Μεταξύ αμερικανικής σφύρας και ρωσικού άκμονος η Τουρκία

06:45 23/3/2021 - Πηγή: Το Ποντικι

Σε όλο και πιο δύσκολη θέση μοιάζει να περιέρχεται η Τουρκία μετά την «αλλαγή φρουράς» στον Λευκό Οίκο και την ορκωμοσία του Τζο Μπάιντεν, ο οποίος προσώρας κρατάει τον Τούρκο ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν… κρεμασμένο πάνω από ένα τηλέφωνο.

Δύο μήνες μετά την επίσημη ανάληψη καθηκόντων ο Μπάιντεν δεν έχει τηλεφωνήσει στον Ερντογάν. Αντιθέτως, η συνομιλία του σύμβουλου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν με τον Ιμπραήμ Καλίν, «εξ απορρήτων» του Ερντογάν, αλλά και το τηλεφώνημα του επικεφαλής του Στέιτ

Ντιπάρτμεντ Άντονι Μπλίνκεν στον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου αποσαφήνισαν ότι η σχέση των ΗΠΑ με την Τουρκία περνά σε άλλη φάση από αυτή που υφίστατο με Πρόεδρο τον Ντόναλντ Τραμπ.

Ο Σάλιβαν και ο Μπλίνκεν κατέστησαν σαφές στους συνομιλητές τους ότι οιαδήποτε συζήτηση για βελτίωση των σχέσεων των δύο χώρων περνά κατευθείαν από το ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα S-400 που η Τουρκία αγόρασε από τη Ρωσία, το οποίο Ουάσιγκτον και ΝΑΤΟ ξεκαθαρίζουν ότι θα πρέπει να μετατραπεί σε… παλιοσίδερα, αν η Άγκυρα θέλει να ανακτήσει τον προνομιούχο ρόλο της στη συμμαχία.

Στην πραγματικότητα, όσο η Τουρκία διατηρεί τους S-400, η Ουάσιγκτον θα αυξάνει τις πιέσεις προς την Άγκυρα είτε μέσω νέων κυρώσεων (ήδη το Κογκρέσο έχει επιβάλει κυρώσεις στη διεύθυνση των Τουρκικών Αμυντικών Βιομηχανιών – SSB) είτε μέσω «παγώματος» άλλων κρίσιμων τομέων συνεργασίας των δύο χωρών, κυρίως σε αυτόν της βιομηχανίας και της οικονομίας, κάτι που προκαλεί μεγάλη ανησυχία στο επιτελείο του Ερντογάν.

Σκληρή γραμμή από τις ΗΠΑ

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο «σκληρός» Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ πρότεινε για τους S-400 «μοντέλο Κρήτης» αναφερόμενος στη μεταφορά και εγκατάσταση στην Κρήτη του επίσης ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-300 που είχε αποκτήσει η Κύπρος τη δεκαετία του 1990, λέγοντας ότι το αντιαεροπορικό σύστημα θα μπορούσε να μεταφερθεί, για παράδειγμα, στα Κατεχόμενα και να ενεργοποιηθεί μόνο αν κριθεί αναγκαίο.

Ωστόσο οι ΗΠΑ απορρίπτουν κατηγορηματικά μια τέτοια λύση για μια σειρά λόγους:
● Οι S-400 είναι πολύ πιο εξελιγμένοι από τους S-300 και ενδεχομένως μπορούν να «μάθουν» να ανιχνεύουν το στίγμα των stealth μαχητικών F-35 της συμμαχίας.
● Οι ΗΠΑ διαθέτουν αντίστοιχο σύστημα, τους Patriot, το οποίο είναι διατεθειμένες να πουλήσουν στην Τουρκία, χωρίς, όμως, η πώληση να συνοδευτεί με μεταφορά τεχνολογίας.
● Η αγορά των S-400 ερμηνεύεται ως κίνηση εναγκαλισμού της Τουρκίας με τη Ρωσία, στρατηγικό αντίπαλο των ΗΠΑ, σύμφωνα με τη νέα ηγεσία της Ουάσιγκτον.

Παράλληλα, οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στην SSB βάσει του νόμου CAATSA από το Κογκρέσο των ΗΠΑ προκαλούν επιπλέον προβλήματα στην άμυνα της Τουρκίας, καθώς εν αμφιβόλω τίθενται σημαντικά προγράμματα όπως η αναβάθμιση των τουρκικών F-16, η κατασκευή της φρεγάτας κλάσεως Istanbul και του υπερηχητικού μαχητικού Hürjet, αλλά και του μαχητικού 5ης γενιάς T-FX, που αποτελεί και ένα «όνειρο» του Ερντογάν.

