο το Σύνταγμα της Ισλαμικής Δημοκρατίας έχει σαφέστατες προβλέψεις για το τι γίνεται

σε περιπτώσεις που ένας πρόεδρος για διάφορους λόγους δεν μπορεί να εκτελεί τα καθήκοντά του. Αν και το Ιράν δεν είχε ποτέ μια τέτοια απώλεια μετά την επανάσταση του 1979, το σύστημα διαδοχής είναι αδιαμφισβήτητο: ο πρώτος αντιπρόεδρος της χώρας, και στην προκειμένη περίπτωση ο Μοχάμαντ Μοκμπάρ, αναλαμβάνει την προεδρία. Ο νέος πρόεδρος θα πρέπει να εκλεγεί σε διάστημα 50 ημερών. 

Άρα ο ανώτατος πολιτικο-θρησκευτικός ηγέτης της χώρας και το ιερατείο που τον περιβάλλει έχουν λίγο χρόνο στη διάθεσή τους για να επιλέξουν κάποιον που θα αναλάβει την ιρανική προεδρία σε αυτή την κρίσιμη περίοδο. Θα είναι μια προσωπικότητα που όχι μόνο ενστερνίζεται την σκληρή γραμμή Χαμενεΐ, αλλά και θα θεωρείται ικανός να διαδεχτεί τον ίδιο τον 85χρονο Χαμενεϊ.

«Ο Ραΐσι εκπροσωπούσε τη νεότερη γενιά της ιρανικής επαναστατικής ελίτ, ίσως λιγότερο αποτελεσματική, αλλά με περισσότερο ζήλο», δήλωσε ο Μπεχνάμ Μπεν Ταλεμπλού, συνεργάτης του Ιδρύματος για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών στην Ουάσινγκτον, το οποίο υποστηρίζει την σκληρότερη γραμμή κυρώσεων σε βάρος της Τεχεράνης. «Είναι το είδος των ανθρώπων που θέλει ο Χαμενεΐ  στο τιμόνι», πρόσθεσε ο Μπεχνάμ Μπεν Ταλεμπλού, ο οποίος θεωρεί πιθανό διάδοχο του Χαμενεΐ τον γιο του.

Η μεταβατική λύση

Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι ο «εκλεκτός» του ιερατείου δεν θα είναι ο κατά το Σύνταγμα μεταβατικός πρόεδρος Μοχάμαντ Μοκμπάρ. Ο πρώην τραπεζίτης και πρώην αναπληρωτής κυβερνήτης της επαρχίας Κουζεστάν δεν έχει τέτοια προσόντα.

Ο 68χρονος Μοχάμαντ Μοκμπάρ εξελέγη πρώτος αντιπρόεδρος μετά τις εκλογές του 2021 και θεωρείται έμπιστος του Αλί Χαμενεΐ. Εξάλλου μόνο τυχαία δεν είναι ότι διετέλεσε επικεφαλής του Sedat, του επενδυτικού ιδρύματος του Ιράν, που αρκετοί αναλυτές το θεωρούν ως ένα από τα βασικά εργαλεία για την εξασφάλιση της παντοδυναμίας του Χαμενεΐ.

Ο Μοκμπάρ θα εκτελεί καθήκοντα μεταβατικού προέδρου και θα συμμετέχει στο τριμελές συμβούλιο που θα αναλάβει τη διοργάνωση των νέων προεδρικών εκλογών μέσα σε 50 μέρες.

Το 2010 η Ευρωπαϊκή Ένωση συμπεριέλαβε τον Μοκμπάρ στον κατάλογο των ατόμων και των οργάνων που υφίστανται το καθεστώς των κυρώσεων για την ανάμειξή τους «σε πυρηνικές και πυραυλικές δραστηριότητες», αλλά ύστερα από δύο χρόνια το όνομά του αφαιρέθηκε από τη λίστα αυτή.

Τον περασμένο Οκτώβριο ο Μοκμπάρ επισκέφτηκε την Μόσχα. Στην επίσκεψη αυτή το Ιράν συμφώνησε να προμηθεύσει την Ρωσία με πυραύλους εδάφους-εδάφους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη.

