Μία, δύο, τρεις, πολλές γενοκτονίες…

09:49 7/5/2021 - Πηγή: Το Ποντικι

Για ποιές γενοκτονίες μιλάμε και πόσες γενοκτονίες μετράμε κατά στην ύστερη φάση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Στην Ελλάδα τιμούμε από το 1994 τη μνήμη των Ελλήνων του Πόντου (19ηΜαΐου), από το 1996 τη μνήμη των Αρμενίων (24η Απριλίου) και από το 1998 τη μνήμη των Ελλήνων της Μικράς Ασίας (14η Σεπτεμβρίου). Δίπλα σε αυτές

τις γενοκτονίες στέκεται μισοξεχασμένη και η γενοκτονία των Ασσυρίων, ενός χριστιανικού λαού που ζούσε στα εδάφη που σήμερα είναι τα σύνορα της Τουρκίας με το Ιράκ και τη Συρία.

Πότε έγιναν όλες αυτές οι γενοκτονίες; Την περίοδο 1914-1923. Ξεκίνησαν από τον Ιανουάριο του 1914 με διωγμούς κατά των ελληνικών πληθυσμών. Πρώτα ξεκίνησαν με τους Έλληνες που κατοικούσαν στην οθωμανική Θράκη. Τον Μάιο του 1914 οι διωγμοί επεκτάθηκαν στα παράλια της Μικράς Ασίας στο Αιγαίο. Συμμορίες μουσουλμάνων υπό την καθοδήγηση της «Ειδικής Οργανώσεως» [Τεσκιλατ-ι Μασχούσα] που αποτελούσε την μυστική υπηρεσία των Νεοτούρκων έκαναν επιθέσεις σε ελληνικά χωριά τρομοκρατώντας τον πληθυσμό, λεηλατώντας τις οικίες και καταστρέφοντας τη σοδειά. Οι ελληνικής καταγωγής νέοι συλλαμβάνονταν και στέλνονταν σε τάγματα εργασίας. Τον Ιούνιο του 1914 οι ομάδες αυτές επιτέθηκαν και κατέστρεψαν την ελληνική πόλη τη Φώκαιας στα παράλια της Μικράς Ασίας. Τον Απρίλιο του 1915 η ηγεσία της αρμενικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολη φυλακίστηκε και εκατοντάδες χιλιάδες Αρμένιοι άρχισαν τις ατέλειωτες πορείες θανάτου προς τη Συρία.

Όταν η Τουρκία συνθηκολόγησε το Νοέμβριο του 1918 υπήρξε προσωρινή διακοπή των γενοκτονικών δραστηριοτήτων. Συνεχίσθηκαν λίγο μετά από τον Μουσταφά Κεμάλ στον Πόντο και κορυφώθηκαν κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 1922. Πρακτικώς εθνοτικές εκκαθαρίσεις συνεχίζονταν μέχρι τη Συνθήκη της Λωζάννης το 1923 σε όσους χριστιανικούς πληθυσμούς παρέμεναν στη Μικρά Ασία. Το αποτέλεσμα ήταν ότι σύμφωνα με την (προβληματική) οθωμανική απογραφή του 1914, οι μη μουσουλμανικοί πληθυσμοί που κατοικούσαν στα εδάφη της σημερινής Τουρκίας να ανέρχονται τουλάχιστον στο 20% του συνολικού πληθυσμού. Μετά το 1922 (και πριν εφαρμοσθεί η συμφωνία περί ανταλλαγής) είχαν μειωθεί στο 2,5%.

Η διάσπασή των γεγονότων εκείνης της περιόδου σε επιμέρους γενοκτονίες Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων αδικεί κατάφορα την ιστορική μνήμη. Οι πράξεις αυτές, γενοκτονίες και εθνοτικές εκκαθαρίσεις, δεν υπήρξαν ένα συμπτωματικό, «τυχαίο» γεγονός. Ήταν συνέχεια ενός ευρύτερου σχεδίου που είχε ξεκινήσει το 1914 η ηγεσία του νεοτουρκικού κινήματος, με σκοπό τη δημιουργία ενός εθνικού κράτους, απαλλαγμένου από μη μουσουλμάνους. Συνεχίσθηκε από το επίλεκτο στέλεχός των Νεοτούρκων, τον Μουσταφά Κεμάλ

Η πρόσφατη αναγνώριση της αρμενικής γενοκτονίας από τον αμερικανό πρόεδρο Μπάιντεν άνοιξε εκ νέου τη συζήτηση. Δεν έγιναν πολλές γενοκτονίες μεταξύ 1914-1923! Μία ήταν η γενοκτονία και αφορούσε συλλήβδην όλους τους χριστιανικούς πληθυσμούς της Ανατολίας. Έτσι θα πρέπει εφ’ εξής να αντιμετωπίζουμε εκείνη την περίοδο. Η σημασία όλων αυτών για το σήμερα είναι απλή: ζητάμε την αναγνώριση για να μην το δούμε να επαναλαμβάνεται· για να επανέρχεται ως υποχρέωση στις επόμενες γενεές να μην ξεχνάμε ποτέ για να μην τα ξαναζήσουμε.

*Ο Άγγελος Συρίγος ειναι αν. Καθηγητής Διεθνούς δικαίου & Εξωτ. Πολιτικής, Υφυπουργός Παιδείας & Θρησκευμάτων