Ανατολίτικα κόλπα

Στο πλαίσιο αυτό προβληματισμό προκαλούν δύο κινήσεις της Άγκυρας:

Στο τέλος του 2020 ανακοινώθηκε ότι η Τουρκία εξετάζει την αγορά και δεύτερης συστοιχίας S-400, ενώ πρόσφατα ο υπουργός Βιομηχανίας Μουσταφά Βαράνκ δήλωσε ότι «αν η Ρωσία διαθέτει ένα αεροσκάφος που ικανοποιεί τις τρέχουσες ανάγκες μας, εάν δεν υπάρχουν δυσκολίες με την εισαγωγή του στο σύστημά μας, τότε μπορούμε να το αγοράσουμε σίγουρα από τη Ρωσία ή κάποια άλλη χώρα της Ευρώπης».
Ο Βαράνκ αναφέρεται σε δύο ρωσικά αεροσκάφη για τα οποία είχαν συζητήσει στο όχι τόσο μακρινό παρελθόν οι Πούτιν και Ερντογάν: το μαχητικό γενιάς 4++ Su-35 και το μαχητικό 5ης γενιάς Su-57. Μάλιστα, εκπρόσωπος της αρμόδιας ρωσικής υπηρεσίας ανέφερε στις 12 Μαρτίου ότι η Άγκυρα ενημερώθηκε πλήρως για τα τεχνικά χαρακτηριστικά των μαχητικών και είπε ότι η ρωσική πλευρά είναι έτοιμη για διαπραγματεύσεις αν η Τουρκία κάνει κίνηση για την αγορά τους.Η Τουρκία δηλώνει, μέσω του διευθυντή της SSB Ισμαήλ Ντεμίρ, ότι πρώτιστος στόχος της είναι να αναπτύξει το δικό της μαχητικό 5ης γενιάς, το TF-X, το οποίο, ωστόσο, παρά τις κατά καιρούς δηλώσεις αξιωματούχων για την πορεία ανάπτυξής του, είναι βαλτωμένο, καθώς ακόμα ούτε κινητήρες έχουν βρεθεί για το αεροσκάφος και θεωρείται άκρως αμφίβολο το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσής του.
Οι αντικρουόμενες αυτές δηλώσεις, σύμφωνα με Τούρκους αναλυτές που επικαλείται το Arab News, δείχνουν ότι η Τουρκία βρίσκεται σε δύσκολη θέση και επιχειρεί μέσω του κλίματος που δημιουργείται να ασκήσει πίεση στην Ουάσιγκτον σε δύο κατευθύνσεις:
● Την άρση των κυρώσεων λόγω CAATSA.
● Την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35, από το οποίο έχει αποβληθεί από το 2019.Κίνδυνοι εκ δυσμάς και εξ ανατολών

Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά για την Τουρκία, καθώς, σύμφωνα με τους ίδιους αναλυτές:
● Η Ουάσιγκτον έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν υπάρχει περίπτωση άρσης των κυρώσεων όσο παραμένουν ενεργοί οι S-400.
● Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τα F-35.
● Οιοδήποτε νέο «άνοιγμα» για αμυντική συνεργασία με τη Ρωσία θα θεωρηθεί νέο βήμα απομάκρυνσης από το ΝΑΤΟ και τη Δύση.

Η κατάσταση, ωστόσο, περιπλέκεται περισσότερο καθώς το Κρεμλίνο στέλνει διαρκώς διακριτικά μηνύματα στην Άγκυρα, τόσο για τη δεύτερη συστοιχία των S-400 όσο και για τις συζητήσεις σχετικά με τα ρωσικά μαχητικά. Υπενθυμίζεται εδώ ότι Ρωσία και Τουρκία έχουν βρει ένα εύθραυστο modus viventi στη Συρία, το οποίο η Άγκυρα θέλει να κρατήσει ζωντανό πάση θυσία, ιδίως τώρα που η Ουάσιγκτον θα επιστρέψει στη λογική υποστήριξης των Κούρδων.

Στην ουσία οι δύο αναλυτές εκτιμούν ότι η πίεση που η Άγκυρα μπορεί να ασκήσει στην Ουάσιγκτον είναι πολύ μικρότερη από αυτή που οι ΗΠΑ μπορούν να ασκήσουν στην Τουρκία, όχι μόνο σε ζητήματα άμυνας, αλλά και σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ποιότητας της δημοκρατίας και κράτους δικαίου. Ωστόσο, η στρατηγική του Ερντογάν τον αφήνει ακάλυπτο και έναντι της Ρωσίας, αν υπαναχωρήσει στις πιέσεις των ΗΠΑ.

Και όλα αυτά χωρίς να μπορεί να υπολογιστεί το εσωτερικό πολιτικό κόστος που θα έχει για τον Τούρκο Πρόεδρο μια υποχώρηση όσον αφορά τους S-400, πέραν του γεγονότος ότι η Τουρκία πλήρωσε σχεδόν 2,5 δισ. δολάρια για να αποκτήσει το αντιαεροπορικό σύστημα και τώρα της ζητείται να το βάλει για πάντα στη ναφθαλίνη.