Μια ενδιαφέρουσα αλλαγή θα γίνει υποχρεωτικά στο υπουργείο Εξωτερικών, όπου μετά τον θάνατο του Χοσεΐν Αμίρ Αμπντολαχιάν, ο επικρατέστερος για να τον διαδεχτεί στο τιμόνι της ιρανικής διπλωματίας είναι ο αναπληρωτής του, Αλί Μπαγκερί.

Το ενδιαφέρον στην περίπτωση αυτή είναι ότι ο Αλί Μπαγκερί θεωρείται από τους σκληροπυρηνικούς ως πολύ πρόθυμος να διαπραγματευτεί με την Δύση για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Οι προκλήσεις

Όποιος εκλεγεί μετά από 50 μέρες στην προεδρία του Ιράν θα κληθεί να ελέγξει την εσωτερική αμφισβήτηση στο καθεστώς, αλλά και να ικανοποιήσει την πίεση του στρατιωτικού κατεστημένου για πιο σκληρή γραμμή απέναντι στη Δύση και περαιτέρω προσέγγιση με την Ρωσία και την Κίνα.

Ωστόσο ο πρόεδρος του Ιράν επιλέγεται και με ένα άλλο βασικό κριτήριο: είναι ο χρήσιμος αποδιοπομπαίος τράγος που δέχεται πυρά από διάφορες πλευρές, προκειμένου να βρίσκεται στο απυρόβλητο ο ανώτατος πολιτικο-θρησκευτικός ηγέτης της χώρας. Αυτόν ακριβώς τον ρόλο είχε αναλάβει ξεκάθαρα ο προκάτοχος του Ραΐσι στην προεδρία, ο Χασάν Ρουχανί.

Ο υιός Χαμενεϊ

Ο Ραΐσι θεωρείτο πιθανός διάδοχος του Χαμενεΐ και κάποιοι δυτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι μετά τον θάνατό του ανοίγει ο δρόμος για τον γιο του Χαμενεΐ, τον Μοζτάμπα Χαμενεΐ.

Ωστόσο είναι παράδοξο από τη μία να χαρακτηρίζεται ο πρόεδρος ως «χρήσιμος βλαξ» ή αλλιώς «αποδιοπομπαίος τράγος» για την προστασία του ίδιου του Χαμενεΐ κι από την άλλη να προβάλλεται η πιθανότητα κληρονομικής διαδοχής. Εκτός και αν θεωρήσουμε ότι ο Χαμενεΐ και το ιερατείο μεθοδεύουν εσωτερικές αλλαγές με μακροπρόθεσμους στόχους.

Είναι βέβαιο σε κάθε περίπτωση ότι ο θάνατος του Ραΐσι εντείνει την αίσθηση αβεβαιότητας σε ένα πολιτικό σύστημα που αναζητεί τρόπους μετάβασης σε μία νέα φάση για να αντέξει στο χρόνο.

Ούτως ή άλλως όσοι θεωρούνται μετριοπαθείς έχουν περιθωριοποιηθεί με διάφορους τρόπους και η θεωρητική διαμάχη στο κοινοβούλιο γίνεται μεταξύ των παραδοσιακών σκληροπυρηνικών και των υπερσυντηρητικών που είναι γνωστοί ως «Paydari», ή αλλιώς «Μέτωπο Σταθερότητας».

Η κηδεία του Ραΐσι θα είναι μία ευκαιρία για το ιρανικό καθεστώς να στείλει σε κάθε κατεύθυνση, εσωτερικά και διεθνώς, το μήνυμα της συνέχειας. Το αφήγημα είναι ότι σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς δεν υπάρχουν περιθώρια για αστάθεια και αβεβαιότητα.

Διαβάστε επίσης:

Ιράν: Τουρκία, αραβικός κόσμος αλλά και Ρωσία και Κίνα στέλνουν συλλυπητήρια για το θάνατο του προέδρου Ραΐσι

Ισραήλ: Δεν είχαμε ανάμιξη στο θάνατο Ραϊσί

Σήμερα αναμένεται η απόφαση για το αίτημα του Τζούλιαν Ασάνζ να ασκήσει έφεση κατά της έκδοσής του στις ΗΠΑ